|
| |
| |
| |
Tweede zang.
| |
| |
God, die de wereld en al het daerin begrepene gemaekt heeft, deze die Heer van hemel en aerde is, woont in geen tempelen door menschenhanden gebouwd.
Werken der Apost. XVII, 24.
| |
| |
| |
Tweede Zang.
De dorpskerk en de tempel der natuer.
I.
Er is een grys gebouw, van frisch geboomte omgeven,
Waerby de oneffen grond vol weeldrig gras, doorweven
Van schaersch gebloemte, bloeit. Vaek delft de trage schup
Daer weêr een legersteê, met milder hemeldrup
Bedauwd, en 't weeldrig gras zou dra voor 't oog haer dekken,
Zag men geen houten kruis er de armen over strekken,
Om welke een trouwe hand, by tranen stil gestort,
Een kransje hing, zoo ras als 's levens bloem verdord.
| |
| |
Wanneer de wandelaer het blauwend dorpje nadert,
Ziet hy de torenspits dier daken 't ver gebladert
Doorbooren. Welk paleis zich voor zyn bede sloot,
Die broederlyke woon ontsluit haer moederschoot.
Ja, balling in 't heelal, hervindt hy hier een stede.
Door jammer neêrgekromd, smaekt hy hier troost en vrede.
Hier, kalm omgeven van 't voorouderlyk gebeent
En nederbuigend op 't godvruchte vloergesteent,
Met wapens niet versierd, maer met het woord des Heeren,
Met Bybelspreuken die den knieler sterven leeren,
Werpt hy geen enklen blik naer 't jammerdal meer om,
Maer voelt Gods aenzyn diepst in 't Liefdeheiligdom.
Die haven van het dorp is zyn gewyde tempel,
Des aerderyks altaer, des hemels eerste drempel.
Vaek knielt er Godfried voor des Opperkonings troon,
En vouwt de handen saem, naest zyn geliefden zoon,
Gebogen aen den voet der nederige altaren.
En, 't zy er 't orgel dreun', wegslepend opgevaren
Ten hoogen, en het koor den stouten hymnegalm
Herhale, eens nagesuist door Idumeas palm;
't Zy alles zwyge, als 't graf, eerbiedig daer betreden,
Tot d'Eeuwge steigeren hun beider dankgebeden,
Als zuchten ééner ziel, als stralen ééner zon,
Gedaeld, en weêrgevloôn tot de eeuwge vlammenbron.
Zy weten 't, wien ter eer de hemelharpen ruisen,
Gestarnten zingen, windtjes fluistren, golven bruisen,
't Gevogelt tiereliert, de stier verzadigd loeit,
Aenhoort den loftoon mede aen 's menschen mond ontvloeid.
| |
| |
Geen jammer wortelt, waer het denkbeeld leeft: Myn bede
Verstoort een Vader niet, een God van liefde en vrede.
Wat schuld my nederdrukk', ik blyf zyn dierbaer kroost,
En 't nood- of dankgebed is my behoefte en troost.
O zielsuitboezeming, die ieder leed beteugelt,
Als gy den sterveling omhoog heft en bevleugelt,
O zelfgeschapen zucht, die met elk voorschrift spot,
Gy voert den zondaer zelfv' tot in den schoot van God!
| |
II.
Niet slechts in 't tempelkoor, door menschenhand verheven,
Stroomt innig Godfrieds beê den Schenker toe van 't leven:
Zoo ver voor 't vliegend oog de schepping zich onthult,
Ziet hy een heiligdom, met Godes geest vervuld.
Op 't mildgezegend veld, in dorstige woestynen,
Ziet hy die hooger zon met alverkwikking schynen;
En in 't geheimvol bosch, met zyne ontzagbre pracht,
Denkt hy, verrukt, aen die geheimvolle Oppermagt.
Dan voelt hy zich ontvlamd, om hem een lied te zingen,
Die liefst het oor verleent aen dankbre stervelingen;
Dan woelt geheel zyn ziel, eene aengeslagen luit!
Dan stort zyn liefdetoon zich met verrukking uit.
| |
| |
| |
[De zang in 't woud]
Hier, onder 't weefsel van die zwierige eikenbogen,
Waer 't eeuwenheugend woud, in sombergroenen dosch,
Zyne armen samentrenst, als 't paer door min bewogen -
Hier, in dit plechtig bosch,
Ryst my ook 't heiligdom der Godheid op der aerde.
Natuer, die hem verjongt, heeft zelv' zyn grond geleid;
Het stilverhoogd altaer is 't terpje dat zy baerde,
En daer ze een groen tapeet op spreidt.
Zoekt gy een outerlamp, met heimelyke stralen?
Zie de albezielende, onafmaelbre zon. Zy laet
In 't diep verschiet door 't loof heure avondglorie pralen,
De wind verheft zich, blaest en raest door 't wieglend loover,
En vaert de welving door van zyn aloud gebied.
