|
| |
| |
| |
Derde deeltje. Kapittel IV.
Eene lelie onder de doornen.
En om elkander tot wulpschheid en overdaed aen te manen, zongen wy onophoudend, met heesche stemmen: Kort is het leven, zoet is de vreugd! Nu eventwel herhalen wy, van pyn zuchtend: Lang is het leven en bitter de wroeging!
H. Conscience.
Wy waren alreede de tydsorde voorby gesneld, weshalve wy genoodzaekt zyn op onze voetstappen terug te keeren, ten einde de lezer in nadere kennis trede met eene persoon, die alreede haren invloed heeft uitgeoefend op de gebeurtenissen van den laetsten nacht, in welken wy de hoofden der onderafdeelingen, ten huize van hunnen hoofdman hebben bezig gezien.
Uit hetgene wy tot hiertoe van Klaes zagen, kan men ongeveer opmaken van welke stof de
| |
| |
woeste Bokkenryder was afgesneden. Hoe eventwel werd hy wat hy was? Hoe veranderde hy van toon, juist dan, wanneer zyn gemoed op 't zwartgalligste stond te worden? Dit verschynsel zullen wy poogen begrypelyk te maken.
Roodolf, vader, de befaemde stokvechter, de redenaer der Bokkenryders, trad van zyn dertigste jaer in den echt: ten eerste, omdat de algemeene regel wil, dat de man eene gezellin neme, en ten tweede, omdat hy eene ydele plaets in zichzelven gevoelde, eene om zoo te zeggen ongekende, onbepaelde begeerte, die hy wenschte aen te vullen en te voldoen. Wonder en nogtans gewoon verschynsel: De aertsbooswicht Roodolf zocht zich eene deugdzame, goedgefaemde boerendochter! Door het uithangen van geveinsde deugd en hemelschreeuwende schynheiligheid, wist hy Jacoba Grein te begoochelen; zy kende het bedryf van haren aenstaenden bruidegom niet, wanneer zy hem haer hand en haer hart schonk!
Reeds was Roodolf, sedert een jaer, vader van Klaes, en eene tweede vaderschap deed zich in 't verschiet zien, alswanneer Jakoba vernam, dat zy de vrouw van eenen Bokkenryder was! De droesheid, de mismoed, de wanhoop des wyss stegen ten top, wanneer haer Roodolf, op hare
| |
| |
liefkoozende opwerpingen, den mond stopte, met de afdoende woorden: ‘Vrouw, ieder zyne zaken: voor 't wyf de zorgen der kinders en keuken; voor den man de broodwinning! Geen woord meer dien aengaende gerept, of ik zou genoodzaekt zyn, tegen wil en dank, op eenen anderen toon te zingen!’
Sedert dien tyd zweeg Jakoba en verkropte haer leed in stilte: vyf maenden later gaf zy het levenslicht aen een dochterken en als dit nauwelyks eene maend oud was, droeg men de moeder naer het kerkhof; Roodolf volgde de doodkist met betraende oogen en een versteend hart! Klaes bleef by den vader; de jonge Magdalena - zoo heette het meisken - werd opgekweekt door Jakoba's zuster, eene deugdzame boerin van Oirsbeek, die wel weinig of geene opvoeding had genoten; maer by welke eene opregte en edele inborst alle beschaving vervingen.
De jonge Lena - by verkorting - was buitengewoon gevoelig voor het natuerlyk schoone: vóór eenen met bloesem prykenden boom, kon zy in verrukking stil staen! Eene welgemaekte persoon, op wier gelaet de maegdelyke onschuld te lezen was, boeide haer, op eene onwederstaenbare wyze.
| |
| |
Een schoon landzigt bragt een wonder uitwerksel op haer te weeg. Al deze en soortgelyke voorwerpen waren voor het eenvoudig en deugdzaem meisken zoo vele oorzaken of gelegenheden om zich, van het zigtbaer schoone, tot het onzigtbaer oneindig schoonere; om zich, van het zigtbaer geschapene, tot den onzigtbaren schepper te verheffen! Lena - met haer gevoelig gemoed - kon geen dier, geen wormken, nog minder een redelyk wezen zien lyden!
Zeventien jaren was zy oud, wanneer zy op Roodolf's uitdrukkelyk verzoek de moei verliet, en den last van het vaderlyke huishouden ging op hare zwakke schouders nemen. Zy bleef altoos teer en fyn van gestel; bereikte niet geheel en al eene middelmatige grootte, en gevoelde als eene yzeren noodzakelykheid van eenen beschermer te hebben. Wanneer zy dus met den ruwen broeder in meerdere en nadere betrekkingen kwam, hechtte zy zich aen denzelven vast, met de dubbele kracht van de bloedbanden en het bewustzyn harer zwakheid. Deze beide gevoelens waren magtiger dan 's broeders anderszins terugstootende gestalte en gelaetstrekken!
