|
| |
| |
| |
De vyf en twintigste Verjaring der
Instelling van de Spoorwegen in België.
1 Mei 1859.
I.
Geliefde moedertael, o wellust van mijn leven,
Volksleermeestres, wier lach ons voor het schoone ontgloeit,
Kunstpriesterin, wier les ons aen het goede boeit,
Die Wodans barden reeds hun lied hebt ingegeven,
De stond is plechtig: reik me uw dichtpenseelen aen!
Wie mag 't verlangen van zijn vaderland weêrstaen?
Het vraegt een dankbaer lied, een lied uit vollen boezem.
Beziel mijn geest, ontvoerd aen hof- en stadsgewoel!
Beziel mij, waer natuer zich tooit met rijker' bloesem,
En 't heilig vuer ontsteekt van 't dichterlik gevoel!
| |
II.
Het land van Waes herleeft. Het jonge graen gaet open
Aen heester, boom en plant, en ledig is de stal.
Het speelziek kind vervult den hof met blij geschal;
Jong wordt de grijze op nieuw, wiens taek scheen afgeloopen.
De meiboom wenkt de jeugd ten danse. Ziet, hoe de aerd,
Als bruid des jaers, zich 't hoofd met bloemen en geblaêrt
Omslingert. Levenslust roept d'ouden ijver wakker;
De boer, vóor dag en dauw, ontvlucht zijn kooi, begroet
Den frisschen dageraed met arbeid op den akker,
En denkt met vreugd aen d'oogst, die 't werken hem vergoedt.
| |
| |
In dit verleidend oord, getrouw aen Vlaendrens zeden,
Waer Vlaendrens tale bloeit, zoet als de moedermelk,
En nektar droppelt in den liefde- en huwlikskelk,
Bestaet een pachthof, rijk aen arbeid, orde en beden.
Reeds lang is 't dorpsbestaen den pachter toevertrouwd, -
Hem, als een trouwe vriend in huis en hut aenschouwd,
En enkel levend om te minnen, werken, leeren.
Blij, met zijn pijpken, rust hij zacht in d'avondstond,
Of opent vader Cats, dien oud en jong vereeren,
En leest, en 't huisgezin hangt, luistrend, aen zijn mond.
Wat veldeling als hij, wien 't zalig is te lezen
In 't godlik schoone boek des hemels en der aerd,
Dat aen het vroom gemoed den Schepper openbaert?
Als burger is hij braef, als christen stil geprezen,
Als mensch stelt hij belang in al wat menschen raekt,
Voert elke kennis hoog, die 't menschdom beter maekt,
Erkent vol dankbaerheid in 't vaderland een moeder,
Acht heur geschiedenis een erfkleinood, vereert
God als een vader, ziet in elken mensch een broeder,
En mint gelijk zich zelv' wie 't vaderland verweert.
‘'t Is heden de eerste mei: waer 't appelboom-gebladert
Zich uitbreidt, disch' men weêr bij 't lieflik avondrood.
Geen vorst zoo rijk als ik, wanneer wij, in den schoot
Des bogaerts, om ons heen al de onzen zien vergaderd.
Vrouw lief, koom ras!’ Hij zegt, en gaet haer voor. Van ver
Blonk, uit de onmeetlikheid der heemlen, de avondster.
Het veld werd stom, het dorp werd stil. Het ammelaken
Rustte op het jonge mos; de liefde kruidde 't mael.
Op moeders schoot lag 't jongste, een zuigling, rood van kaken:
Zoo at men, doch werd stil bij 's pachters blijde tael.
| |
| |
‘Ik heb iet heuchliks in der naeste stad vernomen,
Geen ijdel klaterklank, geen tijding zonder grond.
Drie jaren vloden sints de staetsorkaen in 't rond
Hier uitborst: vrede en vreugd verving mijn zwarte droomen.
Wij ploegden rustig 't veld, wij zwoegden lustig voort,
En met geluk; maer nu wordt elk tot dank gespoord
Door 't groote nieuws, in stad van mond tot mond gevlogen, -
't Nieuws van een spoorbaen, luid alom verwellekoomd:
Een reuzenkoets, door kracht van vuer en damp bewogen!
Een lange wagensleep, al stokend voortgestoomd!’
- ‘Een Belg, zeî de oudste zoon, uit vergelegene oorden,
Van Noord-America, naer 't vaderland gespoed,
Een zendling van de Kerk, beroemd om deugd en moed,
Sprak eens van zulk een baen. Nog heugen me zijn woorden:
‘Het raedrend stoomgevaert zweemt naer een ijzren ros,
Dat heele volken draegt: zoo vliegt het, licht en los,
In elke richting door de Nieuwe-weereld henen.
