|
| |
| |
| |
477. Laet ons mit hartzen reyne.
| |
A.
Laet ons mit hartzen reyne
loven dat suete kindekyn;
het brinct ons wten weyne.
Ons is een kint gheboren,
hi wil die helle gaen storen,
als mensche ghefigureert;
hi wil ons allen ghemeyne
met sinen bloede alleyne.
die vrucht hair niet en verwoech;
weest vrolic, groot ende cleyne,
het behoet ons voer alle weyne.
‘ic wil die helle gaen verstoren
en verlossen wyf ende man;
gaet totter schone fonteyne,
en segt hair wat ick meyne.
| |
| |
‘Gruet si my vriendelike,
si mach wel syn verhuecht;
want si, en el nye gheyne,
ic bin met haer ghemeyne.’
ende sprack totter fioletten
‘God gruet u, maghet reyne,
vol gracien is u aenschine,
ghi salt ontfaen een greyne
des vaders soen alleyne.’
noyt man; het wondert my,
dat ic, en el nye gheyne,
myn herte wert cout als steyne.’
Die enghel sprac tot hare:
tis wonder dat ghi claecht,
want ghi sult sonder pyne
ende bliven een maghet reyne.
‘Die heilige gheest sal comen
met sinen bloede alleyne.’
Die maghet hair conforteerde
in dat haer denghel seit,
siet hier Gods dierne cleyne.’
Die enghel schiet van hare;
baerde si, die suver reyne,
den hemelschen drochtyne,
Gheloeft so moet si wesen
si bracht ons groot yolyt;
bidt voer ons allen ghemeyne.
1, 4 = in de menschelijke gedaante. - 2. Met deze strophe sluit de lezing te vinden in het Hs. van Meerman. - 2, 2. t.: den maghet, d.i. die + het pronomen
| |
| |
en, dien. - 2, 3. lancken, waaruit Fr. flanc, zijde. - 4, 1. si is accusatief. - 4, 4. t.: si moch wel syn verblyt. - 4, 5. si en el nye gheyne, zij en geene andere. - 5, 3. totter fioletten, tot de violette. - 6, 1 en 2: Door u wordt nog goedgemaakt wat Adam heeft verdorven. - 6, 5. greyne, korrel, kern, de keur van iets, het liefste, het voortreffelijkste. - 6, 6. t.: hertzen scryn; scryn, kast. De zin is: in 't binnenste van uw hart. - 6, 7. soen, zoon. - 7, 5. Zie 4, 5 en vgl. met deze strophe Een dev. en̄ prof. boecxken, nr. 110, bl. 137, str. 3 van het lied: ‘Een maechdeken wtvercoren’. - 9, 3. doer onse vrome, tot onze baat. - 9, 4. t.: in u als menschen. - 10, 1. Hs. van Meerman: ‘Die maecht doen consente[e]rde. - 10, 4. t.: oec si. - 10, 7. dierne, deerne, maagd, dienstmaagd. - 11, 6. drochtyne, Heer. - 12, 6. t.: medicyn.
| |
B.
Laet ons met herten reyne
loven dat suete kindekijn;
het brinct ons uter weyne.
‘ic wille die helle scoren,
gaet wech toter fonteynen,
ende segt haer wat ic meyne.
‘Gruet my wel vriendelike,
ende segt haer blidelike,
si mach wel sijn verhuecht;
want si, ende el negeene,
Gods moeder moet si sijn.’
‘God gruete u, suver reyne;
dat Adam heeft ontvrijdt;
ghi selt ontfaen een greyne
ende bliven een maget reyne.’
noyt man; des wondert mie,
mijn herte es cout als steyne.’
Die ingel sprac tot hare:
hets wonder dat ghi claecht,
want ghi selt sonder peyne
ende bliven maget alleyne.
‘Die Heilege Geest sal comen
ontfaen, tot onser vromen,
| |
| |
hi wilt afdwaen die bleyne,
alle sine vrienden gemeyne.’
Die maecht haer conforteerde
in dat haer dingel seide,
siet hier Gods deerne cleyne.’
Die yngel sciet van daer;
oft sonder herte versucht,
baerde die edel, suver greyne
den hemelschen drochtijn,
hi comt die helle scoren,
met sinen bloede alleyne.
Dies mogen wi wel dancken
in haer wel suver lancken;
die dracht haer niet en verwoech.
Nu laet ons, groot ende cleene,
si brenct ons uter weyne.
Gelooft soe moet si wesen,
ende bracht in dit jolijt;
1, 3. scoren; in de andere lezingen: storen. - 5, 3. ick bijgev. - 7, 5. Bleyne, met de figuurlijke beteekenis van schande, smet (C. Lecoutere).
| |
Tekst.
A. Bäumker, Niederl. geistl. Ldr., Vierteljahrsschrift 1888, nr. 48, bl. 249, naar het Berlijnsch 15de-eeuwsch Hs. 8o 190, hierboven weergegeven.
B. C. Lecoutere, Middelnederl. geest. ldr., in Leuvensche bijdragen, Antw. III (1899), bl. 58 vlg., nr. 8, naar een Hs. van het einde der XVde of het begin der XVIde eeuw, ter ‘Bibliothèque nationale’ te Parijs, zonder wijsaanduiding. De uitgever doet opmerken, dat de strophen, die in de meeste overige lezingen aan het begin komen, werkelijk beter passen aan het slot. De hierna vermelde lezing van het Hs. 1042 van Meerman, die aanvangt met str. 1 van A, sluit met de strophe: ‘Des moeghen wi wel dancken // die moeder’, enz.; al de overige ons bekende lezingen hebben denzelfden aanvang en hetzelfde slot als A.