Lena was bleek; maer van dat zuiver bleek dat de kleur van den sneeuw en de effenheid van
| |
| |
geschaefd marmer nabykomt. Hair, oogen en wenkbrauwen blonken van zwartheid; haer voorhoofd was rond en glad als een spiegel; neus, mond, kin en kaken waren zoo regelmatig, alsof dezelve met eenen passer werden afgemeten, op dit alles staken de zilverwitte tanden en roode dunne lippen wonderschoon af. Hare gang was edel en geheel hare persoon verraedde zooveel zedigheid, zooveel ingetogenheid, dat niemand aen de maegd de uitstekende lichaemsgaven benydde. Wat het schoonste in Lena was, bestond hierin, dat zy niet wist, of liever niet scheen te weten met welke begaefdheden haer de Schepper had bedeeligd! Menigmael stond Klaes haer met verrukking, en tevens met spyt, te bezien - want hy maekte soms eene vergelyking van zich tot de zuster - en niet zelden ontviel het hem te zeggen, met een weemoedig gevoel:
‘Lena gy zyt zoo engelachtig schoon; hoe komt het dat ik zoo leelyk ben!’
Dan altoos antwoordde het goed kind:
‘Broeder, ik heb my zelve niet gemaekt; wat ik ben, dank ik aen den Schepper: waerop zou ik my dan beroemen: waerop zou ik dan trots zyn! Gy zyt niet leelyk, broeder, want ik zie u geerne, zoo als gy zyt; indien gy anders waert,
| |
| |
zou ik u misschien niet zoo lief hebben, als nu!’
Deze en soortgelyke gulhartige en diepgevoelde bemerkingen troffen den ruwen Klaes en lokten bem soms tranen uit de oogen; rukten hem somtyds van zynen zetel op. Dan naderde hy zyn lief Leenken, met het gedacht van haer te omhelzen! Maer plotselings gevoelde hy als eenen electrieken schok; keerde het gezigt van haer af; wyl hy - de roover - vreesde de zuster te bezoedelen door haer aen te raken! De boosaerd, de euveldader die zich door niets ter wereld liet afschrikken, vond zich ontwapend, bevreesd, in tegenwoordigheid eener zwakke, maer onschuldige en deugdryke zuster! Sedert een jaer dat Roodolf dood was, groeiden de eerbied en de liefde van Klaes voor de zuster gedurig aen. Dit eventwel zy nog gezeid, dat vader en zoon alle poogingen badden aengewend, om hun bedryf aen Lena te verbergen. Roodolf, inderdaed, stierf voor aleer zyne dochter genoodzaekt was hem te verachten en te verfoeijen!
Zeggen wy hier, eer wy verder gaen, wat Klaes was, lichamelyk gesproken. Men verbeelde zich, op eenen herkulesromp, een geëvenredigd hoofd, hetgeen bedekt was met eenen
| |
| |
hairtros van vlammend roode kleur; wenkbrauwen en baerd, die het hoofdhair niet konden verloochenen; kleine diep in 't hoofd gedrukte oogen; een neus die als tusschen de oogen geplakt lag! Voeg daerby de gebulte kaken, het door de koepokken geschonden wezen, de indiaensche lippen, de platte kin en den stierachtigen hals, en men zal moeten bekennen, dat de natuer den Bokkenryder, Klaes, stiefmoederlyk had behandeld! Had zy hem eventwel een dierlyk uitzigt gegeven; zy schonk hem ter ontschadiging leeuwenmoed, slangenvoorzigtigheid en stierenmagt! Geen wonder derhalve, dat hy Steven Doodryk te handig was en deze het moest verkroppen, dat Klaes hem kapitein modepop noemde; dat hy hem tegensprak en als eenen gelyke, soms als eenen onderdaen behandelde. En die twee kerels hadden het ongeluk van Herman en Martha Lemmens gezworen! De samenzwering der ondeugd tegen de deugd; der woeste en ruwe magt tegen de goede trouw en de onschuld!
