De silveren rinkelbel

[p. 85]

Tsiende haadstik
De bekearing fan Jildert Nolkes

- ‘'t Is dôch heislik!’ sei Lútsenboer, doe se de jûns meiinoar by 't fjoer sieten, ‘Jildert bliuwt mar wei. Dy jout no suver nearne net om. Is dat my no ek wer dwaan mei skik? Al it wurk kin 'k allinne tsjin oan klauwe. Ik moat strak mar ris wer goed tsjin him oan, mar der jout er ek al nin byt om. Mar ik ha 't no fêst foar my nomd: as er him net wat feroarje wol, dan jei 'k him fuort, sa grif as wat! Ik wol sa'n ellendich lijen net mear ha, mei dy grutte dogeneat.’

- ‘Dêr sil er wêze, tink ik,’ sei Hiske, doe se ien op 'e strjitte hearden. En 't minske hâlde har de lea wurch, want hja tochte hy soe wol wer tige dronken wêze.

De doar waard mei geweld op dien, en hy kaam binnen setten. En dat like sa raar wol as 't koe. Hy wie alheel wiet en smoarch, de hoed ôf, en dan sa't wy him niis litten habbe. Hy wie alheel út 'e liken en oerstjoer, hymje en sûgje en pûste en blaze, dat bjuster! Hy foel op in stoel del, en koe hast net prate.

- ‘O freeslik! wat hab ik in rare reis hân,’ sei er.

- ‘Ja,’ sei Lútsen stroef, ‘it giet mei dy altyd raar. Mar myn geduld is tenein; ik ha begrepen dat wy meiinoar ophâlde sille; want ik kin jit fan dy ôf, as 't der ta komt. Do kinst moarn mar om in oar hinnekommen sjen.’

- ‘Wês net lilk, omke! Och heden heden, it is sa raar! Ik kin net prate; ik moat skrieme!’

- ‘Wat ik hjir oan hab,’ sei Hiske, ‘dat wit ik net. - Mar (lústere se stil) ik soe net sizze dat er tefolle drank hân hat. - Wo'st net wat iten en drinken ha?’ sei se tsjin him.

[p. 86]

- ‘Ik kin net ite en drinke, muoike! Ik moat in bytsje bekomme, dan sil ik it jimme sizze.’

In poaske swigen se allegearre stil.

Lútsen sei wer: ‘It liket my ta datste alles sawat kwyt biste. Hast dat fersûpt en ferspile, of bist oanpakt op 'e wei?’

- ‘Oanpakt bin ik, mar net fan minsken! Och it is sa freeslik! Ik hie my te Jelsum yn 'e Hoanne benachtsje litten.’

- ‘Dus it is dyn eigen botte skuld. Dat sûpen, dat sûpen! 't Is dôch heislik, datst dat net litste!’

- ‘O omke! jy ha 't my tûzenkear ôfret, mei goedens en mei lilkens; mar ik hab alles yn 'e wyn slein. Mar no is 't fersein, dat ik ea wer drank oanroere sil of yn 'e herberge komme.’

- ‘Mar hoe sjuchst der sa út!’ sei de boerinne.

- ‘Dat sil ik jimme sizze. In eintsje oan dizz' kant de Koarnjumer húskes wie ik, en dêr waard ik onferwachts fan efteren beet pakt en foaroer yn 'e dyk smiten. Ik seach op, en doe siet der sa'n aaklik meunster op my, dat ik kin 't gjin minske beskriuwe, hoe raar wol! It giet my jit troch alles hinne, as ik der goed om tink. Dat wie oars nimmen as de kweade sels. En dy sei: “No moatst mei my!” - Doe begûn ik te bidden en te smeken om ferjeffenis. -Hy sei: “Ik wol dy no jit frij litte, mar dan moatst my twa dingen onthjitte. Foarearst, datst nea wer sterke drank oanroere silste.” - “Dat onthjit ik jo! dat onthjit ik jo!” rôp ik. - Doe sei er: “No komt der dy strak in earm man temjitte, dy sil dy om in jefte freegje, en dy moatst alles jaan watst by dy haste fan wearde!” - “Dat onthjit ik jo ek!” rôp ik. - “Gean no dyn wei!” - sei er, “mar sa gau ast ien fan dyn beloften ferbrekste, bin ik wer by dy”! - En doe wie er wei. Ik gyng wer oerein, en ik wie net mâle fier doe mette my in nachtbidler, dy my frege om wat te habben. En doe ha 'k him alles jûn wat ik hie.’

- ‘'t Horloazje ek?’ sei Hiske.

- ‘'t Horloazje ek! Ik doarst neat benefter hâlde, muoike!’

- ‘In raar gefal!’ sei Hiske. ‘Mar men heart der mear sa fan. Mocht it no mar ta dyn ferbettering wêze! dan soe 'k oer dat bytsje goud en sulver net kreune, foaral net, no 't oan in earm minske jûn is.’

