Nazomer
(1859)–Prudens van Duyse–
Auteursrechtvrij
[pagina 175]
| |
Sebastopol herdacht.
| |
[pagina 176]
| |
Een zoon van Frankrijk, dien de Almachtige behoede!
Slachtoffer van des volks ondankbre omwentlingswoede,
Wiens ballingschap 't heelal doorklinkt,
Maer die voor 's Heeren heilgen wille
Den schedel nederbukt, waer heldenglans om blinkt:
Het is de hertog van Joinville.
Zoo zat ter plaetse, waer het fier Karthago rees,
De banneling, die Rome eens voor zijn wenk deed buigen, -
't Oud legerhoofd, dien 't lot ten diepsten val verwees:
Hij zat vertroost bij 't puin, dat luide bleef getuigen
Van Romes dolle vyandschap,
Wanneer hem een Romein, met wankelenden stap
Genaderd, vroeg: ‘Wat doe ik de eeuwge-stede weten?’
En kalm antwoordde 's ballings mond:
‘Meld, ik zag Marius gezeten,
Waer eens Karthago stond.’
| |
II.Maer de dag verschemert langzaem. Vriendelike rustbodin,
Daegt de maen: het ruim verzilvrend, straelt ze aen onbewolkte tin,
Die bestendig even liefdrijk op de weereld heur gelaet
(Als een moeder op den kleene, sluimrend in de wiege) slaet,
't Zij de onmenschlike oorlogskarre over 't lijk eens legers vlieg',
Of het windjen op den akker gouden korengolven wieg'.
Waer de tenten eenmael rezen van het fransch en engelsch heir,
Schiet zij hare schemeringen op den franschen balling neêr.
Stom ligt wijd en zijd de vlakte. Arme vorst!... waer denkt hij aen,
En wat wil die, langs zijn wangen nederpeerelende, traen?
| |
[pagina 177]
| |
Hij denkt aen u, der Heeren Heere,
Wiens vadervinger 't lot van vorst en volk geleidt,
En, wat hier woele en ommekeere,
Daer boven rustend in uwe eeuwge majesteit,
't Heelal vervult met uwer eere.
Hij denkt aen Frankrijk, aen zijn wieg
Op dezen bodem, 't graf van onoptelbre Franschen.
Met welker kroon de tijd vervlieg',
Dat land blijft immer zijns: geen kroone kan ontglansen,
Die liefde om 't somber voorhoofd vlecht
Des ballings, die zoo ver den vaderlande ontweken,
In hut en hof, in blijde en onbezielde streken,
Hartstochtlik aen den grond van zijn geboorte hecht.
Zie daer dan de overwonnen stede,
Waer Englands oorlogs-eer, bij 't breken van den vrede,
Verbazend in een zeedlik graf
Verzonk; waer Frankrijks klauw zoo, gram, bij 't wreed ontbranden
Des nijds, in Ruslands ingewanden
Rondwroetend, jubelde om des Czars verkorten staf.
Joinville zucht den velde tegen,
Zoo rijk in ramp, zoo arm in zegen,
En wendt er 't bleek gelaet van af.
| |
III.Stil, krijgsherinnering!... Op eens doet uit den toren,
Die in 't ontvolkte stadsruim stijgt,
Traeg de avondklok haer toon ter liefdebede hooren:
De doodsche vlakte wedergalmt er van, en zwijgt.
| |
[pagina 178]
| |
Wien zou die toon en die stilzwijgendheid niet schokken?
De hertog weegt, gelijk een stofjen in zijn hand,
Den aerdbol: ‘Ginds, zucht hij, in hooger vlam ontbrand,
Ginds, waer het starrenheir zijn post weêr heeft betrokken,
Is mijn verheven vaderland.’
Joinville bidt: hij bidt genade
Voor vriend en vijand saem, voor volk en vorstendom.
Hij bidt en voor zijn stam en voor zijne eedle gade,
En dat afschuwlik veld keert in een tempel om.