Sedert, eenige maenden had Lena 's broeders nachtelyke afwezigheden bespeurd: zy had uit zyn zwygen opgemaekt, dat Klaesses doenwyze niet geheel en al onberispelyk moest zyn. Zoodra de twyfel eens in haer gemoed geslopen was,
| |
| |
nam zy het vaste besluit van des broeders voetstappen te bespieden. Menigmael in den beginne en eindelyk alle nachten verliet zy hare legerstede; sloop in zyn slaepvertrek, hield hare ooren boven het bed om de ademhaling van Klaes te hooren. Iederen keer, dat zy het bed ledig vond, bleef zy den nacht slapeloos doorbrengen en 's morgens bezigde zy alle bedenkbare middelen om te beproeven, of Klaes niet klappen zoude. Maer al hare poogingen liepen op niets uit: Klaes zweeg; Lena leed des te meer omdat zy zich aen niemand durfde openen. Zoo was de vooravond van Kersmis ingevallen, zonder dat het deugdzaem kind een hoeksken van den sluijer hadde kunnen opligten. Omstreeks de zeven ure 's avonds zegde Klaes tot de zuster dat hy moest uitgaen en den sleutel der voordeur zoude medenemen; hy aenzocht haer van zich om hem niet te bekreunen.
Oogenblikkelyk was haer besluit genomen; nauwelyks was Klaes buiten de deur, of Lena wierp eenen tirteijen rok op hare schouders, sloop buiten het buis en volgde den broeder op eenen zekeren afstand in de duisternis. Hare schoenen nam zy in de hand om op den vorst geen gedruis te maken; stond by stil, zy deed hetzelfde; zette by het op een loopen om zich te verwarmen,
| |
| |
zy volgde het voorbeeld des broeders. Zoo volgde zy den broeder Bokkenryder tot aen het huis van Hein Dierks, waer hy eene poos stond te wachten, tot dat uit verscheidene rigtingen eene geheele bende samenstroomde; dan zag zy Klaes en de overige kerels het huis naderen en binnen sluipen. Wanneer zy alléén was, snelde zy tot onder de vensters om te luisteren: eene doodsche stilte heerschte in het huis van Hein.
Nu wist zy meer dan zy weten wilde; Klaes hield met zyns gelyken geheime samenkomsten, en zulks aen Heerlerheide, eene wyk, welke zy als zeer slecht befaemd kende. Uit alles, wat zy kon te samenknoopen besloot zy, dat haer broeder Bokkenryder was!
Het vroos, dat de steenen kraekten en Lena voelde haer hoofd gloeijen! Met mismoedigheid sloeg zy den weg terug in, dien zy komende gevolgd had. Twee mylen ver ging zy alleen en geene vrees vond plaets in haer gemoed; want zy was slechts met het lot van den broeder bezig! Wanneer zy haer wooning binnentrad, ontstak zy licht, zag op het zakuerwerk van Klaes dat aen den muer hing: het wees middernacht aen! Aenstonds spoedde zy zich met haer lampje naer de slaepkamer, welke zoo zuiver was als het hart der maegd die het bewoonde.
| |
| |
Tegen den muer naest het bed hing, boven een tinnen gewydwatervat, eene beeldtenis der Moeder Gods, waerover twee gezegende palmtakken kruisgewyze op elkander gestoken waren. Zy dopte haren regten voorvinger in het water; zegende zich op voorhoofd, mond en borst; wierp zich op de kniën voor het beeldeken en stortte daer gebeden uit, die tot voor den troon der Moeder van genade en ontferming en van daer tot dien van den Allerhoogsten moesten opstygen! Zy vraegde de bekeering eens zondigen broeders!
Zy bezat eventwel geene bovennatuerlyke krachten; want nauwelyks was de kalmte, die op het gebed volgde, de plaets des krampachtigen yvers komen beslaen, of hare krachten bezweken onder den last des lydens! Haer hoofd zonk langzaem op de borst; eene soort van duistere wolk zworf voor hare oogen; de knieën beefden, en eensklaps kon men een dof geluid hooren als den val van een lichaem tegen den naekten grond! Lena lag bewusteloos ter aerde; haer lampken wierp zyn dubbelzinnig licht, door het nauwe vertrek en bescheen een tafereel, waerop Gods oog met welgevallen moest nederzien; want eene uitverkorene lag vernederd in het stof, en dat ter boete van de zonden eens anderen!
| |
| |
Wanneer Klaes 's morgens, omstreeks acht ure in huis trad en de zuster tegen hare gewoonte niet in huis vond, opende hy voorzigtiglyk de deur van Lena's slaepvertrek; de flauwe schemering der lamp kwam hem te gemoet. Met zyne oogen drong hy dieper door: wat ziet hy eensklaps? Zyne tederbeminde zuster ligt tegen den grond! In eenen sprong is hy by haer; neemt ze op van den grond; ziet het bed onaangeroerd; plaetst de zuster op hetzelve; onderzoekt hare handen, haer aengezigt: maer niets ontwaert hy dan de doodverw overal en een lichaem zoo koud als ys, zoo styf als marmer!
Klaes was met eenen yzeren wil begaefd; wanneer hy zich voorstelde dat iets was, dan moest het zyn. Hy wilde niet gelooven, dat Lena een lyk was: dus zegde hy tot zichzelven:
‘Neen, Lena is niet dood, zy is slechts in onmagt gevallen!’
