|
| |
| |
| |
535. Van vrouden ons die kinder singhen.
| |
A.
Van vrouden ons die kinder singhen
des avondes, doe si heimwert ghinghen,
dat God onse here gheboren wart
op enen wel heilighen kerstesnacht.
Dat was die alrecoudeste nacht,
die God der werelt ie ghegaf,
die God der werelt ie gheschiep;
in eenre cribben wert hi gheleit.
Te Bethlehem wert hi gheboren,
in eenre cribben wert hi vercoren;
daer en was niemant nae noch bi
dan Joseph ende die maghet Marie.
Maria en hadde haer niet bereit
tot enigherhande wieghencleit,
daer si haer lieve kint in want.
Joseph die tooch altehant
Die hosen van den benen sijn,
die men ons noch tAken latet sien,
ende daer toe dat wel heilighe cleet,
daer God sine menscheit in ontfenc.
Die coninc Herodes die toornde hem seer;
hi sprac: ‘hoe soude een arme deern
een kint ghewinnen sonder man,
dat heer waer over die werelt al?’
Coninc Herodes: ‘des doet ons noot,
nu slaet ons alle die kinder doot,
en spaert noch coninc noch keisers kint
so waer ghise in den lande vint!’
| |
| |
Si sloeghender elf dusent doot,
si storten al haer jonghe bloet;
hoe diep dat si daer inne woeden
al in der jongher kinder bloede!
Een stemme al van den hemel quam
tot Joseph den wel heilighen man:
‘schaffet u van heen, des doet ons noot,
of Jesus Cristus blivet hier doot.’
dat hi een eselkijn ghewan,
daer op sette hi dat maechdekijn
mit haren wel lieven kindekijn.
Maria doe vaste voort ghereet
den langhen wech, den smalen pat
so veer al in dat Egiptenlant,
daer waren si al onbecant.
Daer nae over drie ende dertich jaren
wert Jesus aen dat cruce gheslaghen;
dat cruce was .XV. voeten lanc;
och Jesus Cristus was so cranc
Van gheiselen ende van swaren slaghen,
dat hi dat cruce niet en conde gedraghen;
daer toe souden wi ons voeghen,
dat wi tcruce mit hem droeghen.
5, 4. versta: daer hy Gods menschheid in ontving.
| |
Wete wel wat de kinderkens songen.
B.
Wete wel wat de kinderkens songen,
op den Kerstnacht doen sy naer huys toe gongen,
doen onsen Heere Godt geboren was:
op eenen soo koude sneeu-wintersen nacht:
‘zijt willekom Heer Koninck, Heer Jongelinck,
die ons van boven is neder-geseyndt,
ghy zijges een Maghet Maria haer kindt,
ghy zijges een Heer boven alle koningen.
| |
| |
Het wasser den alder seer koutsten nacht,
dat Godt zijn werelt innige gaf,
die Godt zijn werelt innige liet;
in Bethleëm was Godt gewieght.
Zijt willekom Koninck, gy zyget ons Heer,
wy dancken, wy loven dat kleyne kindt seer,
wy dancken, wy loven Godt alle gelyk,
dat wy 'er mochten komen in 't eeuwig rijck.
In Bethleëm was Godt gebooren
van eender Maghet was hy uyt-verkooren,
en daer was gheen man by ofte aen
dan Joseph, die wel heyligen man.
Zijt willekom Heer Koninck, Heer Jongelinck, enz.
Maria die wasser niet wel bereydt
van doeck, van weyndel, van wieghencleit,
daer sy haer lieve kint in want,
maer Joseph die was daer ter hant.
Zijt willekom Koninck, ghy zijges ons Heer, enz.
Joseph was neder ter aerden gebooght,
syn hoosen heeft hy van syn beenen getooght,
en daer toe menigh schoonderen kleyt,
daer onsen Heer Godt syn rugh aen leyt;
zijt willekom Heer Koninck, Heer Jongelinck, enz.
Maer doen Herodes dat vernam,
dat daer een kindt gebooren was,
een kindt gebooren was sonder man,
soo selsame maer nie Herodes vernam.
