|
| |
| |
| |
444. Wie wil hooren een nieuw liedt.
(Amsterdam blijft den Koning getrouw, 1572)
Wie wil hooren een nieuw liedt,
wat in 't jaer twee'n-'t seventigh is gheschiedt,
hoort toe ick sal 't u singhen,
al van 't graef-schap, dat Hollandt hiet;
Godt lat'tet sijn noodt verwinnen.
Seven kleyn, en vijf steden groot
zijn in-ghenomen al sonder stoot,
de Geusen zijnder in-ghelaten;
niemandt en heeft gheschooten een loodt
't landt of den Coningh ter baten.
Acht hebbender menigh kerck gheschendt,
hoe-wel daer stonden veel ontrent
die 't aen-saghen met hun ooghen;
ghy vromen, hoe waert ghy soo verblendt,
hoe kost ghy dat stuck ghedooghen?
| |
| |
Hollandt, vergheefs wordt ghy beklaeght,
ghy hebter soo meenigh priester gheplaeght,
en liet de vromen versuchten;
goudt, silver, kelcken hebt ghy ghejaeght,
dat waren der Geusen vruchten.
Priesters ghehanghen, ghebracht ter doodt,
Godts Kerck gheraeckte in swaren noodt,
de gheest'lijckleyt most het becoopen;
den schric in alle cloosters was groot,
't moster al vluchten en loopen.
s' Hebben de Sacramenten onteert,
autaren verwoest en om-ghekeert,
wie kan d' ellende verklaren?
Sy hebben Godts maeghden ghevioleert,
die Christus ghehoorsaem waren.
Dort, boven andere steden schoon,
ghy spande bykans alleen de kroon;
hoe vielt ghy den Coningh teghen,
verloort, tot uwen rechten loon,
saligheydt, neeringh en zeghen?
Gou, ghy waerter soo Catholijck,
nu zijt ghy besmet met ketters slijck;
d' onnooselen moet ick beklaghen;
ghy zijt ghevallen door snoo practijck
en door qua schippers laghen.
Haerlem, ghy waert een edele stadt,
nu hebt ghy u soo leelijck bekladt,
Geusen boeleerden u rijckdom en schat,
en zijn daer in ghekomen.
Amsterdam, die 't al te boven gaet,
als een lely onder de doornen staet,
is sy onbesmet ghebleven;
al lagh sy in haer vyanden quaedt,
den moedt heeft haer niet begheven.
| |
| |
Verdreven priesters heeft sy ontfaen,
haer poorten laet en vroegh opghedaen
en haer van kruys en lijden t'ontslaen;
daerom salse bloeyen met eeren.
De Coningh moet haer gheven prijs,
ende Godt het hemelsch paradijs,
om 't gheloof dat sy heeft ghehouwen;
eendrachtigh haer burgers, haer raedt was wijs;
dit deed' de Geusen verflouwen.
't Was van Oogst den seventhiensten dagh,
dat graef van Lumee de stadt belagh;
men hoorden daer schieten en graeyen,
de burgers men vroom'lijck vechten sagh,
de Geusen met schande scheyen.
Met goedt en bloedt, hoort mijn vermaen,
heeft sy verraderij teghen ghestaen;
daerom sal-se worden verheven;
als andere steden sullen vergaen,
sal Amsterdam noch leven.
Schoon-hoven de stadt, al met Edam,
behoort-men te prijsen naer Amsterdam,
sy hebben haer vroom ghedraghen;
Edam van boven gheen hulp vernam,
de goeden sagh-men verjaghen.
Delft, hooveerdigh al in't ghemoet,
ghy zijt ghevallen in Koninghs boet:
door weelden sagh-men u dalen,
tot val brocht u dijn groote goedt,
na Geusen sagh-men u talen.
Leyden, waert ghy noch niet gheleert,
dat ghy twee-mael zijt omghekeert,
die kercken en cloosters saeght breken;
ghy hebt wtheemschen ghelogeert,
en gheesten, die oproer preken.
| |
| |
Twee ghesusters in boosheyt klaer
waren Enchuysen en Alckmaer;
d'een heeft de broeders ghevanghen,
en brochtse t' samen in groot ghevaer;
't Enchuysen zijnse ghehanghen.
Den Haegh heeft gheen waerschouwingh gheacht,
al hoorden sy der vromen klacht,
vande wreetheydt der ketterijen;
maer doen 't ghevoelde der Geusen macht,
gheraeckte het mede in lijen.
Ick heb gheen andere steden ghemelt,
die onder de Geusen zijn ghetelt,
een anderen prins ghesworen;
sy hebben ons benauwt, ghequelt,
en 's Koninghs landen verlooren.