Ondertusschen verroerde zich de zuster niet, geen vuer was in huis om het verstyfde lichaem te verwarmen. In dezen hopeloozen toestand neemt hy Lena tusschen zyne armen, begint met dansen en springen, met het huis op- en af te loopen; drukte en schokte de lieve zuster zoo fel en zoo lang, tot dat de warmte terug kwam. Lena opende eensklaps de oogen, strekte armen
| |
| |
en beenen uit, terwyl het inwendige gevoel aen zyne borst eenen blyden gil ontrukte. In zyne verrukking riep de godvergetene Klaes: ‘myn God, wees gedankt!’ Hy legde zynen dierbaren last andermael te bedde; ontstak de kachel, die weldra stond te gloeijen; bereidde den thee en dan ging hy Lena roepen.
Die de vaderlyke zorgen van Klaes jegens de zuster gadesloeg, was genoodzaekt te peinzen, dat er in den jongen twee naturen heerschten: eene menschelyke en eene dierelyke! Wanneer het meisken wederom ten voorschyn kwam, vooral als zy zich wederom in staet vond om iets te nuttigen, was de blydschap van den woesten broeder onbeschryfelyk.
Achter het ontbyt vraegde hy op eenen zorgbewyzenden toon:
‘Maer, zeg my toch eens, myne lieve Lena, waerom zyt gy niet te bedde geweest? Zekerlyk hebt gy den geheelen nacht met bidden doorgebragt; gy raedpleegt uwe krachten niet en stelt uwe gezondheid bloot aen al te harde schokken!’
By de eerste woorden, die van 's broeders lippen rolden, borst de zuster in tranen uit; weldra snikte zy, terwyl zy zich met den voorschoot het aengezigt bedekte!
| |
| |
Klaes geen antwoord krygende en de droefheid der zuster bemerkende, nam hare fyne doodkleurige handen in de zyne; dan haer styf beziende, vroeg hy:
‘Zuster, heeft u iemand leed aengedaen, noem hem my, en aenstonds zal ik u en geheel de wereld doen zien, dat Roodolf's Klaes zyne zuster weet te beschermen, tegen wien het ook zy; Wee dengenen, die een hair op uw hoofd durft krenken!’
Deze woorden uitende, nam het gelaet des broeders eenen helschen uitdruk aen; zyne vlammende oogen kwamen buiten hunne holle kringen: men zou gezegd hebben, twee gloeijende vuerbollen liggen op het ruwe aengezigt! Hy meende inderdaed, dat de onschuldige Lena een zwaer verdriet moest onder den boezem dragen!
Na eene poos te hebben gezwegen, verhief de maegd haer betraend aenschyn, liet hare oogen langzaem op den broeder neêrzinken, en zegde dan met eene bevende stem, die het yzeren gestel van Klaes deed sidderen:
‘Broeder, ik gevoel my thans nog zeer zwak, en had eene betere gelegenheid gewenscht om met u eene onderhandeling te hebben; ik vrees eventwel, dat ik weldra van schaemte en droef
| |
| |
heid zal sterven! Zwygen kan, noch mag ik niet; daerom maer gesproken, hoe eerder, hoe liever. Ga, sluit de buitendeur toe, opdat ons niemand kunne stooren; wy hebben over ernstige zaken te spreken.’
Klaes voldeed aen den wil der zuster, en kwam zich dan vóór haer plaetsen; op zyn gelaet straelde eventwel de gramschap dermate door, dat de maegd werkelyk vreesde van te beginnen. Zy bedroog zich aen de oorzaek van 's broeders grammoedige houding; deze giste, dat iemand eenen aenslag tegen de eer van Lena hadde gewaegd, en verwachtte slechts den naem van den euveldader, ten einde oogenblikkelyk tot denzelven te vliegen en hem te verscheuren.
Weldra begon tusschen de zuster en den broeder, de volgende samenspraek:
Lena. ‘Broeder, zoo even zegdet gy dat gy aen geheel de wereld wilt doen zien, dat gy uwe zwakke zuster weet te beschermen tegen wie het ook zy. Ik, beter dan iemand, ben overtuigd, dat het u noch aen wil, noch aen moed mangelt; indien ik u eventwel verzekerde, dat er iemand bestaet, die door zyn gedrag en zyne handelwyze ten mynen opzigte, my weldra in het graf zal slepen; indien ik er by voegde, dat ik u den persoon zal noemen en gy my desniette- | |
| |
genstaende niet zult wreken, wat zoudt gy dan zeggen? Bepeins uw antwoord wel, in plaets van in toorn te schieten,’ voegde zy by, zoodra zy de krampachtige woede van Klaes bemerkte.
