Het oude Nederlandsche lied. Deel 2

[p. 1592]

427. Ick hope, dat den tijt noch comen sal.
(1566)

1.
Ick hope, dat den tijt noch comen sal,
datmen sal roepen over al,
eendrachtich voor een leus,
als Breerode met blijde gheschal:
Vive, vive le Geus!

2.
Die edele Heere van Breeroe soet,
metten Graef van Nassou, dat edel bloet
seer ingenieus,
den Grave van Culenburch metter spoet:
Vive, vive le Geus!

3.
Dese hebben ons verlost vanden Cardinael
en van de Kettermeesters int generael,
vanden Bisschop seer pompeus;
dus roepen wy met blyschap altemael:
Vive, vive le Geus!

[p. 1593]

 

4.

 

Sy hadden ons ghepast te brenghen inden noot,

 

als slachtschaepkens, diemen doot

 

met tyrannije beus:

 

dus roepen wy, want Godt verdroot:

 

Vive, vive le Geus!

 

 

 

5.

 

Sy hadden na ons bloedt ghevast,

 

ons goet te nemen hadden sy ghepast,

 

want sy maken ons fameus

 

voor den Coninck; maer roept ontlast:

 

Vive, vive le Geus!

 

 

 

6.

 

Hertoch Eerick heeft hem sterck gheset

 

teghen die waerheyt reyn en net

 

met lancen ende speer;

 

hierom gheeft God, diet heeft belet,

 

lof, glory, prijs, end eer!

 

 

 

7.

 

Die Prins van Orangien triumphant,

 

met andere Baroenen hier int lant,

 

sy waren damboreus;

 

Godt maeckte haer synen wille bekant:

 

Vive, vive le Geus!

 

 

 

8.

 

De Deken van Ronsen om Gods woort bloot,

 

hij heeft ghebracht menich Christen ter doot

 

met moede preus;

 

daerom roepen wy cleyn en groot:

 

Vive, vive le Geus!

 

 

 

9.

 

De Marcgraef van Antwerpen is een wreet tyrant,

 

hij heeft de Christenen verdroncken en verbrant

 

met nijde dangereus;

 

dus roepen wy, tot zijnder schandt:

 

Vive, vive le Geus!

 

 

 

10.

 

Bisschoppen en Prelaten achtmen nu niet meer,

 

noch den Paus met syne valsche leer,

 

want sy zijn venineus;

 

dus roepen wy teghen haer eer:

 

Vive, vive le Geus!

[p. 1594]

 

11.

 

Verblijt u allegader met groot iolijt,

 

die den Cardinalen draghen de trouw te spijt,

 

als sy vraghen na de leus;

 

dus segt altijt en weest verblijt:

 

Vive, vive le Geus!

 

 

 

12.

 

Danckt Godt, den Prins van Hemelrijck,

 

ghy, die de waerheyt soeckt ghelijck,

 

hoe langher hoe meer:

 

betert u, gheeft Godt autentijck

 

lof, glory, prijs end eer!

3, 1. Granvelle, die, na herhaalden aandrang van Oranje, Egmont en Hoorn, op geheimen last des konings, in Maart 1564 vertrokken was (Dr. v. Vl.). - 6, 1. Hertog Erik van Brunswijk, die van Lutheraan Roomsch was geworden (Dr. v. Vl.). - 7, 3. damboreus = eergierig, ijverig (H.J.v.L.). - 8, 1. De kettermeester Pieter Titelman (Dr. v. Vl.). - 9, 1. Jan van Immerzeel, sedert 24 Dec. 1554 markgraaf van Rijen en schout van Antwerpen (Dr. v. Vl.).

Tekst.

