De silveren rinkelbel

[p. 74]

Achtste haadstik
Baas mei syn dochter onder fjouwer eagen

- ‘Hoe moast ik dat justerjûn begripe?’ sei baas, doe Tsjamke en hy de deis nei dy rare sneintejûn tegearre yn de keamer sieten. ‘Prate Jildert net datst do grut mei Wouter wieste? Is dêr wat fan oan?’

- ‘Dêr wol ik net oer prate.’

- ‘No, mar dêr wol ik al oer prate. Do moatste my no mar ris krekt sizze hoe 't is, en nearne net foar omhelje.’

- ‘Ei, wat hat heit mei dy frijerij te meitsjen? Lit dat mar oan 't jongfolk oer.’

- ‘Dat wol ik wol graach. Mar ik wol ek graach it bêst foar dy sykje. Ik hab oars neat yn de wrâld as dy; no kinste wol begripe dat it my net allike folle is, wêrste belâneste. As ik sjen mei datst it altyd fiks rom ha kinste, of dat it foarút te berekkenjen is, dat der dy oars neat as earmoed en lijen foar de doar stiet: dat skeelt my gâns.’

- ‘Och heden! ha dêr jit mar gjin swierrichheid oer. Wat mient heit, dat ik al om trouwen tink?’

- ‘Dat wit ik net: mar 't ien kin út it oar fuortkomme. En datst do út noch yn gjin dwaan mei Jildert Nolkes ha wolste, dêr moat, tinkt my, wat efter sitte.’

- ‘Wel ja, wat soe dêrefter sitte? Ik mei dy fint net lije.’

- ‘Dy feint is sa slim net. Mar ik hâld it der no mar grif foar datst do grut mei Wouter biste. Ik bin dêr net earder op fallen, mar ik kin 't no hiel wol begripe, as ik oertink hoe jimme deis meiinoar omgean. En oars soe Wouter him justerjûn ek sa net ward ha tsjin Jildert.’

[p. 75]

- ‘En as dat no al ris wier wie, stiek dêr dan safolle kwea yn?’

- ‘Dan moat ik dy sizze Tsjamke, dat ik der tige by tige op tsjin bin, en dêr sil ik dy ek reden en beskie fan jaan. Wouter is ien dêr men neat fan wit wêr er weikomd is. Ik hab op 't felle oanstean fan Setske mei him oanpield, hoewol it my neierhân faak beroud het. En as ik no sjen moast, datst do - myn ienichst bern, al myn hope en treast yn dit libben - dy mei sa'nien yn joechste, waans âlden nei alle wierskynlikheid ta 't allergemienste slach fan folk behearre: dan soe 't my safolle spite as ik hierren op 'e holle hab, te mear dêrste no yn de gelegenheid biste om yn in famylje te kommen, dêr hele Stiens mei rjucht grutsk op is.’

- ‘As heit oars gjin reden het om derop tsjin te wêzen, dan moat ik sizze dat it reden binne dy neat ôf dogge. Wa Wouter syn âlden binne of west habbe, dat wit hy allike min as wy. En al habbe dat no jit sokke minne west, dêr is hy neat minder om. Jy sille my dôch wol tastimme wolle, dat er op syn dwaan en litten neat te sizzen falt.’

- ‘No, ja, nee,! Wouter is sa'n slimme jonge just net.’

- ‘Mar ik ha soarch dat der jit in oare reden bestiet,’ sei Tsjamke. ‘Ik sil heit ris wat freegje, en as heit my dêr no sonder dralen de rjuchte wierheid op seit, dan sil ik ek sizze hoe de dingen tusken Wouter en my sitte.’

- ‘En wat woest my dan freegje.

- ‘Jy witte dat de lju oer Wouter syn ôfkomste ongelyk tinke. De iene seit hy is myn healbroer, en de oare tinkt fan net. No woe 'k wol as jy my ris oprjucht de wierheid dêrfan seien.’

- ‘Och fanke, hoe kinst my dêrmei foarkomme?’

- ‘Dêr soe ik nea ta komd habbe, mar ik hab der no bysonder belang by om it goed te witten. Myn mem hat jo en my, doe ik har soarch en tasicht jit sa nedich wie, ferlitten, en al wat har hjir bine moast moedwillich farwol sein. Dêr moat se fêst tige wichtige reden foar hân habbe.’

- ‘Ja bern, wat sil ik dêrfan sizze? Hja beskuldige my, dat ik grut mei de faam wie, dy doe by ús wenne, en as hja 't ek yn wierheid miend het, dat wit ik net; mar dit wit ik en ik doar it dy mei de hân

[p. 76]

op 't hert ferklearje: dat ik dêroan allike onskuldich bin as dizze deade tafel. De lju meie derfan sizze wat se wolle; mar grif kinste deropoan dat Wouter dyn healbroer net is. Ik mei gjin oere sûndheid mear habbe, as ik dy tefoaren flou!’

- ‘No, as ik dêrop ôf kin, dan sis ik jo dat Wouter, en oars nimmen, myn hert en sin is; en dat ik net fan him ôfsjen kin noch wol.’

- ‘Ei, stiet it sa? Mar as ik no ris sis dat ik út noch yn net ha wol datst dy mear mei him bemoeiste?’