Hy zwygt, en laet den staf aen 't labberkoeltjen over,
| |
| |
Hier, Vaedren, stond welligt het outer van uw Woden,
Dit vreesselyk altaer in de eenzaemheid gebouwd,
En klonk het bardenlied voor helden en voor goden,
In 't bloedig, huivrend woud.
Gy wilde tusschen geen bekrompen tempelwanden
D'Onzichtbre sluiten, zyne oneindigheid ten spot.
Gy wraekte 't kunstaltaer van sterfelyke handen
Voor een onstoffelyken God.
Verheven denkbeeld, dat voor de eeuwen voort blyft leven!
Waer' Jezus luister u verschenen, als een zon,
In 't heiligdom, dat God zich zelven heeft verheven,
Hadt gy geknield voor 's Wezens bron.
Zyn tegenwoordigheid wydt alles in ten tempel:
Waer ook zyn hooger stem den sterfling zich vertrouw',
Er is voor biddenden geen ongewyde drempel,
Maer 't plechtigst heiligdom van hem, dien niets omvademt,
Waer zich die hooger stem den sterfling luidst vertrouwt,
Waer de ingetogen ziel zyn grootheid voller ademt,
De heidensche oudheid trok geen tempel ooit ten wolken.
Of in den omtrek stond een heilig bosch geplant -
Die tempel, dien natuer met zangers wil bevolken,
Wier dank met elke zon ontbrandt.
| |
| |
O gy, wiens aêm door deez' bezielde takken fluistert,
En frisscher levensstroom door de de aedren vlieten doet,
Die 't needrig lofgetjilp van 't muschjen ook beluistert,
Ontfang myn uitgestort gemoed!
| |
III.
Hy bidt: volzaelge stond! dien enkel zielen smaken,
Waer liefde en hoop in zingt. Wat stem doet hem ontwaken?
Zoo mymrend is het lied, wanneer in teedre klagt
De walthoorn opklimt by den naderenden nacht,
Zyn galmen uitbreidt en met smaekgevoel ontwikkelt,
Het luisterscherp gehoor door val en ryzing prikkelt,
Den toon plots afbreekt, van den echo zacht herhaeld,
Door keur van melody weêr op ons zegepraelt,
En, zwellend voortgegolfd langs de ingeslapen dalen,
De stilte herbezielt, als blanke manestralen.
Welke is die stemme toch, die onzen bidder wekt
Uit zyn bespiegeling, de wieken uitgestrekt
Ten hemelryk, en hem, in 's Eeuwgen schoot verloren,
Op aerde ontwaken doet? - 't Is 't met de kunst geboren.
Gewiekte bardeken der lente en eenzaemheid,
De nachtegael. Daer kweelt, by 's avonds majesteit,
| |
| |
't Welluidend vorstje der ontwaekte vogelkooren,
En voelt zyn zegezucht, by 's kampers toonen, sporen.
Geen menschenkunst, het zy ze in stoute snaren spreekt
Of op de dwarsfluit zucht, die zoo de borst doorweekt,
Die met zulk tooverheil de ziel kan overdelven,
Als 't zwierig zangertje der stille boschgewelven.
Daer daelt, daer ryst zyn toon, verscheiden saem en één,
En klinkt en klatert rond, en schynt nu in gebeên,
Dan in een jubellied den Eeuwige te danken.
Des echos mond herhaelt die uitgezette klanken,
Maer zoeter weêrgalm vindt het vogeltje in de ziel
Des wandlaers: 't is of hem een wellustraen ontviel!
Ja, 't zingt; het vliet geheel in melodystroom over.
De bloem geurt zoeter, 't bosch ontluikt met groener loover,
De zefier lispelt nauw, de vooglenrei ligt stom.
Het zwygt: men luistert nog, en 't bosch is heiligdom!
| |
IV.
Moog' 't dorp geen kunstenaer 't voorleden op zien dagen
Door uitgeleerd penceel of fikse beitelslagen,
't Heeft zyn tafreelen ook, wier schoon verbaest, verrukt.
Ziet gy dien zwarten reus, die voor geen stormen bukt,
| |
| |
Ginds ryzen, als een groot en zegeryk herdenken?
Ziet gy zyn lyf den grond nog dekken, trots het krenken
Der eeuwen?... 't Is de rest van d'ouden burgt, welligt
Door eenig ridder na den kruisvaerttocht gestigt,
Na hy de kruisbanier op Salems wal deed golven.
Nog steekt de burgt het hoofd, ter helft in puin bedolven,
Den nacht der tyden uit. De bloem ryst op dat puin,
Als een herinnering, die de ongeknotte kruin
Verheft! Dit overschot voert nog de wandelaren
In 't grys voorheen terug der burgten en altaren,
Gerezen langs het veld. Der vaedren godsvrucht leeft
Nog voort in 't puin, dat voor der eeuwen zeis eerst beeft.