Zijn gade (minnend hart, de ziele zijner beden,
Die hem, verschopt door 't wuft Parijs,
De ballingweereld schiep tot huwliksparadijs,
En hem te meer bemint, hoe meer hij heeft geleden),
Zijn gade, waer, waer is ze thands?
Des Oostens morgenstar, met onverdoorfbren glans
Bekroond, Jeruzalem, welks puin blijft hooger schallen
Dan 't puin, waerop hij staert,
Bezit haer in zijn stille wallen,
En leent der groote vrouwe een haerd.
Op Golgotha, waer eens des Christus liefde straelde,
Als godlik beeld van broedermin,
En op den afgrond zegepraelde,
Bidt licht de christene vorstin,
Die haet met liefde meê betaelde;
Licht waekt ze bij het heilig graf
Des Heilands, die, aen 't kruis, zijn vijanden deed beven,
Den dood verwon, en 't voorbeeld gaf
Van 't liefde- en zegerijkst vergeven.
| |
[pagina 179]
| |
IV.Gelukkig, wien zijn les en moed en krachten schenkt!
Joinville zetelt hier, als rechter over de aerde, -
Hij, die, met meer dan vorstenwaerde
Omkranst, en Sion en Sebastopol herdenkt,
En zijn doorluchtig huis, gezweept door staetsorkanen,
Maer ook gelouterd door de tranen,
Waer God zijn kindren mede drenkt.
Hier voelt hij, in den schoot der vrijheid, -
Hier, bij dit licht, dat minzaem glimt,
Diep des Almachtigen nabijheid;
Hier klopt zijn borst ontroerd: een hooger dag ontkimt,
En 't is, of Godes woord der graven schoote ontklimt:
‘O sterkte, uw trots bezweek, als de eik voor storremwinden.
Eens wordt ge een Babylon, dat wegschuilt onder 't gras.
Laet de eeuwen de eeuwen vrij verslinden,
Wel hun, wie pracht, noch macht verblinden;
Wel hun, die mij alleen beminden:
Ik ben die 'k ben, en blijf die 'k was.’
| |
V.Hoe treffend heerscht de rust, waer vroeger alverwoesting,
Als een hyëna, heeft gewaerd!
Gelijk in vroegere eeuw Europas riddervaert,
Ten verren Oostertocht geschaerd,
Stroomde alles hier te saem, ter krijgslaurier-inoegsting,
Van 't uiterst end der schuddende aerd;
| |
[pagina 180]
| |
Maer 't was geen heilig graf, dat door geloovige armen
Beschermd moest zijn voor 't ongeloof;
Neen, neen! het gold alleen het politiek beschermen
Des volks, voor 't woord van Christus doof!
Zoo speelt de tijd met u, o volken,
Die aen een vuig belang, waer hoogmoed blind voor strijdt,
En dat u vreemd is, 't leven wijdt!
De krijg koomt van der hel, ten kamp met vuer en dolken;
De vrede koomt van God, als 't zonlicht uit den wolken,
De liefdestrael van 't oppeɐoog.
Wel hun, die liefde en vreê vertolken!
Zij staen, den tijd en 't lot te hoog.
Roem, Hoogmoed, op uw zegepralen,
Wat laet gij achter u? Het puin, het bloed, den traen.
U vloekt natuer: zij zelv', die droomerige maen
Schijnt, treurig, bleeker neêr te dalen,
Waer gantsche legers zijn vergaen.
Ook de Etna woelt en kookt, en schokt de naeste stranden,
En stort, met forsch geluid
Aen 't brullen en aen 't branden,
Zijn lavagolven uit,
Maer om het volk, aen 't krakend dak ontvlucht, te troosten,
Verkeert verderf in overvloed,
En geelen eenmael dubbele oogsten,
Waer angst en dood heeft rondgewoed.
En wat toch groeit en bloeit, waer 't menschdom is gezonken
In aeklig puin, bij 't krijgskanon?
