|
| |
| |
| |
Rymepistel
Aen eenen jongen schryver.
I.
Ik neem voor u de veder op: welaen!
't Gaet wel, gelijk onze oude dichters spreken.
Ge vraegt mij raed, mij, letterveteraen,
Of invalied: die zal u niet ontbreken.
Heil u, dat gij, met stoute jonglingshand,
Het wagen durft, verr' van 't eentoonig strand,
Den Oceaen der Lettren in te steken,
En 't zeil, stout uitgespannen voor den wind,
Op Gods genâ, wat stormen u omgieren,
Een leger vlottende Alpen dóor laet zwieren!
Ge vraegt mij raed, mijn jonge lettervrind,
In 't briefje' op rijm, dat gij me wildet stieren;
Ge vraegt mij raed, opdat het woest gebrom
Van 't opgebruiste recensentendom
Uw scheepjen spaer', zoo dat gij mede in 't ende
De haven van den Roem bereiken moogt.
Welnu, opdat ge uw naem en faem verhoogt,
Lees en herlees den rijmbrief dien ik zende.
| |
| |
| |
II.
Wenscht gij, dat eens uw veder zegeprael',
Verdiep u niet in d'afgrond van de tael,
Gepeild, zoo zegt men, door een paer klassiekers,
Doorzetelde en doorbrilde akademiekers,
Het jong genie der Vlamingen tot schrik.
De een scherp van neus, en scherper nog van blik,
Doordrongen van alouden perkementen
Reeds in der tijd, toen elk ze nog verstiet;
Die zich in 't brein wist hairkleen vast te prenten
Al wat Atheen en Romen achterliet,
En wil, dat ook het vlaemsche kunstgebied
Den cijns betael' dier langverjaerde renten.
En de andre... oprecht! een lastig letterprins,
Nauwkeurig in zijn Bilderdijk te lezen,
Verbilderdijkte; maer die allensins
Veel beter wierd om fijnen smaek geprezen,
Indien hij voor een onderaerdsche wijn-
Bibliotheek wat meer bezorgd wou zijn,
Wat minder voor al onze jonge schrijvers,
Die hij vervolgt met de ijzren roê des drijvers,
Waer zich hun geest een buitensprong vermeet.
Schoon ook dit paer bestond uit professoren,
Al heete men of David (de onpropheet),
Of Bormans, dien Atheen nog kan bekoren,
Denk toch niet, dat het in den appel beet
Van d'ouden boom der kennis: 't is verloren
Als schrijvers, zoo 't alleen te schrijven weet.
Dit moeilik paer, en 't boekvertier vergeet.
Dat zijn ze niet, die hier Wilhelmus blazen:
Wij lachen wat met al dien letterbazen,
| |
| |
Die wroeten, tobben, zwoegen ademloos,
En slechts de doornen winnen van de roos,
Die op u lacht en wacht, met al haer kleuren,
Met al haer schoon, en al haer frissche geuren; -
Op u, wiens pen het volksroman verkoos; -
Op u, wiens geest, op eens in vollen bloesem
Ontloken, spreekt: ‘Er klopt wat in dees boezem.
De kunst is als de liefde en de fortuin:
Zij kust en koost het liefst een blonde kruin.’
En 't brillend paer, 't zij klerken dan of leken,
Waervan ik even de eer had u te spreken,
Is vast vergrijsd, 't en waer 't zijn hoofd mocht steken
In hoogeschool-pruik, 't zij dan blond of bruin.
- Maer 't is geleerd! - Geleerd!... wat wil dat zeggen?
Dient men zoo iets nog heden te weêrleggen?
Ja, dat was goed in d'oud geleerden tijd,
Toen men nog niet een heir van folianten
Vervangen had door Letternieuwscouranten;
Toen men nog schreef met ingespannen vlijt,
Na studiën aen tael en stijl gewijd,
Na grondig onderzoek, als schoolpedanten;
Toen niemand nog van feuilletonnen wist,
En, tegen zoo'n centiem of twelf den regel,
De onsterflikheid nog niet en werd betwist.
't Diploma van groot man, waer 't bloed bij gist,
Bekoomt men nu wel zonder wassen zegel,
En perkament. Opdat men iets vertell'
Moet men voortaen geen hooggeleerde heeten;
Zij lukken meestal 't best, die 't minste weten,
Hoe men in 't neêrduitsch richtig schrijve en spell'.
Hier geldt het woord van zeekren Snagarel,
| |
| |
Houtkliever, en groot doctor: ‘Het was daer
In vroeger tijd heel anders mede, maer
Dat 's alles nu verouderd en vergeten:
Wij hebben 't al verkeerd en omgesmeten.’
Dat klinkt vrij beter dan, wat, lang geleên,
Een dichter zong, wiens naem mij is ontvaren:
‘Houd onder u uw kunstwerk negen jaren.’