Daer zit de vader soms naest Karel: 't graf van ridderen
Verneemt de eenpaerge bêe der twee geknielde aenbidderen,
Aen 't voorgeslacht gesnoerd door d'eeuwen Godsdienstband,
En met de stem vertrouwd van God en vaderland!
Zoo knielt de priester, uit zyn erf door dwingelanden
Verjaegd en stervend naer thans dubbelwaerde stranden
Terug gekeerd; hy bukt, voor 't gruwelfeit lang stom,
Te dieper neder in 't verwoeste heiligdom,
En, doofde 't wierookvat en zwygen de oude psalmen,
Bidt er nu te inniger, met toegesloten palmen,
En denkt de braven na, die sluimren in den grond,
Waer Gods altaer ten schut van menschengraven stond.
| |
| |
| |
V.
Moog 't dorp geen schouwburgpracht, gelyk de stad, ontplooien,
Natuer en menschenmin, die woestenyen tooien,
Versieren 't met den dosch, geweven door de hand,
Die 't prachtig wolksatyn der hemeltente ontspant;
En 't troostend outer ziet er beter offeranden
Dan 's oudheids rundrenbloed of wierookgeur ontbranden.
Aen d'uithoek van het dorp groent een volgeurge tuin.
Niet ver van daer verheft een kerkje de achtbre kruin,
En 't gothisch torentje versiert de blauwe daken
Der woon, waer Christenliefde op ziekte en ramp blyft waken,
Den matten zwerver tot een karavansery.
Nooit trad de menschenvriend haer ongeroerd voorby.
Daer bloeit nog steeds de deugd der overoude dagen,
Door 't heilig Bybelblad geschetst met welbehagen.
Paleizen zinken weg by dit gewyd gesticht.
't Woord Gasthuis zaligt hier des lyders aengezicht.
Daerheen rigt Godfried vaek zyn eerbiedvolle schreden.
De liefderykste zorg, de foltrendste yslykheden -
Het menschdom, in den glans van onschuld, liefde en vrêe,
En in den afgrond saem van wanhoop, ziekte en wee -
| |
| |
Ja, hel en hemel zyn in ééne zael vereenigd,
En 't is een zwakke vrouw die zulken jammer lenigt!
De gryzaert vindt de hem ontvallen dochter weêr,
En 't weesje een moederhart, onvergelykbaer-teêr.
En allen geven haer den zoeten naem der vrouwe,
Geschonken door natuer tot een vriendin vol trouwe,
Door d'eigen schoot gebaerd die ons het leven bood,
Door de eigen borst gelaefd die ons haer bron ontsloot.
De diepstrampzalige ademt zachter en geruster,
Als hy de Gasthuisnon begroet: hy noemt haer zuster!
't Is hier geen levend graf, waerin een vadsig rot
Verzonken ligt, dat aen des Hemels hoogst gebod,
De liefde, waent voldaen door slaefsche plegtigheden,
Door ydle regeltucht en werkelooze beden.
Neen! 't is een veilige ark, waer elk bescherming vindt,
Terwyl een zondvloed van ellenden de aerd verslindt.
Wanneer die plaeg, wier naem de Belgen nog doet beven,
Met onverbidbre vuist de zeissen had geheven;
Wanneer de Cholera (gelyk een geesselster,
Die aen 't verbaesde volk d'ontvlamden staert van ver
Vertoont) zyn vael gezicht voor 't siddrend oog deed blauwen,
En by zyn hollen blik den sterksten arm verflauwen,
En Belgies ademtocht bekneld had en verstopt,
En met een lykenoegst het kerkhof volgepropt,
Dan klom, met aller schrik, de mannenmoed dier maegden,
Alom ter wacht en waek, waer noodgevaren daegden.
Zy reikten 't heilvocht toe met onverschrokken hand,
Heldinnen van de liefde en moeders van het land.
| |
| |
Zie daer het maegdenkoor, gezanten des Alhoogen,
Zie daer de zusterkens van liefde en mededoogen;
Die sterke vrouwen, schaers in 't stadsgewoel geteeld,
En meestal op den schoot der landvrouw eens gestreeld.
Heeft Jova voor zyn stoel geen rei van Engelinnen
Geschapen, wy zien haer die lyders slechts beminnen -
Haer, voller liefdeblik van de Opperliefde waerd.
Verstom, o aerdsche Lier, voor de Eugelin der aerd!
Wat zeggen by die deugd de rykste lofgezangen?
Een enkle traen zegt meer, zegt eindloos meer, op wangen
Wie zy den blos herschonk. Hy blyft haer schoonste loon,
Die traen, eens paerlend op hare eeuwge bloemenkroon.