Klaes. ‘Ik zou zeggen, dat diegene, welke u zulk een denkbeeld van uwen broeder heeft doen opvatten, een ellendeling is! Noem my den kerel; al woonde hy eene myl van hier, ik snel tot hem, en by de hairen sleep ik hem tot voor uwe voeten! Hoor wel, wat ik u zeggen ga: die schuld is van uw lyden; die de zuster van Roodolf's Klaes, die het kind van mynen vader slechts eene oogenblikkelyke droefheid heeft veroorzaekt; hy zal door myne handen gaen, ik zweer het by de assche onzer ouders, myne wraek zal schrikkelyk zyn! Wee hem, die myne onschuldige zuster heeft durven aenranden in haren persoon of in hare eer!’
Lena. ‘Broeder, gy vergeet, dat alwie den boozen verbannen wil, zelf moet zuiver zyn van zonden; zoudt gy dat van u zelven durven zeggen, onder de oogen uwer zuster, die gy onschuldig noemt? Broeder, broeder, de deugd der onschuld moet schoon, moet hemelsch zyn; want zy boeit de oogen van den booswicht! Gy zelf drukt op het woord onschuldig: zeg eens, yst gy niet, als dat woord over uwe lippen komt?
| |
| |
Vreest gy niet, dat de tong in uwen mond verstyve, als gy het woord onschuldig uitspreekt? Broeder, broeder, God is geduldig, anderszins...’
‘Welke tael is dat, Lena,’ viel Klaes plotselings in, ‘ik bekommer my over uw lot, en gy bejegent myne bekommeringen met ongegronde verwytingen!’
‘Ongegronde verwytingen, broeder, gy durft die ongegrond noemen: ô, er is nog middel, nog hoop voor u; want gy begrypt, dat gy eenen slechten weg bewandelt; dat bewyst uw veinzen! Gy durft my niet zeggen, waer gy dezen nacht geweest zyt; in welk gezelschap gy u hebt bevonden; wat gy gedaen, wat gy beraemd hebt! Gy durft niet zeggen, wat gy zyt! Wacht ik zal het in uwe plaets zeggen, gy zyt onder de Bok.....’
‘Ga niet voort, ongelukkige zuster, ô ik bid u, ga niet voort,’ viel Klaes in, terwyl hy opsprong en eenen houten stoel tusschen zyne handen deed kraken; ‘geen woord meer, of ik word een andere Kaïn! Ik bezit my niet, ik ken my niet meer!’
Lena zweeg eene poos: de woede van Klaes was te groot om van langen duer te zyn. Geene vrees benauwde het zwakke meisken; een heilig voornemen had zy opgevat; zy was vastelyk
| |
| |
beslist het uiterste, zelfs haer leven, te wagen - moest het zyn - om den broeder op den goeden weg te brengen; geen gevaer kon haer doen terugdeinzen.
Zoodra Klaes een weinig bedaerder was geworden, herhaelde zy hare vorige vraeg, en voegde er dan met eene martelares's gelatenheid by:
‘Myn lieve broeder, gy zoudt dengene, die een hair krenken durfde op het hoofd uwer zuster, met de tanden verscheuren, en als diezelfde zuster u het grootste blyk van liefde geeft, dan voelt gy helsche razerny; dan zyt gy bekoord om eene wandaed te bedryven, die wraek riep in den hemel! Eene wandaed, die sedert zestig eeuwen het menschdom doet yzen, schrikken en beven! Ik tel myn leven voor niets, myn lieve broeder; er is nog meer: hoe eerder de goede God my tot zich roept, hoe liever het my is, vooral, indien ik, om uwent wil, met neêrgeslagene oogen tusschen de menschen moet wandelen; indien ik, elken dag en elken nacht, moet beven voor uw leven, voor uwe ziel en zaligheid! O, gy zyt te nauw met my vermaegschapt; hetzelfde deugdzame wezen schonk ons beiden het leven, dezelfde engelin ziet uit het verblyf der zaligen op u en op my neder. Klaes, myn broeder
| |
| |
lief, zeg my alles; ik zal God, dag en nacht, bidden en smeeken, dat hy eene hemelsche lichtstrael op u neêrschiete; dat hy u op den weg der deugd lichte en leide.’
By deze woorden, blonk haer gelaet van hoop en verwachting; zy was op hare kniën gezonken, had hare armen om den broeder geslagen, dien zy met hare zwarte oogen boeide.
