Het oude Nederlandsche lied. Deel 3

[p. 2720]

713. Myn ooren hebben van boven ghehoort.

Myn ooren hebben van boven ghehoort,
mijn ooghen hebben van verren int wout
die onnooselheyt (verstaet dat woort)
in die schapen Christi snellijck beschout,
die al hupplende komen slecht,
enckel oprecht;
sonder schalckheyt sy simpel sijn
als duyfkens, sonder rimpel fijn,
one schaemt of eenich gheveynsden gheest,
als Adam unde Eva eerst waren, leest.

[p. 2721]

Tekst.

D[avid] J[orisz], Een geestelijck liedt-boecxken., z.p. noch n. van drukker, bl. 71a, ‘op die wyse: Een vasten Burch is onser Godt / etc. of: Die Heere is Coninck in Israel, etc.’. Onderaan leest men: ‘In Decemb. anno 1536. Finis’. Zie bij Dr. F.C. Wieder, De Schriftuurlijke liedekens, 's-Grav. 1900, bl. 166, nr. CIII, de beschrijving van deze uitgave en, bl. 165, nr. CII, die van een voorgaanden druk, beide dagteekenend uit het laatst der XVI^de eeuw. - ‘Dit lied is een curiosum, door den dichter gemaakt in een visioen, en als zoodanig waarschijnlijk wel eenig in de lied-litteratuur’ ... ‘kam ihm’ (d.i. aan David Joris') zoo leest men in David Joris sonderbare Lebens-beschreibung aus einem Manuscripto, te vinden bij G. Arnold, Unpartheyische Kirchen- und Ketzer-Historien, Schaffh. 1740, bl. 1323, ‘ein gesicht liedsweise vor, welches er mit geschwinder hand schnell hinten einander schrieb, auf die melodie: Ein feste Burg ist unser Gott, also lautende: Meine ohren haben... als Adam und Eva erst waren. Lest.’ - Vgl. F. Nippold, David Joris von Delft in: Zeitschr. f.d. hist. Theol., I (1863), bl. 70 (Dr. F.C. Wieder).

Melodie.

David Jorisz, t.a.p., bl. 58b, voor zijn hierboven als stem opgegeven lied: ‘Die Heer is coninck’, enz.

De zangwijs van Luther's lied wordt voor de eerste maal gevonden met de vierstemmige bewerking van Johann Walther (1496-1570) in een Hs. van 1530, zoo niet van 1529. Kol. 8 van zijne inleiding tot de partituur-uitgaaf van Walther's Wittembergisch geistlich Gesangbuch von 1524 (VII. Band der Publikation... der Gesellschaft für Musikforschung, Berlin 1878), wijst Otto Kade op een passage van den Bassus, van een daar voorkomend Latijnsch lied:

Lae - ten - tur om - - nes po - pu - li,

en gaat van daar uit om Walther als den componist van ‘Ein feste Burg’ aan te zien. Anderen blijven de zangwijs aan Luther toeschrijven (zie onze verhandeling: De melodie van het Nederl. lied, 's-Grav. 1902, bl. 153 vlg.), waar wij, naar G. Paris en A. Gevaert, Chansons du XV^e siècle, Paris 1905, nr. 14, een aanverwanten 15^de-eeuwschen vorm vermelden:

De - puis que j'a - di - ray bon temps
J'en ay le cuer tout ad - - - - - - mor - ty.

In de studie gewijd door Prof. Dr. Friedrich Zelle aan: Ein feste Burg ist unser Gott (Wissenschaftliche Beilage zum Jahresbericht der zehnten Realschule,

[p. 2722]

Höheren Bürgerschule, zu Berlin) Berlin 1895, vindt men een dertiental lezingen van de melodie.

Zooals de rustteekens en de syncopen het bewijzen, is de bovenstaande lezing aan eene meerstemmige bewerking ontleend.

De beide liederen door D.J. op de melodie van Luther's lied gedicht, verschillen, wat het metrum betreft, met elkander en ook met Luther's tekst.

Ook in Fruytiers' Ecclesiasticus, Antw. 1565, bl. 135, doet zich van de Duitsche melodie eene lezing voor met het opschrift: ‘Een vasten burch is etc.’, voor het lied: ‘Ick sie dat een godvruchtich man’. In zijne uitgave van Fruytiers' werk, Amst. 1898, teekent D.F. Scheurleer, bl. L, aan: ‘Een vertaling (van het Lutherkoraal) komt voor in het Nederrijnsche boekje van 1545, te Boskoop gevonden.’

Van Luther's lied leverde Laurens Reael mede eene vertaling die, met het jaartal 1585, tot opschrift draagt: ‘Een nieu liedeken. Op de voyse als het begindt’. Deze vertaling met aanvang: ‘Een vasten burch es onsse Godt, // een goedt gheweer en waepen’ (5 str.) komt voor in Archief voor Nederl. Kerkgeschiedenis, VI (1897) bl. 381.