Ja, Godfried keert ontroerd van zulke tafereelen,
Wier zoete treurigheid den somberste zelv' streelen,
En looft d'Almagtige, die zulk een zwakke borst
Met zulk een heldenmoed voor 't menschdom heeft omschorst.
Hy wenscht het manlyk spoor dier vrouwen na te stappen,
En, waer zy vliegen, stil de vlerken uit te klappen.
| |
VI.
Een needrig pachthof rees, in groenende eenzaemheid,
Met rieten dak, allengs bemoscht en overspreid
| |
| |
Door weemlend boomloof; doch de voorhof mistte leven.
Geen haen bezielde dien, den pluimstaert opgeheven,
Met al de bonte rei, waerover hy gebiedt;
Bekrompen was de stal, en 't zooglam blaette er niet.
Alleen de gladde koe loeide uit verzaden gorgel;
Alleen een vinkje sprong en zong, als levend orgel
In 't kooitje voor de deur; alleen de trouwe hond
Maekte aen het huisgezin twee vreemde gasten kond.
't Was Godfried, met zyn zoon, ter stille woon getreden.
Daer strekte een brave weêuw, al doodsbleek, zieke leden
Op de arme sponde neêr: met diep ontroerd gemoed,
Bragt vader haer en kind d'aertsvaderlyken groet.
Zy dankte in teedren blik voor d'onverwachten zegen.
Een kruis hing voor de koets: zy stak het de armen tegen;
't Sprak lafenis haer toe, voor 's werelds stemme doof.
Wat lager slingerde 't nog groene palmenloof
Zich om 't gewyde vocht, in steenen vat besloten.
Een schrift, dat vader Cats godvruchten landgenooten
In vruchtbre grysheid schonk, lag open nevens haer.
Wel was de wand van klei, 't gezetelt ruw en zwaer.
De slaepkoets hard, maer rust leefde in haer doodsche trekken.
Zy liet in al heur tael het reinst geduld ontdekken,
En was met hem vertrouwd, die zalft wanneer hy grieft.
Er volgde op elken wensch het woord: Zoo 't God belieft!
Maer hoe de maegd geschetst, die, aen dit bed gezeten,
Voor moederwee de vreugd, ja, alles kon vergeten?
De minnelyke maegd, het eenigst liefdepand
Der zaligste echt, de troost der weduw, in wier hand
| |
| |
De hare samensloot, ten doortocht dezes levens -
Hare artseny in ziekte, en schat en hoogmoed tevens -
De lieve Lucia, de lust en eer der jeugd?
Schoon was zy inderdaed, maer schooner nog door deugd.
De lieve Lucia was een dier idealen,
Gelyk er Rafaël zag in zyn droomen dalen,
Als zyn verrukt penceel Mariaes beeldnis schiep.
Heur lach was wellust, en heur oogstrael onschuld; diep
Verrukte 't wyze woord haer lieven mond ontvloten.
Zy droogde in stilte een traen, aen haer gevoel ontschoten!
Ontweek ook harer wang de zoete lentebloos,
Dit rouwbleek hoogde zelfs de aenvallige: als de roos,
Die, in het ochtenduer zoo zedig staet ontloken,
Bedroppeld met het vocht uit 's Ochtends oog gebroken.
De blankste parel, opgevischt uit de Oosterbaer
En om den blanken hals gesnoerd der maegdenschaer,
Op wie het vliegend oog der balgenooten staerde,
Verbleekt voor d'eedlen traen, dien kinderliefde baerde.
De Vader en zyn telg heeft troosting rondgespreid.
Zy zaligden de ramp en smaekten zaligheid.
Zoo gaedren zy een schat van zielsherinneringen,
Een onwaerdeerbren schat, dien tyd noch graf ontwringen.
Zoo wordt 's mans lieveling door 's leidsmans werkend woord,
In d'eersten bloei der jeugd, ten goede voortgespoord;
Zoo wordt hy tot de deugd met vasten moed geprikkeld,
En, teedre plant, vol zorg gekweekt, gesteund, ontwikkeld.
De Vader ziet zyn werk met zelfvoldaen gemoed,
En zegt: ‘O Heer, heb dank: hetgeen ik deed is goed!’
| |
| |
| |
VII.
Hy wil zyn zoon Natuer tot leermeestresse geven,
Toont overal de hand die d'eeuwgen stroom van 't leven
Zoo mild deed vlieten door 't geaderte der aerd;
Hy voert hem van hysoop en ceder starrenwaert,
Van zichtbre schoonheid tot onzichtbre bovenwereld.
Wanneer de nachtkroon pronkt met dropplen vuers bepereld,
Leert hy hem bidden, door bewondring weggesleept,
Die, by doornatten blik, zich voor Gods zetel dweept.
‘Myn Zoon, spreekt Godfried, kom! De omglansde bergen pronken
In 't Westerkimmenlicht, dat voller schynt te ontfonken.