God sprak eens: Daer zij licht! Nu sprak hij: Dáer is stoom!
Misschien vervult die kracht, als vredeboô verschenen
En broeder van het licht, der christnen liefdedroom.’
‘Dit was des priesters tael... En welk een goede tijding
O vader, brengt gij aen?’ - ‘Weldra bezit ons land
Dien wonderweg, mijn zoon: reeds hing des vorsten hand
Zijn zegel aen die wet, en elk is vol verblijding.
Vooruitgang! roept de stoom den volken toe: ons volk
Verneemt die leuze pas, der eeuwe tot een tolk,
Of de ijver kroont den wensch, dat aen de grootste rijken
Ons België, reeds groot door vlijt, hier 't voorbeeld toon'!
Het dorp mag voor de stad in vreugd of dank niet wijken.
Die wet des konings is een peerel aen zijn kroon.
| |
| |
‘Den ijver van ons land miskennen enkel dwazen.
Geen blindgeboorne weet, hoe schoon de zonne straelt.
Vergeefs, dat reeds de stoom in England zegepraelt,
En in America: zijn kracht moge óns verbazen;
Wij juichen, maer niet hij, dien schijn en schroom bedriegt.
Mij zeide een dorper: ‘Waer zoo 'n dolle vuerkar vliegt,
Vernielt ze d'arbeid, strooit ze lijken allerwegen.
Stoom zij der steden lust, hij is der dorpen leed.’
't Vooroordeel drukt uw geest, mijn vriend, voerde ik hem tegen,
Gelijk de prikkel 't ros, dat onder 't ploegjuk treedt.’
| |
III.
Nu groeit met elken dag 't nieuwsgierige verlangen
Des pachthofs naer het zien eens treins, gewiekt met stoom:
Hij laet den geest geen rust, en ratelt in elks droom.
In 't einde, o vreugde! wordt de spoorrid aengevangen;
Maer toch het schouwspel van een vliegend dampfornuis
Wacht nog den vader slechts en d'oudsten zoon van 't huis.
De mechelsche ijzerbaen ontsluit het eerst haer sporen,
En 't naeste punt is ver, waer langs de trein koomt, maer
De vader, noch de zoon acht moeite en tijd verloren;
Zij gaen er vrolik heen, als of 't ter kermis waer'.
Zij komen, toeven. 't Wordt al later: de avondkimmen
Verbleeken, spoedig valt de scheemring; in het rond
Wordt alles stil, eerlang is 't donker. Elke stond,
Die traeg en trager kruipt, doet hun verlangen klimmen...
Maer: ‘God! wat nare gil daer verre! wat genaekt!
Brult daer een wolvenhorde? Is 't onweêr?... En hoe blaekt
Die laeie vuerstreep!... Wordt de poort der hel ontsloten?...
Wat rook en vonken! Welk een weêrlicht langs den grond?’
Riep ijlings 't paer, en, onweêrstaenbaer voortgeschoten,
Kwam, vloog de stoomkoets aen, en was er, en verzwond.
| |
| |
Hoe stonden zij verbaesd bij dat gevleugeld rennen
Van 't meesterwerk der eeuw, dat ruimte en tijd bespot!
Zij loofden, biddend, uit den grond des harten, God,
Wiens goedheid zulk een macht den menschen heeft gegeven.
Ja, 't Evangelie had zijn heilwoord in hun ziel
Gestrooid, en 't was een zaed, dat op geen rotssteen viel.
Ze keerden, zwijgend, weêr, verhaesteden hun schreden,
En schilderden, vol dank, getrouw die vuerkoets af,
Weldadig wonder, voor heel 't aerdrijk opgetreden,
En vliegend onvermoeid met vogelvluggen draf.
Er is een oud gebruik, gewijd aen 't zoet herdenken;
Dies sprak de pachter tot zijn huisgezin en volk:
‘Men plante een appelboom, ten teeken ons, ten tolk
Voor 't nakroost van 't geluk, dat ons die baen zal schenken.
Haest wordt ons eenzaem dak ook blijder dan weleer.
Vast zien wij vriend en maeg uit Henegouwen weêr,
Die we aen den broederhaerd sints jaer en dag niet zagen,
En 't algemeene heil welt ons tot zegebron.