Klaes, hoe ongestuimig hy anderszins ook ware, verloor langzamerhand het woeste gevoel! hy berouwde zich over de oploopendheid waervan hy in het eerste oogenblik een blyk had gegeven. Hy nam op zyne beurt de zuster in zyne ruwe armen; zette haer op eenen stoel, terwyl hy tot haer zegde:
‘Lena, het betaemt niet, dat gy voor uwen broeder knielt; maer vertel my, wie heeft u verhaeld waer en met welke makkers ik my dezen nacht bevond, gy schynt in dwaling gebragt, door den eenen of anderen nydigaerd, die den vrede en de rust tusschen ons beiden wil stooren: wy hebben slechts eene stok- en kaertparty gehad!’
‘En om die stok- en kaertparty te vinden, moest gy naer Heerlerheide, naer de Zwaen, by baes Hein gaen; moest gy in de koude voor de deur blyven wandelen, tot dat er nog mis- | |
| |
schien een twintigtal maets aengekomen waren! Broeder, broeder, als men op den regten weg wandelt, dan schuwt men het licht niet: dan, nauwelyks waert gy binnen het huis van Hein, of het flauwe licht verdween uit de voorkamer, en overal heerschte eene doodsche stilte! Gy zyt allen ergens onder den grond verdwenen, of de booze geest heeft u onhoorbaer, zoowel als onzigtbaer gemaekt!’
‘Wie heeft u die omstandigheden overgebragt, Lena, ik bid u, zeg het my?’
‘Ik heb alles met eigene oogen gezien, broeder; myne liefde uwaerts heeft my leeuwenmoed en hazenvoeten geschonken! Ik heb u gevolgd, van uit ons huis, tot aen dat van Hein Dierks; geen oogenblik heb ik u uit het oog verloren! Ik ben alléén wedergekeerd, heb my voor het beeld der Moeder Gods geworpen en Haer voor uwe bekeering gebeden, tot dat ik neêrgezegen ben onder de vermoeijenissen, den rouw en de vrees voor uw lot!’
‘Namate Lena voortging, viel de gramschap van Klaes meer en meer; wanneer hy dit laetste bewys van hare liefde vernam, kwam een traen uit zyne holle oogen rollen; hy nam nogmaels de handen der zuster in de zynen; wierp eenen weemoedigen blik op het zwakke kind, dat voor
| |
| |
hem zat; bleef eenen ruimen tyd lang in eene soort van inwendige beschouwing. Eindelyk riep hy op eenen hartverscheurenden toon uit:
‘Lena, het is waer, ik ben een ellendeling, die niet weerdig is u nog langer den heiligen naem van zuster te geven! Wat wilt gy dat ik van myn lot zegge? Hetzelve is allerrampspoedigst! Lena, vloek uwen vader niet; hy is niet meer en God heeft hem alreede geoordeeld! Hy was Bokkenryder! Onder zyne oogen wies ik op, hy maekte van my eenen Bokkenryder, eenen booswicht? Gy die de onschuld en de deugd zelve zyt; werdt door eene deugdzame moei opgevoed; onder hare leiding, zyt gy eene engelin gebleven. Gy bewandelt den weg der deugd, uw geweten is gerust, uwe nachten zyn aengevuld met slaep, voelt gy nog kwellingen, zoo ben ik de schuld daervan! Lena de deugd moet een schoon ding zyn, omdat gy dezelve bemint en oefent!’
‘Voor u, broeder, is de weg, die tot de deugd leidt, niet afgesloten: de bermhartige God verwerpt geenen zondaer, als hy met een rouwmoedig en berouwvol hart tot hem gaet! Schep moed, sta hoopvol op uit den modderpoel, waerin gy gevallen zyt; wanhoop niet: de wanhoop is misschien de noodlottigste van alle zonden! Voor
| |
| |
alle misdaden is vergiffenis te bekomen; de wanhoop doet aen den kwaeddoender den genezenden balsem verwerpen, terwyl zy tot hem roept: ‘Wat hoopt gy van het Opperwezen, dat gy zoolang getergd hebt? Geene genade is meer voor u overig!’ Godes leer, broeder, voert eene andere tael: het Lam Gods, dat het zondenpak voor geheel de gedoemde en verworpene wereld op zich nam, roept den zondigen mensch toe: ‘Komt tot my, gy allen die belast en beladen zyt, en ik zal u ververschen!’
‘Wat wilt gy, wat oordeelt gy dat ik doen moet, om my van het gedrocht los te rukken, dat my tusschen zyne yzeren klauwen gekluisterd houdt? Lena, Lena, laet my aen myn lot over, gy zyt onmagtig om my te redden, en ik ben niet weerdig, dat ik myne oogen naer boven verheffe! Laet my aen myn ellendig lot over; voor hetzelve is geene hulp meer, zonder een wonder van den hemel. Luister liever, Lena, ik zal u slechts een gedeelte van den sluijer opligten, die myne euveldaden bedekt.’