Hun kruin vergadert ginds, voor d'aentocht van den nacht,
De laetste majesteit der zomeravondpracht.
Hervoort! reeds zakt de roode zon, zoo trotsch aen 't pralen,
En uitgebreider schauw valt in de koele dalen.
Bezoeken wy 't altaer, gevestigd door natuer.
Welaen! het hoog gebergte in 't plechtig biddensuer
Beklommen. Zie de zon, gelyk een held begraven
In zyn triomf, verzinkt, tot rust der aerdsche slaven,
In 't overgloeide vlak van 't effen waterveld,
Dat met de wolkengrens eenkleurig samensmelt.
| |
| |
‘Myn Zoon, op dezen berg zyn wy den hemel nader,
En voller bruist omhoog de bede uit hart en ader.
Het dal verzinkt allengs by 't hooger luchtgebied,
Waeruit de dankbre blik de schepping overziet.
Aenschouw dien golvenplas, tot gordel uitgeslagen
Van d'omtrek in de verte; aenschouw den vorst der dagen
In stroomen vuer en licht gezonken! welke pracht!
O schouwspel der natuer, die schoonst by 't afscheid lacht!
O weêrgalooze Zon, zoo grootsch, dat steeds uw luister
Als nieuw ons tegengloeit, by 't worstlen met het duister,
Het zy ge 't doorbreekt of een poos te wyken schynt.
Verheevner blinkt gy nooit, dan als ge in 't West verkwynt.
Wie, Godes zichtbre glans, kan uwer waerdig zingen?
Het neêrgeslagen oog der biddende aerdelingen
Zegt meer dan Miltons harp, als hy, met blind gezicht,
Zyn jammertoon verzucht naer 't aengebeden licht.
Rampzalig, die niets ziet van al die liefde en zegen!
Wiens bêe niet, met uw bol, het donker is ontstegen;
Die willig de oogen sluit, waer gy verruklyk praelt,
Ja, God in 't aenzicht schent, wiens gloed gy flauw weêrstraelt;
Die hem ontkennen durft met zinnelooze klanken,
Wien hy die lastertong (de booswicht!) heeft te danken,
En blind geval vermoedt waer hy slechts orde ziet.
Alkoesterende Vorst, leen hem uw stralen niet!
Onwaerd is dit gedrocht uw aenblik! Diep verzonken
In 's aerdryks ingewand, aen mynboei vastgeklonken,
Moest hy den dorren palm, by vruchtelooze klagt,
Tot u verheffen, in d'ontzetbren kerkernacht.
| |
| |
Myn Zoon, zy daelt, verzinkt, en is voor ons verdwenen.
De tegenvoeter juicht: de dag is hem verschenen.’
‘O Vader, roept het kind! gevoel dien harteklop.
Uw blik ontvlamt, uw voorhoofd blinkt. Gy voert my op
Met u in 't eindloos ryk der bovenzaligheden!’
Daer knielen ze op den berg, als Israël. Hun beden
Verheffen zich, vermengd in 't avonddankgeschal
Der luchtkooralen, tot den Schepper van 't heelal.
De tempelklok verspreidde op eens godvruchte klanken.
Zy wenden 't oog, en zien ze in 't gothisch luchtgat wanken
Des ouden torens, waer de laetste zonnestrael
Om flikkerde. Hun hart begreep haer schelle tael;
En 't biddend paer, wier zucht ten starren was gestegen.
Daelde, als van 't heilig brons de jongste bommen zwegen
Langs 't ingesluimerd veld, dat, moede, by dien klank
Den arbeid had gestaekt en rustte in stillen dank.
De landman teekende zich met het kruis des Heeren.
Hy offert een gebed voor hy naer huis wil keeren,
Of 't kroost hem tegensnelle en hy het weder kuss'.
Een Engel sprak in 't brons: het klepte d'Angelus!
| |
| |
| |
VIII.
Verheven Tempelklok, bron van herinneringen,
O Brons, dat in het zwerk een hymne schynt te zingen!
Waer schuilt de ellendige, te deerniswaerd verstokt,
Die uwer nadenkt ongeroerd en ongeschokt?
Heeft niet dit heilig brons gejuicht op hoogtydsdagen?
Als 's Hemels luchteraut, het biddensuer geslagen,
En, toen het daglicht rees of stierf, het rustend veld
Godvruchtig overbomd; en, als van vreugd versneld,
Zyn' ouders aengekond, dat de altaersterren brandden,
Om hen te snoeren in onwrikbre liefdebanden;
En, toen het graf ons weêr een liefling had ontroofd,
Gelyk een vriend, getreurd op 't aengebeden hoofd?
Neen, als reeds de akker zwygt, by 't vruchtbre dauwdrop-lekken.
En weêr die klok herklinkt, om een gebed te wekken,
Een zucht of blik, die tot den Alvoorziende gaet,
Dan is 't een doode slechts, dien ze onbewogen laet.
| |
| |
| |
IX.