Verder wordt de tekst gevonden in: Dit is een suverlijc boecxken, Antw. 1508, nr. 2, [bl. 12], 9 strophen, met enkele varianten, str. 1-8, 10 en 12 van A; herdrukt door Dr. J.G.R. Acquoy, Kerstliederen en leisen (Verslagen en mededeelingen der K. Academie van Wetensch. Afd. Letterk., 3de reeks, dl. IV, 1887, bl. 368; die het lied aanhaalt als voorbeeld van leis (beurtzang met solo en koor). - Hs. nr. 1042 van
| |
| |
Meerman (na 1525), thans nr. 2631, 2de serie, der K. Brusselsche Biblioth., lied nr. 61, 10 strophen, met betrekking tot A in deze volgorde: 1, 3-8, 11, 10, 2; - Een dev. en̄ prof. boecxken, Antw. 1539, nr. 226, uitg. D.F. Scheurleer, bl. 258 en aant. bl. 333, met eenigszins jongere spelling, in den grond geheel en al dezelfde tekst als A; herdrukt door Dr. Acquoy, Middeleeuwsche geest. liederen en leisen, 1888, nr. 214, bl. 48, aant. bl. 56; - Dit is een schoon suyverlijck boecxken (geest. goedk. Antw. 1570), uitg. Amst., Corn. Claesz., z.j., bl. 6 vo, nog jongere spelling, zonder str. 9; - Het hofken der geestelycker liedekens, Loven 1577, bl. 8, sluit zich aan bij Een dev. en̄ pr. b., echter zonder str. 9 en 11 van A; - Veelderh. Schrift. leysenen, Antw., kerk. goedk. 1587, sign. A 7 vo, 11 str.; - Het prieel der gheest. melodie, Brugghe, 1609, bl. 83, ‘op de wyse alsoot beghint’, 10 str.; - Parnassus, dat is den Blijen-bergh, Antw. 1623, bl. 135; - Theodotus, Het Paradys der geest. en kerck. lof-sanghen (1621), Antw. 1648, bl. 62, 4 str.; - Den geest. nachtegael, Antw. 1634, I, 180, 12 str.; - Den blijden-wegh tot Bethleem, Antw. 1645, bl. 6; - Den gheestelycken speelwagen, Antw. 1671, bl. 5; - Oude en nieuwe lofzangen, Amst. 1740, bl. 37, ‘stemme als 't begint’, 11 str.
Aangeh. als stem: Catholijck sancboeck (later verschenen als: Gheest. harmonie), Embrick (1620); uitg. zonder titelblad (1633?), bl. 24, voor: ‘Met eenen soeten schal // nu frolick singet al’; - Bolognino, Den gheest. leeuwercker, Antw. 1645, bl. 82, voor het lied: ‘Laet ons met vreught beghinnen // 'tkinneken te loven en te minnen’.
| |
Melodie
Bäumker, t.a.p., hierboven weergegeven. - Naar dezelfde bron herdrukt door Dr. Acquoy, Middeleeuwsche geest. ldr. en leisen, t.a.p.; - Een dev. en̄ pr. boecxken, t.a.p., zelfde melodie doch onduidelijk tengevolge van den druk; - Het prieel, t.a.p.:
| |
| |
Laet ons met her - ten rey - - - ne/
Lo-ven dat soe - te kindeken cley - ne/
Het brengt ons wt den wey - - - - ne.
Ons is een kint ge - bo - ren
Een So - ne ghe-pre - - - sen-teert/
Hy comt die hel - le ver - stoo - ren
Als men-sche ghe-fi - - - gu-reert.
Hy comt ons al ghe - mey - - - ne
Ver-los-sen wt - - ter py - ne
Met zij - nen bloed' al - ley - - - ne.
Zoowel als deze laatste zangwijs, hebben de lezingen voorkomende bij Theodotus en in Den geest. nachtegael, versieringen die men in de 15de-eeuwsche lezing niet aantreft. - In het Brusselsche beiaardboek van 1648 vindt men, ‘voor Kersmisse’, onder de benaming: ‘Laet ons met herten reyne’, de bijna niet meer te herkennen melodie medegedeeld door Edm. Vander Straeten, La musique aux Pays-Bas, V (1880), bl. 25:
Eene variante van het refrein doet zich voor in de onderstem van eene tweestemmige bewerking medegedeeld door W.P.H. Jansen, in Tijdschr. der Vereenig. voor N.-N. mzgsch., IV (1894), bl. 145, naar een Hs. gevoegd bij een zangboek van 1609, van het Amsterdamsche Begijnhof:
Laet ons met har - ten rey - - ne
lo - ven dat soe - te kin - de - ken cley - - ne;
het brenght ons uu - ter wey - - ne.
Een ‘Praeludium voor Laet uns met herten reyne, van Jan Bull Dr.’, en een ‘Orgelsatz anonym. Laet uns’, enz., komen voor in het Hs. 23623 van het Britsch Museum te Londen, een ‘Virginal resp. Orgelbuch in 4o, 1628 geschrieben und zwar in den Niederlanden’. Zie Henry Davey, in Monatshefte für Musikgeschichte, XXXIV (1902), bl. 93 vlg.
|
|
Auteursrecht onbekend