Het oude Nederlandsche lied. Deel 3

[p. 2474]

633. Een goet man had een dochterkijn.

1.
Een goet man had een dochterkijn,
die had hi wtvercoren;
si en wilde hem niet gehoorsaem sijn,
des hadde hi groten thoren.

2.
Dat was God die vader wijs,
ende smenschen siele seer schoone;
die sette hi int paradijs,
die coninck vanden throone.

3.
Maer die bose viant quaet
hadde dit herde noode,
ende gaf der sielen dyen raet
dat si brack tghebot van Gode.

4.
Als God de Heere dat vernam,
dat alsoe was ghevaren,
gheen mensche ten hemel in en quam
wel in vijfdusent iaren.

5.
Die sone Gods sprac: ‘vader mijn,
ic heb so groot verlanghen
om die siel, mijn lief susterkijn,
die de viant heeft ghevangen.’

6.
Die vader sprac: ‘o sone fijn,
wildy daer na gaen talen,
so suldy liden druck ende pijn
in also grooter qualen.’

7.
- ‘O vader, ic bin daer toe bereyt,’
sprac hi wt rechter minnen,
‘ic wil gaen liden druc en leyt,
mach icxse weder vinden.’

8.
Tot Nazareth hy eerst binnen quam,
daer woonde een maecht ghepresen;
sijn herberge hi eerst by haer nam,
lof moet haer altijt wesen.

[p. 2475]

 

9.

 

Daer na track hi te Bethleem claer

 

ende in Egipten mede

 

ende sochtse dri en dertich iaer

 

ontrent Ierusalem die stede.

 

 

 

10.

 

Maer hi en vant die siele niet;

 

dies was hi seer in dooghen;

 

hi sochtse in so groot verdriet,

 

met seer weenende ooghen.

 

 

 

11.

 

Hi was seer met druck bevaen,

 

ende dacht wt rechter trouwen:

 

ic sal opten berch van Calvarien gaen

 

oft icxse daer mocht aenschouwen.

 

 

 

12.

 

Als hi opten berrech quam

 

en heeft hyse noch niet vonden;

 

des cruycen boom dat hi op clam

 

tot dyen selven stonden.

 

 

 

13.

 

Doen riep hi mit stemmen overluyt,

 

oft si hem kennen mochte,

 

sijn suster ende lieve bruyt,

 

die hi so droevich sochte.

 

 

 

14.

 

‘O suster,’ riep hi, ‘susterkijn

 

vercoren, mijn vriendinne,

 

hoe mach dit comen, hoe mach dit sijn,

 

dat ic u niet en vinde?’

 

 

 

15.

 

Als hi aldus luyde riep,

 

soe overliken seere,

 

ontspranc si daer si lach en sliep,

 

ende sprac: ‘broeder, och heere.

 

 

 

16.

 

‘Wat so is die wille van dy,

 

gheminde broeder vercoren,

 

niemant en mach doch helpen mi,

 

ick moet bliven verloren.’

 

 

 

17.

 

Doen sprac hi: ‘lieve susterkijn,

 

wilt doch met vruechden leven,

 

hemel ende aerde die sijn mijn,

 

die wil ick voer u gheven.’

 

 

 

18.

 

- ‘Och lieve broeder, ic segghe di

 

ick ben in sulcken doghen

 

al gaefdy hemel ende aerde voer mi,

 

ghi en sout my niet helpen moghen.

 

 

 

19.

 

‘O broeder, also ben ic beswaert

 

men mochtet niet bescriven,

 

trect weder tot uwen vader waert,

 

ick moet verloren bliven.’

 

 

 

20.

 

Hi sprac: ‘suster, dat doet mi we,

 

maer hoort na mijn verclaren:

 

al soude ick voer u sterven me,

 

ghi moet doch met mi varen.’

 

 

 

21.

 

- Och broeder, ick ben in sulcker noot

 

ende in sulcken liden,

 

ten si dat ghi voer mi sterft die doot,

 

so en mach ick niet verbliden.’

 

 

 

22.