Zy daelden in het dal, en rustten in de weide,
Waer zich de bloemenkrans ten half nog openspreidde
Van madelieven en welriekende kamil;
De beek, het boomloof, 't veld, 't gebergt, 't zweeg alles stil.
Toen sprak de vader zacht: ‘O Kind, in wien ik leve,
In wien myne Ada aêmt, voor ik uw pad begeve,
Den laetsten zegen schenke, aenhoor myn les en leer;
En zie dit plekje steeds met zoet herdenken weêr!
De lente, sinds ik eerst in zalig' arm u knelde,
Strooit zestien malen nu haer korfje langs den velde.
Vroeg is uw rede ontwaekt; gy wroet in 't slyk niet om.
Aenhoor me: ik spreek van God en deugd en Christendom.
‘Vertwyfel nooit aen hem, wiens werk ge alom ziet pralen!
De zonne berge aen 't oog hare onverdoofde stralen,
Zy leent de zilvren maen een glinstrend aengezicht.
Alzoo ontsteekt de rede aen 't ongeschapen licht
Haer hemeltoorts, waervoor al aerdsche nacht de wieken
Verkrimpt. Onsterflykheid, bekoorlyk ochtendkrieken,
Dat de overzy' van 't graf met lachend licht verguldt,
Met heerlyk vergezicht d'ontgloeiden wensch vervult,
| |
| |
Wat ware ons kort bestaen, moest gy het niet volmaken?
Een bittre schimp alleen, een droom en geen ontwaken,
Een dobbring zonder have, een landbouw zonder oegst,
Een airenpronk, door 't stael des doods op eens verwoest!
‘De deugd is van één dag, die op den Heer niet leunde;
Een prachtgebouw, maer dat geen vaste grondslag steunde.
De deugd, met ons geluk in zusterlyk verband,
Is enkel de oefening van 't opgeklaerd verstand.
De stervling is voor 't goede en edele geboren.
Die ingeschapen stem kan slechts de ontaerde smooren.
Het goede ontstroomt de borst. Wie 's misdryfs afgrond delv',
Die hem verzwelgen moet, veroordeelt eerst zich zelv';
Maer wie de deugd verkiest, met onbekrompen vryheid,
Smaekt reeds haer eeuwig loon in 't hart vol hemelblyheid.
Dezelfde erkentenis, dezelfde zedeleer
Ontsteekt het altaervuer den Heere heinde en veer.
Zy spreken aen 't gevoel met godlyke openbaring,
En geen verborgenheên omneevlen haer verklaring.
Zy loutren onze rede, onschatbre Hemelgaef,
En perel van de ziel, wat dwaes dien schat begraev';
En deze handhaeft, los van elke dwalingsketen,
Het onverjaerbaer recht der vryheid van geweten.
Gewyde liefdeleer, die Jezus broedren bragt,
Gy maekt tot één gezin al 't menschelyk geslacht.
Als 't Christendom ontstond, scheen 't woord weêr uitgesproken
Dat uit de wolken klonk, den baiert doorgebroken,
En 't daglicht schiep. In de onbesmette blanke pracht
Van maegdendosch verscheen de Godsdienst, en de nacht
| |
| |
Der bartaerdy bezweek voor d'opslag harer oogen.
Des slaefs ontboeide hand hief dankend zich ten hoogen;
Hy viel voor 't outer neêr, door eenvoud opgesierd.
Geen nevel dreef er om: 't licht had gezegevierd!
Neen, geen geheimenis ontzette 't denkend wezen,
't Geen 't alontraedslend woord van God alom mogt lezen.
't Was Jezus Godsdienst in zyn reine oorspronklykheid,
De perel van geen slyk besmeurd, de majesteit
Van een ontluikenden, frischblauwen lentemorgen,
Nog onder 't treurig kleed des winters niet verborgen.
God en Onsterflykheid en Vryheid van den mensch
Stelde aen gevoel en rede onovertreedbren grens.
Ja, Jezus voerde de aerde in 't licht der eerste dagen
Terug: hy wou zyn leer tot stelsel niet verlagen.
Die goddelyke leer, van liefdevuer doorblaekt,
Sprak: ‘Volg d'Alvader na, opdat gy u volmaekt.
Hy doet het zonnelicht voor brave en booze stralen,
En op hun beider erf den milden dauwdrop dalen.
Geen schepsel blyve u vreemd, dat d'eigen Vader groet.
Mensch, haet uw vyand niet; bemin hem, doe hem goed!’
Niet op de bergen slechts ontvlamden nu de altaren.
De woesteny deed zelv' haer beden opwaert varen.
Zoo wyd de lichtstrael schoot dier zuivre zedeleer,
Verhief de tempel der natuer zyn zuilen weêr.