(Ik hoorde 't dus eens naer 't latijn verklaren.)
Die meester was een man van 't streng voorheen,
En wij, we zijn van onzen tijd alleen
In proza, of op onze prozasnaren.
| |
III.
Vlucht dus vooral, wilt gij gelezen zijn,
Geleerdheid: vlucht daervan den minsten schijn!
Hoe meer gij weet, te minder zult gij gelden.
Wie schrijft er hier tot nut van 't algemeen?
Een lieve onwetendheid bekoort elkeen.
De letterknapen dat zijn thands de helden
In letterkunst; geen meesters gelden meer.
Uw pen vermaek', maer zorg', dat zij niet leer':
Dat is een kost voor 't volk te hard van teer.
De juffertjens, de naeisters, de soubretjens,
De vlaemsche tael- en letterkunst-lauretjens,
Zie daer, mijn vriend, het volkjen recht habiel,
't Echt Mecenaet, met zekeren gazetjens,
Van wat men heet ‘Literatuer faciel,’
Wat een klassieker dorst (o heiligschennis!)
Vertalen in zijn scherpgeslepen stiel
Door: Letterkunde zonder letterkennis.
Foei, die pedant, klassieker zonder ziel,
| |
| |
Aertscriticus, wel waerd gesteld, o jemi!
Naest Jan Nolet, den zanger van Noëmi,
Die aen de tael nog hecht uit loutren gril,
En Bilderdijk niet eens minachten wil.
Voor u ontsluit zich de eindloosheid der kimmen,
Waer, schittrend, eens uw letterzon aen blinkt,
Die op uw woord, uw wenk, uw wet zal klimmen,
Terwijl uw naem in al de monden klinkt
Van knapen, wien de knevels nog niet wassen, -
Van lieve bonne, en knappe keukenmeid,
En puikmodiste vol bevalligheid;
Daer ge als genie, wien boei, noch banden passen,
In Belgie troont met kunstvorst-majesteit.
Vooral, zoo ge in uwe ondoorwrochte schriften
De vlam wat stookt der politieke driften,
En dus aen 't volk meer werk dan winst bereidt.
| |
IV.
Nogtans, ofschoon ge uw geest niet moet vernijpen
Op spraekkunstleer, is 't raedzaem, uwen strot
Niet bloot te biên aen 't stael van 't dwergenrot.
Opdat u geen magister aen zou grijpen,
Zorg, dat ge uw taelgeloof ter loops belijdt
In 't Voorwoord, en daeraen een woordjen wijdt;
Spreek, als of gij, geleersd ten ridderstrijd,
Een Dulcinea in de tael verweerde.
Noem ze ‘onze schoone en rijke moederspraek;’
Geijkte praet! gestereotypeerde
Epitheta, die men van buiten leerde!
't Verplicht tot niets: wie ook het vlaemsch studeerde,
Studeer het niet, ten blijk van goeden smaek.
| |
| |
Lach in uw vuist met al den spraekkunstvlagen
Van Hollands Brill (een boekdoorsnuffelaer,
Als velen; rechtonzaelge naem; niet waer?)
Lach vrij daermeê, als met versleten sagen.
Kortom, wilt gij, dat eer en geld u wenkt?
Al schrijft ge in 't vlaemsch, zorg dat ge in 't fransche denkt.
Zoo moet men aen de menigte behagen,
Aen 't fransch gewend in ons verfranseld land;
Die als ze een schrift van achter en van voren
Doorliep, 't reeds kent, en zich het brein niet spant
Om 't woordenrid in Weiland op te sporen:
Dat 's ook geen jacht voor mannen van verstand.
't Zal zonder dat, u mede wel gelukken,
In poëzij den gouden lauwertak
Des Staetsbestuers van België te plukken,
Gelijk de bard, die van ons Voorkroost sprak,
Een woord dat al de kenners moet verrukken,
En aen hetgeen van Nakroost nog ontbrak.
| |
V.
Al schreeft gij dan ook splinternieuwe boeken,
Naer stof en sneê hoeft gij niet veel te zoeken:
Elk feuilleton wordt u tot voorraedschuer;
Elk besjen, in het winteravonduer,
Naest kindren aen den warmen haerd gezeten,
Schiet vast niet aen ‘verhalingskens’ te kort;
Die gij, zoo 't past, wat overhoop gesmeten, -
Wat met een windrig krinolientje' omgord, -
Wat met der el van 't romantism gemeten,
Biedt aen 't publiek, dien onverzaedbren gast,
Dien vogelstruis, die, zoo maer 't sausjen past
En inleidt, knapt, en steenen op zou vreten.
| |
| |
Spin, zijwormfijn, den draed van uw verhael,
Van 't eerste tot het laetste blad, geweven
Ten raedseltjen: men zie een lichtjen zweven
Daerin, maer dat van verre flauwtjens strael'.
