Nazomer
(1859)–Prudens van Duyse–
Auteursrechtvrij
[pagina 116]
| |
Nicolaes Nieulant.
| |
[pagina 117]
| |
Hoor! 't luid hoezee weêrgalmt op de eigen Scheldegolven,
Met heilloos broederbloed geverwd.
De kreet der Geuzen dooft, en sterft.
Ik luister... alles zwijgt, met grafstilte overdolven.
Heeft Spanjes dolk den strot van Antwerp al doorkerfd?
Van Straelen rust in heilige aerde...
Neen, honden knaegden, uitgevast, aen 't vlaemsch gebeent
Des burgemeesters, die zijn vaderlandsche waerde
Van marmren graf, noch beeld ontleent.
*
Hoe verontwaerdigd bruist de Schelde!
Zie, Parma daegde, en smeet haer op den grammen rug
Eene onafmetelike brug,
Terwijl zijn grijpend oog de stede tegensnelde.
De stroom broeit wraek: het barenheir,
Gelijk den afgronde uitgebroken,
Ontwaekt, en slaet aen 't koken.
De donder brult, de brug vliegt op, de wolken rooken,
Terwijl in 't donker heinde en veer
Dood en verschrikking spooken,
En Parma zinkt, met bleeke kaek, in 't voetstof neêr.
En gij, verrader! vorst, die spraekt, den moord tot teeken:
‘De misse leve!’ Anjou, vermomde dwingeland,
Verdwijn!... De Schelde roept, om 't fransch verraed te wreken:
‘De vrijheid leve!’ en 't woord, dat vlaemsche mannen spreken,
Rolt voort tot aen 't bataefsche strand.
| |
[pagina 118]
| |
*
Maer alles zwijgt op nieuw... De eentoonge baren treuren,
En droomen geene wraek voortaen.
Geen, die 't weêrspannig hoofd nog moedig op durft beuren:
Zij zien op Antwerps vest, die 't Noord zich af moest scheuren,
Geen Marnix langer staen.
Wel steigert Rubens hoog, en schept met zijn penseelen,
En werpt op 't dichterlik paneel zijn gloeiend lied,
Maer onze moedertael mag in dien palm niet deelen,
En Vondels, schoon dees grond ook Vondels stam mocht teelen,
Heeft de arme Schelde niet.
De spaensche vlag beheerscht die wallen en die wateren;
Geen vlaemsche bard die zing', geen Jeremias, neen!
Wat staert gij diep bedrukt naer uw oud broeder heen,
Den Amstel, die zijn naem langs d'Oceaen hoort klateren,
O Antwerp, bij uw doode wateren
Gezeten, als een weêuw, wier jeugd en moed verdween?
Verspaenschte stad, wat zonkt ge diep!... Gij gloeit niet langer
Van christenliefde, doof voor Jesus heilig woord.
Uw bisschop zelf, uw hoogberoemde roomsche zanger,
Torrentius, van dweepzucht zwanger,
Bewierookt, als een held, wie Nassau heeft vermoord.
Ik bloos: maer ik ben fier, als mensch, als Nederlander,
Waer Nieulant, mijtervoogd, die trouw zijn plicht beseft,
Met blanken baerd en kalm gelaet, als liefdestander,
Zich tegen Alva heft.
| |
[pagina 119]
| |
*
De maen verspreidt haer schemeringen,
En wiegt en wemelt op het vlak der Schelde zacht.
Het uer is plechtig: 't voorgeslacht
Daelt neder, en 't voorheen herleeft, waer zij me omringen.
O Nieulant, heldre star in 't aeklig nachtgebied
Der zestiende eeuw, ik breng tot offer u mijn lied:
Vergeef het, durf ik u bezingen!
| |
I.In Haerlems plechtig heiligdom,
Waer eeuwen lang de lofzang klom
Der katholieke schaer,
Rees, met den wierook, 't smeekgebed
Des bisschops, op den stoel gezet
Bij 't wassend landgevaer, -
Het smeekgebed van Nieulant, voogd
Der zielen, door Philip verhoogd.
Drie jaren reeds, door liefde sterk,
Bevrucht hij zijn apostelwerk.
Gestreng doemt hij de leer,
Die tegen Rome in 't harnas staet,
Doch mint den mensch die haer verlaet,
En, beeld van God den Heer,
Hoe wreed vervolging woele en woed',
Wil hij aen vriend en vijand goed.
| |
[pagina 120]
| |
Daer roept de zondag-tempelklok
Ten godsdienst, vreemd aen menschenwrok,
Het volk aen Rome trouw,
Dat naest zijn braven bisschop knielt,
Met treurig voorgevoel bezield,
In 't grijze kerkgebouw,
En Nieulant zendt, met bleeken mond,
Zijn beê de aloude graven rond.
De grijzaert stijgt ten hoogaltaer,
En zingt voor zijn geliefde schaer
Het Evangeliewoord.
Het maelt den goeden herder af,
Die 't lam betreurt dat hem begaf,
En 't zoekt van oord tot oord,
En, als hij 't vond, hoe afgejaegd,
Het blijde op matten schouder draegt.