Zijt willekom Koninck, ghy zijges ons Heer, enz.
Soo selsamen maer en macher niet zyn:
‘staet op, Heer Meester, laetet ons besien
al in het gestar, daer het mag wesen klaer.’
Sy riepen alle gader: ‘Heer Koninck, 't is waer.’
Zijt willekom Heer Koninck, Heer Jongelinck, enz.
Joseph wel over een merckt geran,
een ezelinne die hy 'er daer vant,
daer setten hy op een jonck-vrouw fyn
met haar kleyne kindekyn.
Zijt willekom Koninck, ghy zyges ons Heer, enz.
| |
| |
Joseph die souder vast voor gaen schryen,
Maria Godts moeder sou naer gaen reyen,
al op den wegh naer Egypten waert;
daer wasser dat kleyne kindt wel bewaert.
Zijt willekom Heer Koninck, Heer Jongelinck, enz.
Maria die reder, al sonder verbeyden,
daer eenen goeyen acker-man ginck zaeyen;
sy sloegh haer benedictie al over dat landt;
dat koren was rijp aen haer rechter-handt.
Zijt willekom Koninck, ghy zijges ons Heer, enz.
God vordert u man, die 't koren gaet zaeijen,
keert u weerom aen d' ander eynd' maeijen,
u koren dat isser gebenedijdt,
dat heefter gedaen Maria haer kindt.
Zijt willekom Heer Koninck, Heer Jongelinck, enz.
Ten wasser oock geen drie uren geleden,
doen quamen Herodes knechten gereden;
sy groeten den man, sy reden voor-by:
‘hebdy niet gesien een jonck-vrouw fyn?’
Zijt willekom Koninck, ghy zijges ons Heer, enz.
- ‘Doen ick dat koren zaeyende was,
dat ick nu gaen maeijen vast af,
doen reder voor by een jonck-vrouw fyn,
met eenen soo kleynen kindekijn.’
Zijt willekom Heer Koninck, Heer Jongelinck, enz.
Den eenen al op den anderen sagh:
‘is dit daer geleden soo menighen dagh,
soo ist misselijck waer sy heenen magh zijn,
sy magh daer wel uyt den landen zijn.’
Zijt willekom Koninck, ghy zijges ons Heer, enz.
Herodes die spraecker tot synder scharen:
‘laet ons wederom naer huys toe varen,
want waer wyse soecken wy vindense niet;
des leyter mijn hartjen in zwaer verdriet.’
Zijt willekom Heer Koninck, Heer Jongelinck, enz.
Herodes door alle syn landen geboodt:
‘slaet alle die kleyne kinderkens doodt,
in welcker landen waer dat ghyse vindt,
zijnt hertogh, zijnt graven, zijnt konincx kindt.’
Zijt willekom Koninck, ghy zijges ons Heer, enz.
| |
| |
Die kinderkens elf duysent waren,
sy storven op eender nacht alle-gader,
sy storten daer alle haer jonghe bloet;
dat dochter Herodes te wesen soo goet.
Zyt willekom Heer Koninck, Heer Jongelinck, enz.
Het waer wel over drie-en-dertig jaer,
dat men onsen Heer God aen 't kruys sag slaen;
om onsen wille storff God den doodt;
nu helpt reyne maget uyt allen onse noodt.
Zyt willekom Koninck, ghy zijges ons Heer, enz.
Maer die 'er die leys geleyssen kan,
wel is hy vrouw, wel is hy man,
die sal dan alle dagen fyn
van alle die missen delachtig zyn.
Zyt willekom Heer Koninck, Heer Jongelinck, enz.