Seght my, Geusen, is dit het doen,
dat ghy gheeft u graef voor sijn pardoen,
privilegien, die hy heeft ghegeven?
Hy is te goedt, dan dat soo koen
ghy hem dus soude begheven.
Prins des hemels, wy dancken u seer,
de Geusen betrouwen wy niet weer,
Vranckrijck heeft d'ooghen ontloken;
wy waren verkocht, ghelevert, dats meer,
had 't verraedt niet uyt-ghebroken.
Die eerst dit liedeken schreef vol smert,
beminde 't gheloof met al sijn hert,
t' Amsterdam tot lof ghesongen
van een, die anghstigh sat benert,
maer is den dans ontspronghen.
13, 3. graeyen = graien, greien, schreeuwen, roepen. - 13, 5. Lumey had Amsterdam in Aug. te vergeefs belegerd (Dr. J.v.V.). - 15, 1. Schoonhoven, door Lumey hevig beschoten, gaf zich 1 Oct. over. - Edam was van Hoorn uit, door Enkhuizer soldaten, in Juny overgebracht (Id.). - 18, 3. Vijf minderbroeders (Id.).
| |
Tekst.
Op-Komste der Neder-landtsche beroerten, ‘door eenen lief-hebber der waerheydt ende der zielen saligheydt. Derden druck vermeerdert. Tot Ceulen, na de
| |
| |
copije gedruckt tot Munster, 1649’ (Achteraan: Gheprint by my Willem Jacobsz, woonende in S. Anna-straet in Enghelenburgh tot Amsterdam), bl. 315, met het opschrift: ‘Liedt op het jaer 1572, als Hollandt af-viel alleenlijck vande Vorsten van den Coningh ghesonden / uyt-ghenomen Amsterdam alleen. - Ghemaeckt anno 1572, door Broer Hendrick van Biesten, wijlen Orateur in het Couvent van de Minne-broeders binnen Amsterdam. Op de wijs: Vanden Slagh van Munster. Ofte: Het voer een buys al uyt Schiedam, ofte: Te Maey als alle de vogeltjens singen’; tekst hierboven weergegeven; - Isaak le Long, Historische beschryvinge van de Reformatie te Amsterdam, Amst. 1729, bl. 541, waar men leest: ‘Dese (de Watergeusen) zich in den jaare 1572 van den Briel meester gemaakt hebbende, baarde dit soo veel veranderinge, dat meest alle de andere steeden van Hollandt 't Spaansche juk afschuddeden; behalve alleen Amsterdam. Dies wierdt dese stadt den 17. Augustus door den Graaf van Lumey belegert; doch zich tegen hem verdeedigende, de beleegeringe terstondt wederom opgebrooken .... Hy weet syn deynsen aan de Staaten, als of 't hem aan hulp hadde ontbrooken: Doch andere leyden 't op syn quaet beleydt, slechte Krygstucht en snooden handel; waardoor de Roomsch-gesinden, en vooral de geestelykheit, in weêrspannigheit volhardeden. Wat daar ook van zy, immers dese laatsgemelde waaren daarover louter in haar schik; soo dat zy Amsterdam daar over Hemelshoog verhieven; gelyk onder anderen blykt uyt het volgende Liedeken....’ Volgt de tekst met het opschrift en de wijsaanduidingen hierboven vermeld; - Dr. J. van Vloten, Nederl. Geschiedzangen, 1852, II, bl. 35, ‘Amsterdams trouw’, naar le Long.
Een lied ‘O radt van avontueren // wilt ghy schier omme slaen’, samenspraak tusschen Amsterdam en Enchuysen’, en ‘Een claechliedeken van Amsterdam, op de wyse: van den Graef van Roomen’ (zie hiervoren I, nr. 8, bl. 56: ‘Hoort toe, gy arm en ryk’), lied waarin ‘wordt gewezen op den teruggang, die met de stad Amsterdam plaats had, alsom haar daardoor tot overgang te brengen’, met aanvang: ‘Wy Amsterdammers zijn gheleghen’, zijn te vinden bij H.J. van Lummel, Nieuw Geuzenlied-boek, nr. 75, bl. 173 en nr. 95, bl. 216.
| |
Melodie.
Voor de wijs: ‘vanden Slagh van Munster’, zie hiervoren, II, nr. 424, bl. 1583, het lied: ‘Wie was die ghene die die looverkens brac’. De melodie ‘Het voer een buys’, enz., bleef ons onbekend. Voor de wijs: ‘Te maey, enz., zie II, nr. 287, bl. 1024 hiervoren.
|
|
Auteursrecht onbekend