Der tyden maelstroom vloog als naer zyn bron: de roozen
Van 't lachend Paradys zag weêr de stervling blozen.
Een zelfde broederzucht bezielde 't Christendom,
En koestrend was den mensch 't altaer dat d'Eeuwge glom.
| |
| |
Dus hoorde 't eerste volk in 't hart zyn stemme spreken,
Zoo lang eenvoudigheid, noch onschuld was geweken.
Geen stael doorstiet den os, rampzalig offerbloed.
God had tot heiligdom het heilige gemoed!
Een bloemenkransje, door de liefde saemgeweven,
Omslingerde 't altaer, by lofzang, aengeheven
Het zy de zon ontwaekte, of weêr ter ruste zonk,
Of 't wislend manelicht met stillen luister blonk,
En 't nachtflambeeuwenkoor zyn kringen rond deed dansen.
Voor heilig kerkgewelf verstrekten de eeuwge transen -
De maen voor lampvat, zacht weêrspiegeld in de baer -
Voor tempellichten gansch de ontstoken sterrenschaer.
Ja, 't eerste Christendom scheen Eden te herstichten:
't Veredelde 't gevoel, 't volbragt de dierbre pligten
Dier liefde, die geheel het menschdom diepverrukt
In elken broeder aen den warmen boezem drukt.
Te ras verduisterde de zon dier heuchbre dagen,
Waerop de Christenen der wereld wieg herzagen.
Wie schetst de gruewlenteelt der valsche Godsdienst af,
Die aen het Christendom te ras den doodsteek gaf?
De twisttoorts, die zy zwaeide, aen 't Godslicht niet ontstoken,
Deed, door geen bloed gebluscht, de martelvlammen rooken.
Gelyk het vloekgebroed, dat Jezus heeft gekruist,
Greep zy de ketters aen, met onverbiddre vuist,
Ja, smeet de moeders in den gloed, naest zuigelingen,
Om dat een twyfeling haer rede dorst bespringen,
Of wyn verkeeren kon in bloed, in 't bloed van hem,
Zoo godloos zelf geslacht door 't wreed Jeruzalem!
| |
| |
De dweepzucht hief weêr 't kruis, eens met dit bloed bedropen.
En de aerde sidderde voor 't teeken dat leert hopen
Aen 't lydend schepseldom, ja, dat het hopen leert,
Schoon als een worm vertrapt of als een slaef verneêrd.’
Hier liep een deernistraen op Karels bleeke wangen.
Door sombre stilte werd des vaders tael vervangen.
Zyn stem stierf in een zucht van innig medely,
Tot weder in zyn ziel het woord ontwaekte: ‘Vry
Van bloedvlek, rees het kruis, en overheerschte de aerde,
Het leert den stervling zyn bestemming en zyn waerde,
En meldt de laetste les, die Christus 't menschdom gaf,
Wanneer hy zegepraelde op folter, vloek en graf.
't Ryst op de bergkapel, van 't sneeuwgevlokte omgeven,
Waer de onverdraegbre kou de bron verstopt van 't leven:
't Verkondt den reiziger, verkild en schier ontzield,
Nog aen, dat menschenmin voor 't kruis eens heeft geknield.
Het blinkt nog in de hand der broederzendelingen,
Die, met gebedeld goud, een slaef de boei ontwringen,
Vertrapt op vreemde kust door een onchristlyk rot,
Dat innig voor die deugd verstomt, als 't haer bespot.
Het blinkt nog in de hand des braven, die, verloren
In storm en nevelgrauw, den vondling op durft sporen.
't Blinkt op den boezem nog van een doorluchten Belg,
Die 't stomme-doove kind minde als zyn eigen telg.
't Blinkt om den hals der maegd, wien ieder is tot broeder,
Die bruid der menscheid is en kind van d'Albehoeder.
't Blyft, als de regenboog, 't sein van een Liefdegod,
Voor die het woord begrypt: De liefde is 't hoogst gebod.
| |
| |
O Kruis, welk een triomf zaegt ge onlangs u beschoren!
De Man, die zich tot God des aerdryks dacht geboren,
Het reuzenvoorhoofd als de hoogste ceder trotsch,
En die voor laetsten troon een woeste, naekte rots
Beklom, die eenling onzer eeuw, zoo hoog gestegen,
Zoo laeg gezonken, leî voor u den bloedgen degen
Ter neêr, bukte aen uw voet in zyn verlaten nood,
Bad om wat lafenis, en sprak: Slechts God is groot!
Gy boodt hem troost en hoop, op d'eilandrots gezeten
Voor d'Oceaen, alleen met God en zyn geweten.
En op het eenzaem graf, waer lang zyn assche sliep,
Stondt ge, als een trouwe wacht, die hem ten opstand riep!
Myn Kind, zie ginds het kruis, dien groenen driesprong sierend!