Wat scheelt het u, zoo, na uw zegeprael,
Geen ziel herleest, wat gretig wierd gelezen?
Nieuwsgierigheid verleidt ten appelbeet.
En, onder ons, indien gij 't niet en weet,
Vrij menig boek, eens hemelhoog geprezen,
Gelijkt aen lieve damen nog al straf:
Raed men haer eens, het aerdige is er af.
| |
VI.
Dus moedig op!... Neen, laet u niet verbluffen
Door 't kwakerig, jaloersch pedantgewoel,
Opborlend uit het diepst van hunnen poel,
Aen 't formulier der tael geboeid, als nuffen;
Altijd aen 't ramlen van proprietas
Verborum (iets, dat langer niet te pas
En koomt); altijd van zuivren stijl aen 't suffen;
Op hunne kniên voor meester Bilderdijk,
(Dien dichtstijlist van hun bekrompen rijk)
Gelegen, en hem ‘afgods-wierook-dampen,’
Slaefs tegenzwaeiend; altijd aen het kampen
Voor 't eigenaerdig taelschoon, altijd snel
En scherp en stout napluizend, of er wel
Gezond verstand steekt in uw letterspel.
Licht zullen zij, van ‘hoogeschool-catheder,’
De schepping uwer goddelike veder
Banbliksemen met meesterlik gezag,
En u begroeten met den goedendag
Der schoolkritiek, die, nietig en vermeten,
Hen dagen lang slechts op éen woord doet zweeten.
| |
| |
Laet vrij begaen hun letterklieverij,
Hun pedantism, purism en dwinglandij;
Dat hunne pen met Despreaux herhale:
‘Eerbiedig immer de aengebeden tale,
Hoe los en stout uw veder drijve en draev'!’
Die Despreaux was ook der oudheid slaef.
| |
VII.
Laet vrij begaen die ouwerwetsche mannen,
Die Maerlants schriften, eeuwen lang verbannen,
Thands vieren als een zonderlingen schat,
Een kennisbron, ja, ik en weet niet wat:
Wij hebben reeds genoeg omwentlingstormen!
Droomt nooit van fijneren verbuigingsvormen,
En wat dies meer in 't letterkraemtjen past,
Als Dautzenberg, een overfijne gast,
Die, altijd nieuwsgezind, met duitsche stoutheid
Geen taelgezag erkent dan 't geen der oudheid;
Een radikael, gevaerlik lettervriend,
Die wat verliep, zoo 't tot der klaerheid dient,
Ja, noodig is, maer stoutweg wil herstellen.
Al neme ook Cats meestal die vormen waer,
Wie zal dien man bij talekenners tellen,
Ofschoon het volk nog dweept met zijner snaer?
Verguis al die hervormende gezellen,
Die denken dat de fijne vorm 't sieraed
Der talen blijft, en dat wie dien versmaedt,
Onwetend is; doem zulk een ketterzaed!
Stel ook geen uitgang lik voor lijk ('t waer' zonde,
Al vloei' dit lik uit elk beschaefden monde),
Of vrees dat u de Faem den name schenk'
Van ‘Likker,’ en, tien uren in de rondte,
| |
| |
Ja, verder licht, uwe eer voor eeuwig krenk'.
[Zoo ik, helaes, hierin mij niet verbeter',
Aenschouw me als een onzaligen bet-weter,
Die 't kwade doe, en tot het goede wenk'.]
Schrijf, schrijf, schrijf voort, te hoog voor plak en pegel
Gerezen, spijt hun lilleputsch gezag,
Spijt hun logiek, dit middeleeuwsche rag;
Spitsvondigheên, onwaerdig dat de zegel
Van uw genie, daer ooit zij op geprent.
Rijs fier, wie u zijn pijlen tegenzend'!
Rijs maetloos hoog, ver boven die kattijven,
Een' Goliath gelijk; wat letterguit,
Zijn slingersteen u, schuiflend, toe wil drijven,
Al ware hij een David!... Laet hem schrijven,
En wrijven; neem een kort en goed besluit,
En denk gerust: een veder is geen fluit;
En zoo er een uw werk wat sterk belaster',
Stop dien den mond bij 't woord: ‘Grammatikaster!’
Mijn jonge vriend, dat niets uw ijver blusch'!
Welk letterrepubliek-stoel om moog' schokken,
De gloriekrans siere u de blonde lokken,
Als liefling van der Mode genius.
Er zijn auteurs, bemind om hun gebreken.
Laet vrij het ras, waervan ik ‘kwam’ te spreken,
Als ge u vergreept aen oude regels, flus
De spreuk ontgraven der aloude dagen,
De spreuk van zekeren Horatius:
‘Werk niet om aen de menigt' te behagen!’
Zoude in het breed heelal wel éen Plantijn
't Nog eens met zulk een dwazen meester zijn?
|
|
Auteursrechtvrij