Alsdan begon Klaes een omstandig verhael van de wyze, hoe zyn vader hem langzamerhand tot den stiel had voorbereid; met welke zorg hy hem opgeleid had tot eene volmaekte onverschilligheid voor datgene, wat men regt en geregtig- | |
| |
heid noemt; hoe hy eindelyk te midden van zuipen, zwelgen en kwasten niets anders leerde dan zyn zinnelyk genot, zyne driften te voldoen!
‘De slechte gezelschappen, de kwade voorbeelden - zegde hy -hebben my gemaekt wat ik ben. Gevlockt zy diegene - riep de op de tanden knersende Klaes uit - die my de onschuld roofde! Die my anders maekte dan gy zyt!’
‘Vloek niet, broeder, de vervloekingen vallen terug op dengene, die ze uitbraekt! en een zoon, die zynen vader vloekt, is dubbel goddeloos: hy tergt God en schendt de banden der natuer! Kom tot u zelven, maek een vast voornemen van u te beteren; wisch uwe misdaden uit, door boete en goede werken! Jaeg den booze van u; want hy is het, die u nog den vloek in den mond legt; daer reeds de deugd voor uwe oogen glinstert!’
‘Dat gave God,’ onderbrak Klaes; ‘maer hoor tot het einde toe myne belydenis.’ Nu verhaelde Klaes alle de wandaden, die hy had bedreven; de dieften en strooptogten waeraen hy deel genomen had. Eindelyk openbaerde hy de geschiedenis van Hein Ruyter, zyne ontmoeting te Geleen met de kinders van den berg; de ontwerpen van wraek, die hy gesmeed had; hy
| |
| |
vergat niets van geheel het gebeurde van den voorgaenden nacht; openbaerde de ontworpene en beraemde diefte by den kapitein Steven, alsmede de plegtige verbindtenis, die deze laetste had aengegaen, en ten gevolge moesten hebben de schrikkelykste wraek tegen Herman en Martha, de twee onschuldige wezens!
Wanneer Lena in alle die schrikkelyke ontwerpen was ingewyd, borst zy in tranen uit; haer hoofd zonk op hare borst; men kon zien dat zy een gebed murmelde. Zy verhief weldra haer hoofd, sprong op van haren stoel en vloog in 's broeders armen; terwyl zy, hem liefkoos zende, uitriep:
‘Myn broeder, bereid uwe bekeering voor, door eene goede daed; red de kinders van Hein Ruyter! O, red hen, red hen, ik bid u om Gods wille!’
‘Lena ik mag, ik kan niet, zonder onzen kapitein, zonder myne makkers te verraden, en dat zult gy toch van my niet vragen! De Bokkenryders zyn verschrikkelyk in hunne wraek: voor myn leven zou ik minder beducht zyn dan voor het uwe. Kon ik hen waerschuwen; maer in zulk een geval zou het wel kunnen gebeuren dat ik ons beiden in het verderf stortte zonder hen te helpen. Steven Doodryk is man genoeg
| |
| |
om de beide kinderen en ons daerby van kant te helpen; indien het minste voorval zyne ontwerpen kwame dwarsboomen. Luister, Lena, laet Steven begaen, ik ken hem alsof wy ons leven te samen gesleten hadden: zoodra hy de jonge dochter ziet, zal hy zyne wraek, zyn woord en de Bokkenryders vergeten! Zy is de schoonste persoon, die ik nog ooit in myn leven zag, en Steven bleef nog nooit ongevoelig voor schoonheid. Zou hy eventwel de beide kinderen willen opofferen aen zynen hoogmoed, aen zyne onbluschbare begeerte van te heerschen over de bende, dan zal ik poogen hen te redden, op het oogenblik des gevaers.’
‘Maer, broeder, vreest gy niet van met de kinderen van Hein Ruyter om te komen? Zyt gy wel zeker, dat het niet te laet zal zyn, als gy zult geroepen worden om over hun lot te beslissen? Het goeddoen mag men niet uitstellen, broeder; bepeins dat wel!’
