Het oude Nederlandsche lied. Deel 3
(1907)–Florimond van Duyse–
Auteursrecht onbekend
[pagina 2559]
| |
666. Gulde tyden, als men de gemeenten zag.
| |
[pagina 2560]
| |
2.
In de schaeren van den keyser Juliaen,
jong van jaeren komt hy moedig aengegaen,
waer de krygers sig van alles maeken buyt;
onzen ruyter deelt zyn eygen schatten uyt:
by gebrek van geld in handen, zynen mantel kapt in tween,
om daer mede
de naekte leden
van den bedelaer te kleen.
3.
In de wetten van den christelyken staet
nog maer leerling, dese mildheyd hy begaet;
maer den Heere dit van stonden aen beloont,
en aen d'engels in een bly gesigte toont:
‘desen mantel heeft Martinus op myn schouders neer geleyd,
en by trappen
zal gaen stappen
tot een groote heyligheyd.’
4.
Haest naer 't doopsel onsen jongen ridder haekt,
en het vormsel hem soldaet van Christus maekt.
Oorloog voeren met een christelyk gemoed
doet hem schromen en gedenken Christus' bloed.
Haestig, met de gunst des keysers, ley hy zynen gordel af,
en met vreugden
sig ter deugden
in den kerkendienst begaf.
5.
T'eensaem leven heeft dan zynen geest bekoort
en den bisschop zyn gebeden aengehoort.
Buyten Poytiers kiest hy een verlaeten veld
en syn woonste uyt 't gesigt der menschen steld,
waer veel uytgelesen mannen volgen hem in d'eensaemheydt,
sig begeven
om te leven
naer Martinus wys beleyd.
6.
Dog de sorge van den goddelyken raed
in 't verborgen sulke mannen niet en laet.
Ik sien maeken binnen Tours den kandelaer,
waer moet blaeken 't ligt van onsen kluysenaer;
waer den staet en kerkgemeente naer een nieuwen bisschop staen,
en te gaere
zy zig paeren
om Martinus te ontfaen.
| |
[pagina 2561]
| |
7.
Ach! wat bisschop kiest de Toursche kerke daer:
kleyn van lichaem, slegt van aensien en gebaer,
maer den Heere voegt daer zynen zegen aen,
....................
en met gaven van mirakels komt Martinus voor den dag.
D'afgodisten,
quaede Christen
wycken al voor zyn gesag.
8.
En nog heden, door geheel de fransche kerk,
land en steden voelen vrugten van zyn werk;
en den Vlaming met het nederlands gebied
in eerbieding wycken voor den Franschman niet;
g'heel het kerkedom van Iper onder zyn bescherming is,
en, by tyden,
sig verblyden
in Martinus heugenis.
1, 3. Zie hiervoren II, nr. 374, bl. 1336. - 1, 5. t.: wierd op. - 3, 5. neer bijgev. - 4, 5. t.: Haest met, enz. lag hy, enz., ley = legde. - 5, 5. waer bijgev. - 6, 5. waer bijgev. - 7, 4. ontbreekt. - 7, 5. en bijgev. - 7, 7. t.: en quaed. - 8, 4. t.: wycken aen. - 8, 5. t.: het kerkdom van Iper. | |
Tekst en melodie.De Coussemaker, Chants pop. des Flamands de France, 1856, nr. 26, bl. 68, ‘Liedeken tot eere van Sinte-Maertens’. D.C. die, naar wij door hem vernemen, het lied te Belle vond, ontleende het zeer waarschijnlijk aan het Hs. der Zondagsschool, waaruit hij ook het onmiddellijk volgende: ‘Wee de woeste Nederlanden’, (Van den H. Vedastus) overnam. In beide liederen vindt men dezelfde spelling terug afwijkend van d.C.'s gewone schrijfwijze. De melodie stamt af van de zangwijs te vinden bij H.G. Bolognino, Den gheestelycken leeuwercker, Antw. 1645, bl. 61, op die wijse: ‘Quam Mariam dulcibus ocellis’, voor het lied waarvan de aanvangsstrophe volgt:  Ga naar voetnoot(1) | |
[pagina 2562]
| |
 Treu-rich Sy - on ee-nich lot des Hee - ren /
Gaet u droef-heyt nu in vreught ver-kee-ren /
Want u is een he-melsch kindt ghe - bo - ren /
Dat ont-sluy - ten comt des he-mels do - ren /
Wilt u al ver - blij - den /
Maecktte sa - men groot jo - lijt /
Gaet hem lo - ven / gaet hem lo - ven /
Die ons brenght den gul-den tijdt.
Ofschoon eenigszins in metrum met dezen laatsten tekst verschillend, werden de strophen ter eere van St.-Maarten, op de melodie van Den gheest. leeuwercker gebracht; vandaar ongetwijfeld de zoo misselijke notatie, die men bij d.C. aantreft. Hierboven hebben wij getracht tekst en melodie in nader verband te brengen. Dezelfde melodie, die men bij Bolognino vindt, komt met 3-maat voor op bl. 48-9 van het Hs. nr. 4858 (c. 1621) der Brusselsche K. Bibliotheek, voor: ‘Grooten Jesu wat comt u te voren // dat gij in een stal wilt sijn geboren’; en, telkens met dezelfde maataanduiding, bij Pers, Gesangh der zeeden, Amst. 1648, bl. 69, en uitg. 1656, bl. 69, ‘stemme Roalinde’ (Rosalinde?) voor: ‘Ieugd u vreugde’, en bij H. Ph. Jennyn, Gheestelycken waeckenden staf der Iodsche schaep-herders, Brugghe, 1653, nr. 28, bl. 78 vlg., stemme: ‘Quam Mariam dulcibus ocellis tuebaris, etc.’.
De wijs: ‘Quam Mariam’, enz. wordt aangehaald in Den blijden-wegh tot Bethleem, Antw. 1645, bl. 96, en Den gheestelycken speel-wagen, Antw. 1671, bl. 101, voor: ‘Ach, hoe goet is 't God hier aen te hangen’. Op bl. 105 van beide verzamelingen vindt men de wijs: ‘Quam Mariam dulcibus in caelo’, voor: ‘Compt laet ons nu eens den Heere gaen dienen’. St.-Maarten, Bisschop van Tours, Patroon van Utrecht, stierf te Candes op 11 November 397. - Andere liederen op St. Maarten zijn te vinden o.a. bij Stalpaert, Gulde-iaers feestdagen, Antw. 1635, bl. 1062, ‘Martijn van Tours’, - ‘stem: Segt doch mijn licht’, met de melodie, die geen andere is dan degene, welke diende voor het lied: ‘Wanneer ick slaep’, zie hiervoren I, nr. 162, bl. 603; - in Den singende zwaan (Antw. 1655), Leyden 1728, bl. 432, ‘O Sint Martijn! O man van grooter waerde’, met de melodie aldaar. |
|
