Het oude Nederlandsche lied. Deel 3

[p. 2653]

691. Waer toe dogh maeckt u mondeken reyn.

1.
‘Waer toe dogh maeckt u mondeken reyn,

mijn lief, nu zulc bedrijf?

En waer toe dogh u handekens cleyn

duymelen alsoo stijf

op het albaster van mijn borst?

Soud' het wel sijn, peys' ick, van dorst?

2.
‘Maer of't daerom noch waere ghedaen,

ghy weet wel dat een maeghd,

hoe rijp, hoe rond, haer boesemkens staen,

gheen melck of sponn' en draeghd;

hoe kan ick gheven dan de bust,

die nooynt en wist van 's weerelts lust?

3.
‘Nu dan, o liefste mondeken root,

nu dan, o lipkens soet,

en doet niet meer alsulck eenen noot,

want 't is verloren moet;

't is al om niet dat ghy dogh reckt,

't is al om niet dat ghy dogh treckt.

[p. 2654]

 

4.

 

‘Neen, neen, mijn lieveken, neen, comt aen,

 

ten is u maer gheproeft;

 

neen, mondeken, comt, wilt u versaen,

 

ghy weet wat u behoeft;

 

ghy weet dogh wel hoe dat al gaet,

 

ghy weet hoe 't met u moeder staet.

 

 

 

5.

 

‘Ghy weet dat zy is vrouw' ende maeghd;

 

ghy weet dat zy alleen

 

voor u twee volle boesemkens draeghd;

 

ghy weet, dat anders gheen,

 

o grooten God van desen al,

 

beter u op-coesteren zal’.

2, 4. sponn', sponne, spon = speen, borsttepel. - 2, 5. bust = borst. - 4, 2. = het is maar om u op de proef te stellen.

Tekst en melodie.

Iustus de Harduyn, Goddelicke lof-sanghen, Ghendt, 1620, bl. 22, ‘Maria tot haer suygende kindeken’, hierboven weergegeven; - Den gheest. nachtegael, Antw. 1634, I, 202; - Willems, Oude Vl. ldr., nr. 192, bl. 423. - Aangeh. door M. Verkest, Tentoonstelling van Vlaamsche Primitieven, 1903, bl. 94, die het stuk noemt een ‘naïef en gemoedelijk gedicht, waarin Maria zich aanstelt als eene jonge eenvoudige moeder, zonder ondervinding, zelfs niet wetend hoe den Kleine te sussen.’ - Over I. de Harduyn, zie hiervoren III, nr. 550, bl. 2613-5.

De melodie is ook te vinden: in Den gheest. nachtegael, t.a.p.; - bij Bolognino, Den gheest. leeuwercker, Antw. 1645, bl. 101, voor het lied: ‘Hoe vremt het spel is minnelijck kindt’; in Evangelische leeuwerck, Antw. 1682, I, 29, voor het lied: ‘d' Heer Jesus noch maer oudt twaellef jaer’, en bij Willems, t.a.p. - De aanvangsregel: ‘Waer toe dogh,’ enz. wordt met eene gansch andere melodie gevonden in Den boeck der gheesteliicke sanghen (Bliiden requiem), Antw. 1631, bl. 136, voor: ‘Liefde en laet gheene traegheydt toe’, terwijl in dezelfde verzameling, bl. 72, de zangwijs, met opschrift: ‘In dulci iubilo’, een aanverwanten aanvang heeft (zie hiervoren III, bl. 1851).

Fétis, Histoire générale de la musique, Paris (1875), bl. 148, haalt bovenstaande zangwijs aan als voorbeeld van een Vlaamsch Kerstlied en voegt er bij: ‘Les chants des Noëls flamands sont tous remarquables par le rhythme qui, dans la plupart, présente un caractère particulier.’

De melodie, van Franschen oorsprong, komt reeds voor in La pieuse alouette, Valencienne 1619, I, bl. 18, ‘sur l'air mondain de l'Espagnolle: Je voudroy bien guarir’, enz., een lied waarvan wij de eerste strophe laten volgen, naar het Hs. 986² van de Gentsche Bibliotheek:

[p. 2655]

 

Je voudrois bien guarir le mal que je sens,

 

mais je ne puis;

 

ne verrai-je iamais finir tant de pleurs

 

et tant d'ennuis?

 

Car la belle qui tient mon coeur,

 

est toujours plain[e] de rigeur (sic).

Ziehier thans de melodie naar de verzameling van 1619:

Be - ny soit sur - tout ce grand Dieu, qui n'ét qu'un
En Tri - ni - - - - té,
Que tripl' il soit par tout con - nu d'un cha - cun
En U - ni - - - - té.
Son los, sa gloir' et son hon - neur,
Soit l'u - niq' ob - jet de mon coeur.