Genaek het nimmermeer dan eerbiedvol. Nog vieren 't
De zonen van het dorp; 't tooit nog hun leemen wand,
En spreekt van Jezus liefde en 's braven vaderland.’
't Preêk u der deugden dienst, door de eeuwen niet verspoelend.
Welke eerediensten ook, als golven samenwoelend,
Elkaêr verdringen, God, die, 's levens Oceaen,
Noch aengroeit, noch ontwast, bestaet en zal bestaen!’
Zoo sprak de vader en zyn telg hing aen de lippen,
Wie hooger wysheid scheen in ieder woord te ontglippen.
De rust zweefde over 't veld: een vlietje vloot alleen
Met zoete kabbling voor hun voeten zangrig heen.
| |
| |
| |
X.
Verrukking daelde neêr in hun doorwoelden boezem
Van d'oppertrans, gelyk de jonge wangenbloesem
Der bruid voor 't echtaltaer, zoet blozend. Als haer lach
Aenvallig, kwynt állengs de uitschemerende dag.
En Godfrieds dichterziel, van 't prachttooneel omvangen
Der schepping, overstelpt, bidt en vloeit uit in zangen.
| |
[Avond hymne]
Ja, de aengebeden vrouw is schoon,
Schoon is de, aen 't stof ontvloden, Engel.
Als 't doodsbleek aen het roosgemengel
Paert op heur marmerkoude koon.
Die looden, toegedrukte lippen
Omzweeft een zoete vredelach,
En, liefdevoller dan hy plag,
Schynt hy haer toovermond te ontglippen.
| |
| |
Al sloot dit zielweêrspieglend oog,
Waeruit een vreugdesterre lonkte,
De liefde, die dien blik ontfonkte,
Heerscht nog in haren wenkbrauwboog.
Geen eedler schoon die ze ooit omstraelde,
En toch heur adem is gedoofd.
Zoo liefelyk was nooit dit hoofd,
Dan als 't ter rust bczwykend daelde.
O Vorst, verhoogd door purpren mond,
Wiens gouden lokken prachtig zwieren,
Wiens hoofdwrong schittert van saffieren;
O geestinnemende Avondstond!
Die vrouw, beheerscheres der ziele,
Die op haer doodsbed innigst streelt,
Zie daer uw allertreffendst beeld,
Gy, by wier vlam ik nederkniele.
Schoon en geheimvol sterft gy uit,
Met langzaem vale en valer kleuren;
En de aerde schynt voor u te treuren,
Gelyk een stilverlaten bruid!
In zoete mymering bedolven,
Verhemelt door u 't dankgevoel.
Uw dauwdrop parelt kalm en koel,
En heerlyk daelt gy in de golven.
| |
| |
Gy daelt, en 't dagend sterrenvuer
Ziet lieflyk op de rustende aerde,
Die zich aen heilge graven paerde,
By de ingesluimerde natuer.
Maer God blyft in 't halfduister waken,
Als moederzorg op 't slapend wicht.
En morgen doet zyn wenk het licht
Met gloênde fakkel weêr ontblaken.
O Avondvorst, o majesteit
Der schepping in den zonneluister!
Gy biedt me, vry van zinnenkluister,
't Tafreel der blyde onsterflykheid.
Hoe! 't eeuwig Woord, dat scheppend ruiste
En nacht en licht in wezen riep,
Dit woord dat my, zyn beeldnis, schiep,
Op wien zyn adem voller bruiste,
Doet uit het nachtlyk wolkengraf,
Aen andre blozende ochtendkimmen,
De zon ten glorietroon herklimmen,
En 'k zou verstuiven, ik, als 't kaf?
't Bezielde meesterstuk der schepping,
Die 't hoofd alleen ter oppersfeer
Verheft, zinke in de rustgroef neêr.
Het stygt omhoog by vleugelrepping.
| |
| |
Met vaderlyke hand zaeit God
Het stof te samen der geslachten,
Die hooger levensvonk verwachten,
Het hartverbryzlend graf ten spot.
Gelyk de rype korenairen,
Zoo slapen ze allen naest elkaêr.
Die schiep, vernietigt niet, voorwaer!
Zou slechts de tombe niet herbaren?
De dauwdrop der onsterflykheid
Druipt lavend op der dooden akker,
Opdat zy onze deugd verwakker',
Die 't land der levenden verbeidt.
Dael, Zon, in 't neevlig West begraven;
Dael, als de stervling in den grond:
Weldra, herryst ge van uw spond,
Om de oude renbaen door te draven.
O strael van 't aldoordringend Oog,
O zichtbaer beeld des Ongezienen,
't Is de eigen Meester, dien wy dienen.
Lof hem, die ons aen 't niet onttoog!
Lof aen de bron van albezieling,
Lof aen den Heer zoo goed als groot!
Lof zing' hem 't leven en de dood:
Wie hem bemint, vreest geen vernieling.
|
|
Auteursrechtvrij