 

- ‘O suster, so wil ict dan bestaen,’

 

sprac hi, met stemmen schoone,

 

‘o vader, het is nu al voldaen,

 

ontfangt ons in den throone’.

 

 

 

23.

 

Aldus so is die siele verlost,

 

van Christo onsen Heere;

 

dat heeft hem sijn heylich bloet ghecost.

 

Lof si hem ymmermeere.

6, 2. talen, vragen, vernemen. - 10, 2 en 18, 2. in dooghen, in lijden, in pijn. - 12, 1. t.: berch, berg. - 12, 3. cruycenboom; zie hiervoren III, bl. 2130; clam, klom. - 15, 3. daer si lach en sliep, daar zij lag te slapen; - 20, 1. we, wee. - 20, 3. me, mee, mede.

[p. 2476]

Tekst.

Een devoot en̄ prof. boecxken, Antw. 1539, nr. 147, uitg. D.F. Scheuerleer, bl. 179, aant. bl. 320, hierboven weergegeven. - Dr. J.G.R. Acquoy, Middeleeuwsche geest. lder. en leisen, nr. 10, bl. 20, aant. bl. 53, naar dezelfde bron; - Het hofken der gheest. liedekens, Loven 1577, bl. 143, met sterke wijzigingen; - Veelderhande Schrift. leysenen, Antw., kerk. goedk. 1587, sign. E 5 r^o, geven, met eenige varianten en jongere spelling, bovenstaanden tekst terug. Volgens de laatstgenoemde twee verzamelingen werd het lied voorgedragen op de wijs: ‘Een ridder ende een meysken ionck’; zie hiervoren I, nr. 25, bl. 156.

Dr. Acquoy, Het geestelijk lied in de Nederlanden vóór de Hervorming, bl. 55, waar de bovenstaande tekst insgelijks door hem herdrukt werd, stelt de vraag of en in hoeverre dit lied samenhangt met ‘Een boerman had een dochterkijn’, wijsaanduiding voor: ‘Die Zoudaen hadde een dochterkijn’, het onmiddellijk voorgaande lied.

In Willems' Kronyk der Kamer van Rethorika te Lier (Belgisch museum VIII, 1844, bl. 303), leest men: ‘Anno voorscreven (1532), speelden de Groeyende (Den groeyenden Boom) een natuerlijck ende schriftuerlijck bewijs van ‘Den ouden man had een dochterken’. - ‘Deze regel’, zegt Dr. G. Kalff, Gesch. der Nedl. letterk. in de 16^de eeuw, Leiden 1889, I, 245, aant. 1, ‘maakte den aanvang uit (men mag dit ten minste veronderstellen) van een lied dat voor ons verloren schijnt gegaan. Of was het misschien hetzelfde’, voegt de schrijver er bij, ‘dat aanvangt met den regel: ‘Een goet man had een dochterkijn?’

Dr. J.A.N. Knuttel, Het geest. lied in de Nederlanden voor de Kerkhervorming, Rott. 1906, bl. 176, vindt het niet onmogelijk ‘dat dit lied (‘Een goet man’) gedicht is als tegenhanger van het veel verbreide, maar als gedicht niet in eene goede lezing overgeleverde ‘Des Soudaens dochterkijn’. De schrijver stelt ook de vraag: ‘zou misschien het verloren gegane lied “Een boerman had een dochterkijn” dat als zangwijs wordt opgegeven tot een der redacties (Der Blümelmacher) van het lied van de sultansdochter kunnen behooren?’

Aangeh. hiervoren II, bl. 1033.

In elk geval staat de fraaie melodie van Een dev. en̄ pr. b., zoowel als de door de Coussemaker opgevangen zangwijs: ‘Die Zoudaen’, enz., in verband met Gevaert's hiervoren, bl. 2459, aangehaalde 10^de thema, en behooren beide in de XV^de eeuw thuis. Beide liederen hebben denzelfden strophenbouw, zoodat de melodie van het eene lied ook op het andere past.

Melodie.

Een dev. en̄ pr. b., t.a.p., zonder wijsaanduiding; - Dr. Acquoy, Mdl. geest. lder., enz., t.a.p.