Het orgel breekt, met grootsch geluid,
Na 't heilig Evangelie uit,
En stemt het Credo aen.
De bisschop voelt het oud geloof
Thands in zijn borst, voor 't aerdsche doof,
Met forschen kloppe slaen,
En bidt voor ieder die 't verzaekt,
En weent, in loutre liefde ontblaekt.
Hij zingt het Ite, missa est!
Nù, naer omhoog den blik gevest, -
Dàn, op 't gebogen volk.
't Vervloeit, en Haerlems orgel dreunt,
| |
[pagina 121]
| |
En, op een trouwen arm geleund,
Gaet Jesus grijze tolk
Na hij de ziel, met kracht omgord,
Voor Gods altaer heeft uitgestort.
| |
II.Hij keert naer zijn geruste woon.
‘Een brief van Alva! roept de zoon
Der moederkerk; o God!’
Hij leest, verbleekt om wat hij ziet;
Zijn lichaem beeft, gelijk een riet:
Bedreigt hem ook 't schavot?
Bedreigt hem ook het zuivrend vier,
Als drager van de vreêbanier?
O neen, maer Alva gaf 't bevel,
Als sein van Madrid en der hel:
‘Verdwijne 't ketterbroed!
Hispanje en Rome heeft mijn hand
Gewapend tegen Nederland,
Dat tegen beide woedt.
Gij, mijtervoogd, steun beider staf!
Al wat niet roomsch is, in het graf!’
De bisschop buigt deemoedig neêr
En bukt voor 't zoenkruis van den Heer:
‘Mijn Heiland, liefdevorst,
Die voor uw dolle moordnaers badt,
't Gemarteld lijf met bloed bespat,
Bij wreed doorregen borst,
Wees mijnen volke en mij tot heil.
'k Heb ook voor hen mijn leven veil.
| |
[pagina 122]
| |
III.En zijn besluit staet vast en pal:
De bisschop wil naer Brussels wal,
Hij wil naer Alva voort.
Hij rijst, omhelst het kruis, en drukt
Het aen zijn boezem vast, verrukt,
Gewapend met Gods woord,
En rust niet van der lange reis,
Of hem ontsluite 't naer paleis.
De landvoogd zat in d'elpen stoel,
Het bloed verhit, het voorhoofd koel,
Met langen blanken baerd,
Het stalen harnas om de borst,
Ontzachlik beeld van Madrids vorst,
Dien spaenschen meester waerd;
Zijn afgerichte tijgersblik
Schoot hoogmoed uit, en zaeide schrik.
De grijze bisschop nadert kalm,
Met uitgestoken handenpalm,
Vol priestermajesteit.
Hij nadert als een Godsgezant:
Zoo stapte ook eens, door hooger hand
Tot Attila geleid,
De paus der eeuwge-stad, en toog
Hem tegen, met een rustig oog.
| |
[pagina 123]
| |
‘O trouwe Judas Machabée,
Gun mijnen vaderangste vreê:
Veroordeel niet mijn volk!
Ik roep uw medelijden aen.
Gij kunt het zonder mij niet slaen,
Zijn' herder en zijn' tolk.
Ik heb 't voor dolingen beschermd,
En houde 't, als mijn kroost, omarmd.’
En Alva, 't voorhoofd norsch gefronsd,
Wien 't hart in d'ijzren boezem bonst,
Barst los met bittren mond:
‘Een bisschop pleiten voor den Geus!...
Vreest gij dan Rome, noch den reus,
Die mij tot Neêrland zond?
Een enkel teeken met mijn staf,
Ook gij staet op den boord van 't graf.’
De apostel rijst heldhaftig op
(Als de engel, die van 's hemels top,
Op Satan nederziet,
Met 's hemels wraekvuer in de vuist).
Ja, Nieulants liefdrijke adem bruist,
Die over 't graf gebiedt.
‘Zie, Alva: mij vergrijsde 't hair
In Romes dienst vóor Gods altaer.
Dit grijze hair zegge u, o held,
Hoe weinig 't leven mij nog geldt,
Zoo lang getrouw besteed.
Verneder vrij, wie durft weêrstaen,
| |
[pagina 124]
| |
Doch spaer den zwakken onderdaen.
Voor mij, ik ben gereed,
Zoo 'k slechts mijn schapen schut voor pijn:
Wie herder is, kan martlaer zijn.’
| |
IV.En Alva zwijgt: gelijk verstrooid,
Dwaelt over 't voorhoofd, streng geplooid,
Zijn sidderende hand:
‘Ga, spreekt hij eindlik, ga in vrêe!
De landraed wikke en wege uw beê,
En 't heil van Nederland
In zijn gerichtschael. Ga, vaerwel!’
Hij rijst, en wenkt ten laetst bevel.
Twee dagen sliep de spaensche wraek,
Twee dagen rustte van zijn taek
't Vermoeide beulenrot.
Twee dagen lang hoopte Egmonts gâ
Voor heuren echtgenoot genâ,
En bad, en dankte God,
Tot Alvaes zwaerd ontwaekte, en gram
Vergoeding voor die ruste nam.
|
|