Ons boomtjen worde een boom! Eens moog' hij vruchten dragen,
Frisch opgeschoten bij des Heeren dauw en zon!’
| |
IV.
Intusschen dijgt het dorp, dat rust en lust mag winnen.
De weereld beefde, troonen vielen, trouw verdween;
Een grijze koning vlood, verjaegd, als balling, heen:
De pachter ademt vrij, en blijft de menschen minnen.
In vrede gaet hij, jaer op jaer, met zielsgenot
Zijn bloeiende akkers rond, en dankt den goeden God,
En juicht, als hij ons land, gelijk zijn erf, ziet bloeien.
Zijn gantsche staetkunde is zijn vaderlandsche trouw.
Slechts eens deed zijnen ooge ook 't leed een traen ontvloeien,
Toen 't volk in rouw zonk om zijns konings eedle vrouw.
| |
| |
Zoo vliet voor hem de tijd met altijd effen baren
Stil voort. Het kind, dat op den schoot der moeder lag,
Wierd groot en sterk; en de eerste mei, die lieve dag,
Brengt hun 't herinringsfeest na vijf en twintig jaren.
‘Vrouw, spreekt de pachter, koom; bereî, bij 't avondrood,
Ons weêr een hartlik mael, als vroeger, in den schoot
Des groenen bogaerts: 't is van daeg een dag van zegen.
Reeds draegt onze appelaer, de stoomstam, meische pracht,
Als toen ons jongste kind loeg, op uw schoot gelegen.
't Is aen zijn voet mij wel: ik droomde er dikwijls zacht.’
De christen' huisvrouw zegt: ‘Ja, 't past ons God te loven.
Dees dag ga zonder dank en weldaed niet voorbij;
Schoon ons geen leed beproefde, ons hart kent medelij'.
Spreekt in den Bijbel niet de Vader van daer boven:
‘Wat ge aen den arme geeft, dat hebt ge aen mij geleend?’
Wij weten, hoe in stilte een schaemle buerman weent.
Zijn vrouw en kindren zijn al lange bij den Heere.
Vertroosten wij nog eens dien ouden zieken man!
Dat morgen 't lentelicht voor hem ook vriendlik keere,
En hij geruimen tijde ook kommernis verbann'!’
Weêr zaten ze als voor vijf en twintig jaer. Vergaderd
Rondom hen was al 't kroost, dat hun de liefde gaf.
Zelf Azies landplaeg dolf voor hun gezin geen graf.
Zij zaten, overspreid van 't eigen boomgebladert.
Dit landfeest was voor elk een huisfeest, lang verbeid.
Hoe welkom was de spijs, door moeders hand bereid!
Zij bood den meikoek, rijk aen kruiden pas ontsproten,
En 't gerstenvocht, bekranst met blank en peerlend schuim.
En saem genietend, zat de schaer dier huisgenooten
Blijde onder 't paviljoen van 't purpren hemelruim.
| |
| |
| |
V.
En, na ze eerbiedig hun godvruchte handen vouwden,
Rees, grijze priester van aertsvaderliken haerd,
De pachter: ‘Goede God, wat hebt ge ons lang bewaerd,
Sints wij de spoorbaen met verbazing 't eerst aenschouwden.
Bij d'ouden appelboom verheft de jonge 't hoofd.
Uw zon heeft menigmael zijn vruchten rijp gestoofd.
Gezegend zij de dag, toen wij hem dankbaer plantten!
De jaren vlogen. Keert na zoo veel tijds mijn jeugd?
Ziet, waer ik 't oog op vrouw en kindren en verwanten,
En woon en velden sla, voel ik mij jong van vreugd.
Mijn dierbaer vaderland, hoe zoude ik u vergeten?
Die u vergeten kon, verdiende slaef te zijn,
Waer voor een vrije ziel niets is dan martelpijn,
Dan banden voor den geest, en boeien voor 't geweten.
De Belg bemint zijn land, waer nog de vrijheid leeft,
Waer nog de vrede woont, en nog de vreugde zweeft.
O vrouw, herinnert ge u, wat choor van jubeltoonen
Te Brussel donderde voor 's lands geliefden vorst?
Wij zagen daer zijn trouw aen onze grondwet toonen
Met warme erkentenis, en hoog sloeg ons de borst.
‘O vrouw, herinnert ge u die rijke zegebogen
Ter plaets, waer Godefried zijn ridderlike vaen
Verheft?’ - ‘Voorzeker, zegt ze, ik zie nog alles staen;
Ik zie den praeltocht, en het volk blij toegevlogen.