- ‘Dan sis ik, dat ik tige by tige graach winskje soe, dat heit mei ús ferkearing better yn 't skik wie: mar lykwol as dat sa net is, dêr kin ik him net om ôfstegerje; want die ik dat, dan koe 'k gjin oere mear lokkich libje.’

- ‘No, mar dan kin ik wolris tsjin Wouter sizze dat er om in oar plak sjen moat. Hy kin him no wol rêde, en ik hoef net mear mei him oan te pielen. En do begrypst licht, as dat sa kaam, dan hoefde er hjir ek net om dy te kommen.’

- ‘As jy dat diene, heit! dêr koene jy wolris frijwat skea fan krije. Want as hy derút moast, dan gyng ik derút; en dan soe Setske hjir ek net lang mear bliuwe, ferwachtsje 'k. Dêr kaam jit by dat jy gefaar rûnen om Lútsen Tetmans geunst kwyt te reitsen.’

- ‘Do soest dy jit wolris beriede, earst derút gyngste, leau 'k, en Setske ek wol.’

- ‘Ik soe my net beriede; gjin healoere! Ik soe gau om in tsjinst sjen, sa grif as wyt wyt, en swart swart is.’

Baas seach wol oan har hâlding dat se tocht wat se sei: dêrom begûn er wat oars te praten.

- ‘Famke, lit dy riede! Do biste jit sa jong; do witst der neat fan wat der yn 'e wrâld te dwaan is. As 't njonkelytsen mei Wouter en dy trouwen wurdt, wat foarútsicht heste dan? Hy het neat yn 'e wrâld; en skuonmakkers dy neat habbe, ferfalle meastal ta earmoed as se wat húsgesin krije: dat witst do allike goed as ik.’

- ‘Heit! in minskesin is in minskelibben. Hy is earlik en warber, en as 't safier komt, dan hoopje 'k dat ik myn lea ek net sparje sil om wat mei te fertsjinjen. En dan rôlje wy der sacht troch.’

[p. 77]

- ‘As jimme dan altyd beide sûn wienen, dan soe dat faak jit al gean kinne; mar as jimme ris siik en suchtich waarden, dan wie 't ommers ynienen klearebare earmoed. En ik kin jimme net bystean, dêr moatst net op steune. Ik hab no ridlik goed myn brea, mar twa húshâldingen kin ik net onderhâlde, dan rekke 'ksels ek gau op 'e dyk.’

- ‘Ik soe ek net graach sa wolle, dat heit ús onderhâlde moast. Mar as ik Jildert noris krige; no ja, dan siet ik yn ienen fiks yn 'e romte; mar dan hie 'k in man dy 'k net lije mocht, en dan hie 'k ommers gjin oere wille mear. En hy is sa'n grutte losbol, dat hy koe Lútsenboers kaptaal der mei koarte jierren wol troch jeie, en wat hie 'k dan? - In man dy neat koe en neat woe, en in húsfol earmoed en ellinde derby. Wie ik dan jit net helte ongelokkiger?’

- ‘Och Tsjamke, do tinkst oer Jildert wat al te slim. Wat binne der ommers in bulte manlju dy yn har feintejierren tige by tige oan 'e losse kant binne, mar dy har mei 't trouwen bedaard del jouwe, en nearne net by komme. Sa kin 't mei Jildert ek wol gean; hy is ek al safolle slimmer net as oaren.’

- ‘No heit mei prate wat er wol, mar ik hâld Jildert foar in grut slânsfet en in snaak fan in fint; en om no mei him yn te silen op 't aventoer dat er him ferbetterje kin, dat weachstik is my te grut. En dan bliuwt dit der op 't lêst ek mar oer: Wouter is myn sin en oars net ien! As ik him net krij...’

It kletterjen fan pandiggels oan de oare kant fan de keamersdoar, en in útrop: ‘O hearken, noch ta!’ - fersteurde dit petear. Baas en Tsjamke rûnen beide allike hurd dêropta, en dêr stie Setske op har tomme te knipen en te blazen, en hja seach sa taai as se mei 't gat yn 'e foarke siet. In stikken pantsje en in rêst fet lei foar har op 'e grûn, en 't fet rûn har by de skerldoek del en dripte op har âlde sleeptoffels gear.

- ‘No kom, ja!’ sei baas spitich, ‘hest do ris wer in skean ongelok foar in inkelde kear?’

- ‘Och no baas! ik soe 't fet op 'e tafel bringe en dat soe 'k; mar dat pantsje wie sa hjit dat ik koe 't net hâlde. 'k Ha myn tomme al baarnd.’

[p. 78]

Sa sei se: mar hja floude der in bytsje om. Hja hie dêr al in toarntsje foar de keamersdoar stien te harkjen, en doe hie se ongemurken it pantsje skean hâlden., dat it hjitte fet har oer de tomme rûn, en doe hie se troch de kjelte de boel op 'e grûn falle litten.

No, baas begûn al wakker te tsjetterjen en te kibjen; mar Tsjamke bêde 't spul del. Hja sei, in ongelok koe in minske ris oerkomme, en hja die har bêst om it fetnêst gau wat op te himmeljen.

Setske wist no dôch ris goed hoe Tsjamke oer Wouter tochte; en dat hage 't âld sloof sa tige, dat se de pine oan de tomme der hast om fergeat. Sa gau as se gelegenheid hie, moast se 't Wouter ek wol oerkrantsje wat baas en Tsjamke praten hiene.