1, 6. neder-geseyndt = nedergezonden. - 1, 7. zijges = zijt gij. - 2, 2. en 3. Blijkens A 2, 2 en 3 wel te lezen: ínni gegaf, ínni geliet, waarin ínni wellicht vervormd uit ímmē. - 3, 2. t.: uyt-verkooren, slaat op ‘Maghet. - 4, 2. sic Dr. Acquoy; t.: van doeck, van weyndel, van alles ter handt; vgl. den onmiddellijk voorgaanden tekst, str. 4. - Weyndel = windel, luier. - 4, 3 - 4. t.: Joseph moest staen en syn hoosen gaen tweemaal. - 4, 5. zijges en verder zyges = zyget es; cf. 2, 5. Zyget is uit zy-j-et, met verandering van j in g. - 5, 2. heeft hy bijgev. door Dr. A. - 5, 3. sic Dr. A.; t.: menigh schoon deuren verkleijt. - 6, 4. t.: maer als. - 7, 2. Heer Meester = starrenwichelaer (Dr. A.). - 7, 4. sic Dr. A.; t.: Heer Meester. - 8, 1. t.: gerant. - 11, 1. vordert u = zegene u. - 12, 3. t.: reder. - 13, 4. met eene. - 14, 3. misselijck = onzeker. - 17, 1. ‘Hoe men aan dit getal van elfduizend kwam’, zegt Dr. Acquoy, t. hierna a. pl., ‘is mij onbekend, tenzij het naar dat der Elfduizend Maagden is gevormd’ (zie hiervoren bl. 2092, de aanteekening op str. 9). - 17, 2. t.: sy storven alle-gader op eender nacht. - 19, 1. geleyssen = zingen.
| |
Tekst.
A. Hoffmann v.F., Niederl. geistl. Ldr., nr. 11, bl. 35, ‘dit is die wise: Conditor alme siderum’. - Aangeh. door L.D. Petit, Bibliographie der Middelndl. taal- en letterk., 1888, bl. 184, nr. 790, als medegedeeld door W. Moll in Kerkhistor. Jaarboekje, N. reeks, II (1865), bl. 253. M. pl.
| |
Melodie.
Zie hierna het lied: ‘Jesus is nu een kindekijn clein’.
| |
Tekst.
B. Dr. J.G.R. Acquoy, Eene Kerstleis, in Archief voor Nederl. Kerkgesch. dl. II, afl. 4, 's-Grav. 1887, bl. 393 vlg., die daarbij aanteekent: ‘Hetzij men nu aanneme, dat de kerstleis eene uitbreiding is van het (onmiddellijk, onder A, voorgaande) kerstlied, of dat het kerstlied een gedeelte bevat van de kerstleis, of dat
| |
| |
beide zelfstandige aanvullingen zijn van eenige gemeenschappelijke strophen uit een ander lied, altijd blijven die strophen oud. Doch men behoeft de gansche kerstleis slechts in te zien, om te bemerken, dat zij in hoofdzaak nog uit den goeden tijd afkomstig moet wezen. Zóó dichtte men alleen in de dagen vóór de Reformatie’.
Dr. Acquoy geeft als bron op: Een geestelijk leysen-boecxken ‘verciert met nieuwe leysene ende geestelyke liedekens’, enz., den twaelfsten druk, Antw. z.j., ‘en zijn te bekomen tot Dordrecht by Hendrik Walpot (Walpot was als drukker en boekverkooper werkzaam tusschen de jaren 1728-1759), op de wyse als het beghint’. In dit ‘boecxken’ komt het lied niet voor, maar in een dun bundeltje, dat in 't exemplaar van wijlen Dr. Acquoy er bij is ingebonden, getiteld: Gheestelijcke liedekens ‘dienende voor de jonckheydt van den Catechismus, van Sinxten tot Alder-heylighen. Met noch andere nieuwe gheestelycke schoone liedekens. Tot Antwerpen. En zijn te bekomen tot Dordrecht, by Hendrik Walpot’, z.j. Op bl. B II ro, vindt men tekst B, met opschrift: ‘De gheestelycke Kerst-Leys, op de wyse: als het begint.’
Uit de vergelijking van de aanvangsregelen van A en B, mag men misschien afleiden, dat beide teksten op de melodie ‘Conditor alme’ werden voorgedragen, melodie welke voor B, de kerstleis (kerstlied met refrein), na elke strophe op de woorden ‘zijt willekom’, enz., als refrein, herhaald werd.
|
|
Auteursrecht onbekend