Wat spijt, dat ook de stoom ter feest van 't Onderwijs
Ons niet mocht brengen!... 'k Hoorde een landman, wijs en grijs,
Gelukkiger dan wij, met geestdrift daervan spreken:
De vaderlandsche jeugd, in onafzienbren stoet,
Trad voór 't bevlagd paleis, bij 's konings minzaem teeken.
Maer 'k zwijg, en luister: want uw woorden doen mij goed.’
| |
| |
- ‘De reiziger, zoo spreekt hij voort, van verren strande
Hier langs de snelbaen heengetooverd, stond verrukt,
Waer onze landbouwkunst zoo milde vruchten plukt
Op overheerde moere, en ingedijkten lande;
Of waer 't eens kleen Seraing door nijvre stoomkracht groeit,
Of waer door koopvaerdij, in ijver nooit vermoeid,
's Lands steden zwellen, met dien wondertrein bevoordeeld;
Maer grooter schouwspel trof en vriend en vreemdeling,
Na 't kalme koningrijk scheen van Euroop veroordeeld,
Dat onze koning, als een vader, hulde ontfing.
Mijn zoon, herinnert ge u, hoe wij naer Brussels stede
De landbouwviering van het rijk zijn toegesneld?
Wat keurig vee en graen stond daer ten toon gesteld!
Geen feest, of elk van ons genoot met Belgie mede.
Waer 't wakker mijnvolk diep zich neêrlaet, zwoegt en bukt
In d'afgrond, dien 't metael- en kolenschat ontrukt,
Daer henen heeft ons (als een vuerdraek, breed van vlerken)
Naer maegschap, ver van huis, het kunstgevaert gebracht.
Wij mochten onderling den ouden band versterken,
En voelden diep de spreuk: ‘Eendrachtigheid baert macht.’
Wij zagen, hoe de stoom bedijdt aan Henegouwen,
Die mild zijn vrekken grond met ander voedsel mest
Dan Vlaenderland: de stoom bood dien aen 't waelsch gewest,
En, ziet, een gouden oogst begolft ook die landouwen.
Geen enkel kleen gehucht van 't gantsche vaderland,
Dien hij niet strengelde in den algemeenen band;
Hij heeft alomme 't leed der eenzaemheid geleenigd.
De dorpen zijn eerst nu van hunnen lande en tijd,
De steden zijn eerst nu verzusterd en vereenigd,
De volken zijn eerst nu verbroederd wijd en zijd.
| |
| |
O dierbaer België, hoe heerlik is uw zegen!
O weelderige grond, o schilderachtig oord,
Waer 't zachte najaer als de lentetijd bekoort,
Waer Maes en Schelde stroomt, naest spoorgelijke wegen!
Voorhenen woest en wild, en nu zoo rijk bebouwd,
Wat ligt ge uitmuntend, bij die pracht zoo breed ontvouwd,
Voor handel, nijverheid, en al wat vlijt kan wekken!
Als de eigen broederband om Wael en Vlaming sluit,
Zijt gij geroepen, om ten snoere te verstrekken,
Zoo tusschen Oost en West als tusschen Noord en Zuid.
Wie onzer, die niet stil den vriend des landbouws huldigt,
Den staetsman, die hier 't eerst, met onbevangen geest,
Dacht aen den spoorweg?... Heel zijn leven zij een feest!
Waer is de Belg, die hem geen eerkrans is verschuldigd?
Wie telt de diensten naer, bewezen door Rogier
Aen 't land, op akkerbouw- en kunstvooruitgang fier?
O, zij voor elken dienst zijn weg bezaeid met roozen!
En gij, o Heer, die 't lot der aerd hebt in uw hand,
Bescherm den koning, dien de Belg zich heeft verkozen;
Bescherm ons wakker volk, en 't dierbaer vaderland!’
| |
VI.
Hier zwijgt hij; ieder juicht. Gelukkigste der weereld,
Staert lang de moeder op heur gade en kindren, denkt
Aen d'armen buerman, die haer wis zijn zegen schenkt,
En ziet omhoog, terwijl een traen haer oog bepeerelt.
De zilvren maen gaet op, de nachtegael zingt schoon;
En in den dorpe wekt, als stem van 's Heeren woon,
De klok tot bidden, tot herdenken en tot hopen.
Bij al die harmonij en 't stille der natuer,
Koomt zacht van lieverleê de sluimring aengeslopen,
En onvergeetbaer blijft dit zalig avonduer.
|
|
Auteursrechtvrij