[p. 87]

- ‘It liket oars frjemd,’ sei de boer, ‘dat de kweade de minsken oanspoart ta 't goede; want it wurdt ús leard dat er der altyd op út is om ús ta 't kwea te ferlieden. - Liichst ús ek ris tige tefoaren? Hast dat guod net oars ferbruid?’

- ‘Omke!’ sei er, en lei de holle op 'e side en de hân op 't hert; ‘as jy my net leauwe wolle, dan kin ik it net helpe. Mar ik hoopje jo mei myn folgjend libben te bewizen, dat ik wierheid sprutsen hab.’

- ‘No wy sille ris sjen, hoest it makkeste,’ sei de boer.

Hy hie dat hele spul neat op 'e rekken, mar trochdat er ek al onder de hearskippije fan 't bygelove siet, doarst er dêr ek net al tefolle tsjin ynbringe. En Hiskemuoi wist him in hele bulte foarfallen mei te delen, fan grutte losbollen dy op 'e selde manear fan ús maat oerfallen wienen.

It gerucht fan Jildert syn frjemde reis, rekke al gau onder de minsken. Hy hie 't - mei oerlis! - allegearre ferhelle wylst de faam derby siet, want hy begriep wol, lyk as ek wier wie, dat dy sa'n bysonder stik net foar harsels hâlde koe, mar gau op 'en baan bringe soe.

Net út freze foar de kweade, mar út freze foar Klaaske Teapert, en mei-ien om einling ris ta syn wyt te kommen, begûn Jildert fan dy tiid ôf oan him tige bestindich en deun te hâlden. Sneintejûns wie der in plak leech yn de herberge, want Jildert kaam der net mear, en der waard fan him ferhelle dat er alhelendal feroare wie, dat er it wakker mei himsels te dwaan hie en oars hast net die as lêzen.

Lútsenboer begûn ek al mei de tiid te leauwen, dat it tinken wie mei Jilderts bekearing, en Hiske rûn der danige heech mei, want de feint koe mei gauwens út de skrift prate dat it in lust wie: te sizzen, foar sokke lju dy net folle kennisse hiene, en net mâle fier seagen. Doe de boer op in tiid ris in flesse mei jenever yn 't hea fûn, stie dy de boel wer sa goed net. Mar dôch, Jildert hâlde 't aardich fol, en de measte lju begûnen 't der foar te hâlden, dat de feint yn wierheid bekeard wie.

Doe Tsjamke al dy dingen fan him hearde, die 't har siker wier

[p. 88]

oan. Want it wie wier, hja hâlde in bulte fan Wouter, mar hja moast dôch ek by harsels bekenne dat Jildert in gnap jongkearel wie. Hja hie altyd sein, dat se him uterstee net lije mocht: mar hja koe dôch fiele, tocht har, dat as se Wouter nea kennen hie, en Jildert stelde him ta deugd oan, dan soe se 't heel wol wat mei him op ha kinne. Syn losbandich libben en syn onwiten praat wie it foarnaamste wêrom hja altyd sa fij fan him west hie.

Mar Jildert prate no nea net oer Tsjamke, of oer frijerij. De wrâld wie him ôfstoarn. En hy priizge by himsels syn eigen liepens, want it bekearingsmiddel dat hy útfûn hie, wie, tocht him, ongelike folle better as dat Klaaske oan 'e hân jûn hie, namelik: dat er foarjaan soe dat er om Tsjamke kwynde. Dêr soene de measte lju dôch de gek mei hân habbe.

Syn foarige makkers sieten sneintejûns deroer te gekjeien en te spotten, dat Jildert Nolkes fyn wurden wie. Hja wisten, allike min as de goede lju, dy mei de feint op krige hiene, wat derefter skûle. Fjouwer fan syn allerfertrouste freonen wisten dat. Oan har hie Jildert syn plannen iepen lein, en hja hiene der har ta ferbûn, om de earste gelegenheid de bêste, te beärbeidzjen dat Wouter ta Stiens út rekke, op dy manear as Klaaske Teapert it Jildert oan 'e hân jûn hie. Ien fan dy fjouwer mannen wie de kastleinssoan, dy Jildert ek yn stilte fan jenever foarseach.

De gelegenheid om har plan út te fieren kaam lykwol net sa gau as hja 't wol winsken; want de riderij dat waard dy winters net folle, en Wouter wie dan ek just de earste net dy him by de wylde pretten sjen liet.

De maitiids doe Stienzermerke oansteande wie, stelde er mei syn Tsjamke op dat se de jûns yn 'e merke ek ris tegearre kuierje en ris efkes op 'e keamer sjen soene. Dat hiene se tefoaren nea net dien, ek al mei út freze foar Jildert Nolkes. Dy hiene se dêr no net te ferwachtsjen; mar hiene se witten wat har dêr oer de holle hinge, dan hiene se der lykswol weibleaun.