Het oude Nederlandsche lied. Deel 2

(1905)–Florimond van Duyse– rechtenstatus



[pagina 1805]
470. De Koning van Frankrijk en de stad Maestricht. (1673) 1. ‘Maestricht gy schoone stede, gy peirel van Braband, aenhoort toch eens myn reden, schoon lief, geeft my uw hand; uw minnelyk aenschouwen van menig open veld en al uw schoon landouwen hebben myn hert ontsteld.’ 2. - ‘Wie komt my hier zoo stooren? mynheer, 'k en ken u niet; 'k en zou nae u niet hooren, daerom toch van my vlied; ik ben een kind van Spagnien, maer daer gescheyden van; den Prins al van Oragnien die is nu mynen man.’ 3. - ‘Schoon lief, 'k heb u verkoren, och neemt my liever aen; gy zyt voor my geboren, wilt in myn gratie staen; ik kom' myn jonst u bieden uyt een oprechte borst, en wilt van my niet vlieden, ik ben een christen vorst.’ 4. - ‘Mynheer, houd op van praten, ik ben toch als een geus, en wilt dat daer vry laeten, en vaegt vry uwen neus; gy en zult my niet verassen, al waert gy nog zoo dul; want my en sal niet passen uwen ouden franschen rul.’
[pagina 1806]
5. - ‘Lief, laet u onderrichten, eer dat gy komt tot val, gy moet eerst gaen te biechte eer ik u trouwen zal; ik wil u gaen bekeeren gelyk een Christen doet; gy moet Calvinus leere vertreden met den voet.’ 6. - ‘Hoe zou ik met u trouwen? daer ik heb eenen man, en gy hebt ook een vrouwe; g'en zyt geen jongman dan? Die Edel Heeren Staeten nu myne mombaers zyn; en zullen 't niet toelaeten al stierf gy van de pyn.’ 7. - ‘Maestricht, gy schoone vrouwe, en weest nog niet zoo prat, wilt eerst myn magt aenschouwen, die hier leyd voor uw stad; ik zal hier aen alle kante, al ben ik in Braband, een nieuw fransche courante doen dansen nae myn hand.’ 8. - ‘Vergeeft het my, mynheere, ik ben te plomp van aerd; 'k en kan geen dansen leeren, want my den gang bezwaert; geen koningen der Franschen en heb ik oyt gezocht; 'k en wou met u niet dansen, gy zyt my veel te locht.’ 9. - ‘Zoo zal 'k u overmachten en nemen met geweld; ik heb myn legers machten al voor uw deur gesteld; te Luyk wil ik gaen woonen zoo lang als ik u vry; dan zal ik u, lief, toonen, dat gy nog zyt voor my.’ 10. - ‘Oorlof, myn trouwe vrienden, Prins van Oragnien, ziet, mynen man, mynen beminden, helpt my uyt dit verdriet; het zyn de Luyksche Waelen die brouwen my dit spel, den drommel moetse haelen! dat ik ben in 't gekwel.’ 11. - ‘Schoon lief, zoekt geen behoeders, maer geeft my uwe hand; al kwamen al uw broeders, gy blyft aen my verpand; 'k zal met vier batteryen geduerig dag en nacht zoo vueriglyk u vryen, tot dat gy zyt versmacht.’ 12. - ‘Prins, komt my toch te stade! aenhoort wat ik u zeg: met bomben en grenaden jaegt dezen vryer weg; het is hier al in roeren, sa spoed u, ras komt aen! hy zal my weg gaen voeren, dan is 't met ons gedaen.’ 1, 5. De zin is: het aenschouwen van uwe minnelijke open velden, enz. - 4, 6. t.: alwaer. - 4, 8. t.; nul; Willems stelt hul, een woord door hem verklaard als kapsel, hulsel, hoed; rul = rel, praat. - 6, 6. mombaers = voogden.