Een nieu Geusen lb., 1581, bl. 5ro, ‘Hier beginnen de Liedekens van Paepken wt / ende gaet op de wijse / Broeders en susters en / etc.’, tekst hierboven weergegeven; - Wackernagel, Lieder der niederl. Reform., 1867, nr. 86, bl. 164, naar de uitg. van 1588, zelfde wijsaanduiding; - Dr. van Vloten, Nederl. geschiedz., I, bl. 271; - H.J. van Lummel, Nieuw Geuzenlied-boek, nr. 10, bl. 15, waar men leest: ‘Dit vers is hoogstwaarschijnlijk gemaakt naar aanleiding van het gezegde van Barlaimont tot de Landvoogdes: Vrees niet, het zijn maar Geuzen! d.i.: bedelaars. Hij zeide dit in de fransche taal, vandaar dat deze spotnaam ook altijd door de gereformeerden in die taal gebruikt is en zij zelfs penningen droegen, die het aandenken aan dien eeretitel moesten levendig houden (5 April 1566).’ - Pontus Payen, II, MS., aangehaald door John Lothrop Motley, De opkomst van de Nederlandsche Republiek (vertaald onder toezigt van Dr. R.C. Bakhuizen van den Brink), 2^de druk, 's-Grav. 1860, II, bl. 81, aant. 3, verhaalt: ‘Le Sr. de Berlaymont - prononça par grande colère les parolles mémorables qui firent changer de nom aux gentilshommes confédérez. Et comment, Madame, Votre Alteze at elle crainte de ces gueux? - Par le Dieu vivant, qui croirait mon conseil leur Requeste seroit appostilée à belles bastonnades, et les ferions descendre les degrés de la cour plus vistement, qu'ils les ont montés’.

Marcus van Vaernewijck, Van die beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelijk in Ghendt, 1566-1568 (uitg. Ferd. Van der Haeghen, Maatsch. der Vlaamsche bibliophilen, 4^de reeks, Gent, 1872, I, 66 vlg.), ter plaatse waar hij leert, ‘hoe tvolck hem zeer becommerde met psalmen te sijnghen’, zegt o.a., bl. 68: ‘zoo werden ooc up de maerct van jongheluers (goochelaars) liedekins ghezonghen die menich zeer onstichtende waren, ende al meest in spotte vande gheestelicke persoonen, ende was

[p. 1595]

van sommighe liedekins altijts dlaeste ('t refrein): Vijve le gues, als oft de gues nu de overhandt ghehadt hadden’. Op eene andere plaats van zijn dagboek (II, bl. 291), schrijft van Vaernewijck: ‘Ontrent dees tijt wart zeer smeltende, als de snee voor theet zonneschijn, den name vande ghues, zoo dat men met haer wel alven (spotten) ende ghecken mochte .... Nu en zout ons niet qualic dijncken voughende, dat wij hier ooc een refereijn stelden, dat hemlien ooc beghect.... Aldus hebbic ditte metter aest ghedicht:

‘Eylacen! hier voortijts was ic zeer prues;
ic vijve le ghues, alomme te beene.
Men zanck van mij liedekins puer amoreus;
vele hadden mij in den mont, zeer pompues;’ enz.

terwijl de schrijver sluit met deze woorden:

‘Die voortijts ghues waren werden nu papiste.
Dit doet mij nu scrijven met bloedighe pennen:
O ghues, vijve le ghues, licht in de kiste!
In noode zoo leert men de vrienden best kennen.’

Melodie.

De wijs: ‘Broeders en susters, en vreest doch niet’, is de aanvangsregel van een lied met zelfden strophenbouw, voorkomende o.a. in de Veelderhande liedekens, 1569, bl. 39, herdrukt door Wackernagel, t.a.p., nr. 53, bl. 125 (zie mede Dr. F.C. Wieder, De Schriftuurlyke liedekens, 's-Grav. 1900, Regist., nr. 96), lied dat werd gezongen ‘nae de wijse: Ick heb ghedragen wel seven jaer’. Zie hiervoren II, nr. 266, bl. 956.

Dezelfde melodie diende voor een schimplied op de Pardonisten: ‘Waer blijft ghy nu, ghy boos geslacht’ (1567), ‘na de voyse van Vive le Geus’, tekst te vinden bij Dr. J. van Vloten, Nederl. geschiedzangen, I, bl. 336, en H.J. van Lummel, Nieuw geuzen-lb., bl. 101.