‘Ik zal maetregelen nemen om Steven in toom te houden: Lena, toekomenden zondag zal ik my voor de laetste mael - hoop ik - by, en onder de bende bevinden, om eene euveldaed te bedryven. By den ontworpenen togt mag ik, myns dunkens, tegenwoordig zyn; omdat ik daerby eene goede daed hoop te bewerkstelligen;
| |
| |
omdat er eene geveinsde en geene werkelyke diefte gaet gepleegd worden. Kan ik Steven's briefwisseling, ontwerpen en lysten vinden, dan is er geen bewys meer van ons handteeken; dan verliest Steven geheel zyne magt en zyn gezag; geen ander voorwerp zal ik my aenmatigen; dat beloof ik u, Lena, by alles wat my dierbaer is! Later zullen wy middels beramen, om ons te redden, vooraleer de wraek op ons nederstorte, als de hagel op de velden! Bid ondertusschen voor my, opdat ik in myn voornemen van beternis moge volherden. Wanneer ik my door de eene of andere goede daed op den weg der beternis hebbe geplaetst, dan zal ik mynen toevlugt nemen tot eenen meester, die de wonden myner ziel vermoge te genezen. Van dit oogenblik af, mag ik u verzekeren, dat ik my alreede eenen geheel anderen mensch gevoel; myne woeste natuerdrift heeft plaets gemaekt voor de zoete hoop, die my aenlacht! Ik voelde dat er eene ydele plaets in my was, welke de driften, waeraen ik den vollen teugel vierde, niet konden aenvullen! Ik zag het betere, ik begreep en keurde het goed, en myne verdorvene natuer sleepte my voort naer het kwaed! Lena, voor dat de zon den zevenden mei aenkondigt, zal uw bidden verhoord zyn; zal uw broeder een ander
| |
| |
man wezen! Sterk houden my de banden des kwaeds gekneld; met moed zal ik ze verscheuren. Daertoe helpe my God; daertoe helpen my zyne moeder en de H Niklaes, myn beschermer.’
‘Amen,‘ zegde Lena, terwyl zy den broeder omhelsde, met zoo veel geestdrift, alsof zy hem voor de eerste reis van haer leven hadde gezien.
Deze bewyzen van deelneming gingen tot het hart van den ruwen Klaes en versterkten hem in zyn voornemen. Met een innig welgevallen, zag hy op de zuster neêr; haer gelaet schitterde van blydschap. De rampzaligste nacht, dien het arme schepsel ooit had doorgebragt, werd volgd door den blydsten dag! Aen goed, aen leven, aen de streek die haer zag geboren worden en welke zy zou moeten verlaten, had zy niet eens gedacht; zoodanig was zy met het zielenheil des broeders bezig geweest! Zy wilde den iever niet verder dryven; want zy begreep zeer wel, dat Klaes des te moediger zou opstaen, naer mate zy meer betrouwen op zyne krachten scheen te bouwen. Diensvolgens brak zy af; kleedde zich in aller yl en snelde naer Geleen, ter hoogmisse. Nooit in haer leven had zy nog zoo ieverig, zoo vurig gebeden, als gedurende deze plegligheid. Zy had inderdaed een dubbelen
| |
| |
pligt te volbrengen: God bedanken, voor den gelukkigen uitval harer eerste pooging en de genade afsmeeken voor het voltrekken van het heilige werk, hetgeen zy had begonnen met den broeder!
Als zy aen huis terug kwam, vlogen zich zuster en broeder te gelyk in de armen. Lena bemerkte, dat de broeder bitterlyk moest geweend hebben; want zyne oogen waren opgezwollen. Terwyl hy de zuster in zyne armen gekneld hield, riep hy uit:
‘Lena, voor de eerste reis, sedert tien jaren, heb ik een gebed kunnen stamelen! Ik kan niets anders dan het onze vader, telkens als ik kwam tot aen de woorden: Leid ons niet in bekoringen maer verlost ons van... dan vond ik geene woorden meer! Ik ben niet geletterd, Lena zeg eens wat volgt daerachter?’
‘Verlos ons van den boozen’ antwoordde de zuster, al snikkende!
‘ô Ik zal die woorden in myn geheugen behouden’ zegde Klaes met geestdrift; ‘Neen myn God leid my niet in bekoringen, maer verlos my van den boozen! Verlos my van den boozen, verlos my van den boozen!’ Wel honderdmael herhaelde hy die vurige verzuchting.
| |
| |
Voor het oogenblik werd er niet meer over die stof gehandeld. Lena verdubbelde hare liefdevolle zorgen jegens den broeder; deze schepte in dezelve nieuwen moed om zich te verbeteren; om het zondenpak van zich weg te werpen.
Nog denzelfden dag, deed hy aen de zuster een omstandig verslag over de wooning, de leefwyze en de persoonen van Herman en Martha: het deugdzame meisken gevoelde zich op eene onwederstaenbare wyze voortgesleept tot deze beide kinderen, welke zy reeds lief had, zonder ze te kennen; met welke zy samenneigde, wyl er eene wondere eenstemming in hun lot lag! Van dit oogenblik scheen zich Lena met Martha te vereenzelvigen.
Het uitwerksel van dezen stormvollen dag hebben wy gedeeltelyk gezien, ten huize van Steven, waer Klaes slechts eene blikken doos vol papieren medenam; terwyl hy alle andere voorwerpen met eene soort van verachting van zich wegsmeet. Keeren wy thans tot de bergwooning terug.
|
|
Auteursrechtvrij