Tekst. Los blad, nr. 9, gedrukt te Gent bij L. van Paemel, ‘Samenspraeke tusschen de koning van Vrankrijk (Lodewijk XIV) en de stad Maestricht’. - ‘Stemme: Antwerpen 'k moet u prijzen’. - Willems, Oude Vl. ldr., nr. 45, bl. 103, met
[pagina 1807]
talrijke veranderingen, weglating van v. 5-8 van str. 9, de gansche str. 10 en v. 1-4 van str. 11. - Bij den Vrede van Munster (1648) werd de stad Maastricht aan Nederland toegekend. In 1673 werd zij door Lodewijk XIV veroverd en de Franschen behielden haar tot aan den Vrede van Nijmegen (1678). - Een lied ‘Antwerpen 'k moet u prysen’, met opschrift: ‘Nieuw' liedeken, tot lof van de wyt-vermaerde coop stadt van Antwerpen, op de wijse van Capiteyn Ian Jacops, oft Mars wilt mijn vois stercken’, van Jac. de Ruyter, komt voor in diens Nieuw liedt-boeck ghenaemt den vrolijcken speelwaghen, vijfde uitg. Antw. z.j., bl. 141, en in zijn Nieuw lb. genaemt den Maegdenkrans, enz. Duynkerke (appr. 1712), bl. 112. Het is ook te vinden onder nr. 36 der losse bladen van Van Paemel, terwijl bij denzelfden voorkomt, blad 36, het ‘Liedeken van den kloekmoedigen Kapiteyn Jan Jacobsen, die alleen met zyn volk vegte tegen zeven Hollandsche schepen’, aanvang: ‘Mars wilt mijn stem versterken’, - ‘stemme: Maestricht gy schoone stede’. J.N. Pasquini, Histoire de la ville d'Ostende, Brux. 1842, bl. 154, verhaalt hoe, na den dood van hertog Albrecht (1621), de Belgische kusten door de Hollandsche vloot geblokkeerd zijnde, Jan Jacobs, de haven van Oostende uitgeloopen, op 3 October 1622 alleen in aanraking-kwam met negen Hollandsche schepen en na het admiraalschip in den grond te hebben geboord, door den vijand overrompeld, zijn schip liet in de lucht springen. De zuster van Jan Jacobs, Agnes, trad in het huwelijk met Michel Bart. Zij verwekten twee kinderen, Cornil en Herman. Cornil was de vader van den beroemden zeeheld Jan Bart.
Melodie. Willems, t.a.p., met de aanduiding: ‘wordt nog gezongen’. - Vgl. de zangwijzen: ‘St. Annadag is deure’, II, nr. 358, bl. 1287, hiervoren, en ‘God heeft zyn wonder wercken’ (‘De wandelende Jood’), hierna. De wijs ‘Maestricht’, wordt nog aangehaald in Van Paemel's uitgave, bladen 9, 24, 68, voor de liederen: ‘Wat komt mij te gebeuren’; - ‘Aenhoort zonder vermyden’ (‘Griseldis’); - ‘Aenhoort dit lied (van de vier koopmans); verder in De nieuwe klein Jan of de vermakelyke tyd-verdryver, Amst., bij de Erve de Wed. Jac. van Egmont, z.j., bl. 60, voor: ‘Stad Antwerpen overschoone’ (‘Een zamenspraak tusschen de Generaal Koehoorn en de stad Antwerpen. - Coehoorn [Menno, Baron van], de Nederlandsche vesting-bouwkundige [1642-1704], die in 1702 voor Antwerpen lag’). Laatstgenoemde verzameling, bl. 90, bevat ook ‘Een nieuw lied tot lof voor de stad Mastrigt’, met aanvang: ‘O vrinden blyft een weinig staan’ - ‘stem: als 't begint’. Ongetwijfeld stamt onze zangwijs af van de melodie te vinden in La clef des chansonniers ou recueil des vaudevilles depuis cent ans et plus, verzameld en gedrukt door J.B. Christophe Ballard, Paris, I, 1717, bl. 94:
[pagina 1808]
Ma - da - me la Dau - phi - ne A fait un Dau - phi - neau, N'est - el - le pas bien fi - ne De l'a - voir fait si beau? Car Mon - sieur son grand Pe - re Le veut faire é - le - ver Sans qu'à Pe - re ni Me - re Il en coûte nu de - nier. In eene aanteekening op het lied: ‘Mon Dieu la belle entrée’, eene variante van ‘'t Wilhelmus’ (zie hiervoren II, bl. 1644), zegt Ballard, t.a.p., bl. 133: ‘Ces couplets se chantent aussi sur l'air de “Madame la Dauphine”. De bovenstaande Fransche melodie moet insgelijks behoord hebben tot de “entrée's”, trompetsignalen, onder dewelke 't Wilhelmus’, in zijn oorspronkelijken vorm, naar alle waarschijnlijkheid moet worden gerekend. Mag de melodie bij Willems eene verbetering van de oude Fransche zangwijs heeten, hetzelfde kan niet gezegd worden van de melodie mede van deze laatste afstammend, welke J. Bols, Honderd oude Vl. ldr., 1897, nr. 56, bl. 134, opteekende te St. Genesius-Rode (Brabant) voor het lied: ‘Van eenen man die zijne ziel aan den duivel verkocht had’. 't Was 's a - vonds al zoo laat; Al zuch - ten en al treu - ren Als ee - nen des - pe - raet Het kwam er straks te veu - ren (?). Een heer riep al zoo blij: ‘En laet u hert niet scheu - ren! Doet gij den raad van mij, Wilt gij al met uw bloed Een roo - de let - ter schrij-ven, De bloem van al - le wij-ven, Gij zult zijn ver-lost van pijn! Veel geld en goed zult ge er - ven. Gij zult een e - del - man zijn!’