En wat toch laeft en leeft, waer triompheerders blonken,
| |
[pagina 181]
| |
Dan oegsten, vetgemest met lijken, schrik der zon.
Een grasje', een halm te meer, ten loone
Des arbeids, zegen Gods, schenkt eerbiedwaerder kroone,
Dan welke de oorlogszucht ooit won.
O, vlieg' de zaelge tijd het menschdom spoedig nader,
Dat 's overheerschers naem in schandenacht verdwijn'!
Dan koomt het eerst uw rijk ons toe, o Hemelvader,
En voor elk christenvolk, geen eigen zielsverrader,
Zal de oorlog helsche gruwel zijn.
Zoo denkt Joinville, en van 't heelal-doordaevrend storten
Der trouwe burcht, die lang drie machten heeft bespot,
En van dit volken-samenhorten
Wendt hij een liefdeblik tot God.
Waer vliegt verbeelding, ver van al dien legerdrommen,
Ver van dien velde, met hem heen?
Ginds, in den zwarten schoot der golven, dof aen 't brommen,
Rijst, als een schandpilaer, den afgronde uitgeklommen,
Het eiland Sint Heleen! -
Napoleon zoo groot! Napoleon zoo kleen! -
Des Mans gebeente ontvoerd aen die verloren kuste,
Aen die verpletterende ruste,
Waer Gods voorzienigheid hem toe verwezen had!
En hij, Joinville zelf, van mijmring aengegrepen,
Veroordeeld dit gebeente (als waer 't een schild en schat
Voor Frankrijk en zijn troon) te slepen,
Langs heen de eentoonigheid der grootsche golvenbaen,
Naer dit Parijs, dat sints... Niet verder!... 't Aerdsch gewemel
Verdwijnt... Sebastopol verdwijnt... Alleen de hemel
Blijft aen den balling, en verrukt staert hij dien aen.
| |
[pagina 182]
| |
VI.Ja, daer alleen woont liefde en vrede,
Waervan een ijdle weereld droomt,
En die de ziel hier binnenstroomt
Bij de innig uitgestorte bede.
Hem wenkt een huisgenooten-krans
Daer heen: zijn vader, broeder, zuster.
Hij leed zoo veel in allen: thands
Klopt aen den pelgrim 't hart geruster.
Louisas lieve naem vloeit van zijn lippen. Ginds,
In Belgie, ligt ze zacht te slapen,
Vorstin ook in het graf; ginds blijft de wonde gapen
In velen boezemen. De prins
Herdenkt vol vreugd dat land, het toonbeeld aller volken,
En Belgies zetel, die, bij storremzwangre wolken,
Bleef staen, verheven boven schrik...
O deugd, op graf en puin gevoelt men best uw waerde!
Joinville rijst, en schiet een teedren, jongsten blik
Op 't arm Sebastopol, dat bangen moedersnik,
En langen vaderkommer baerde,
En keert, in diep gepeins, naer 't vreemd herbergzaem dak.
En wat zijn borst ook sints bezwaerde,
Wat scherpe doren hem den ballingshiel doorstak,
Hij dacht dien avond na, en dacht niet meer aen de aerde.
Zoo klimt, met vasten mannenvoet,
Vol wetenschappeliken gloed,
Op Chimbarossos kruin een Humbold; tot dat stijgen
Bemoedigt hem natuer: hij staet,
Hij rust nu, met bezield gelaet,
| |
[pagina 183]
| |
En hoort diep onder hem der schepping afgrond zwijgen.
En bij die stilte, bij dier wolken majesteit,
Hem over 't voorhoofd, als des Hemels troon, verbreid,
Dien zijne ziel stil aen blijft hijgen,
Ver boven 't slangenbroed aen 't biezen en aen 't krijgen,
Denkt hij het menschdom en den Schepper na, en spreidt
Zijn smeekende armen uit, en vliegt den Heere nader,
En, in die ondoorgrondlikheid
Verzonken, bidt hij: ‘God, almachtige!... onze vader!’
|
|