Het oude Nederlandsche lied. Deel 2

[p. 1560]

418. Const gaet voor cracht.
(Krijgslied tegen Frankrijk, 1522)

1.
Const gaet voor cracht,
lijc d' ouders ons scholieren;
steld u nu op, die ryden noyt began;
toogt vroom dijn vacht
ende opent tsLeeus bannieren,
let op tvirtuyt, ons welvaert hangter an.
Elck edel man
int vechten valt zeer coene;
int groene recht dijn tenten gent.
Maect u bekent int Vrancs convent,
daer is profijt te doene.

[p. 1561]

 

2.

 

Marchierd gheras,

 

verbeidt noch tijt noch huere:

 

Godt gheeft u weder puer naer weynschen kies.

 

Tis nu rechts pas,

 

de vruchten zijn in schuere,

 

gheen landman crijght by u als nu verlies:

 

Gods vriend Andries

 

staet u wel te bevroene,

 

te spoene pooght, hoept goeden hent.

 

Maeckt u bekent int Vrancs convent,

 

daer is profijt te doene.

 

 

 

3.

 

Spijt ende orgueil

 

laet op de Lely commen:

 

den Inghelsman steket al omme in tvier

 

boven Monstrueil,

 

voort al dees zye der Sommen,

 

mids Terowaen, t' roofhuys voor ons onghier,

 

blijft int dangier,

 

als nu zijnd' in seysoene,

 

te goene dy ketst ende rent.

 

Maeckt u bekent int Vrancs convent,

 

daer is profijt te doene.

 

 

 

4.

 

Sluert niet hier op,

 

die zijt van sKeysers soorte,

 

trect altijt voort als vindy wederstoot;

 

biedt fray den crop

 

tot Parijs voor die poorte,

 

met eeren blijfdy voor den Keyser doot:

 

vreest gheenen noot,

 

maer wacht veur Ghuweloene,

 

voor noene, is tfaict meest excellent.

 

Maeckt u bekent int Vrancs convent,

 

daer is profijt te doene.

 

 

 

5.

 

D' hooghste van al,

 

als Prince boven princen,

 

diet al regiert, en weet al goet en quaet,

 

kent elcs gheval

 

in steden en provincen:

 

dies zal hy u, mits goet recht, gheven raet.

[p. 1562]

 

Sonder verlaet

 

is goet recht wel te doene,

 

te bemoene, pijnt zulck accident.

 

Maeckt u bekent int Vrancs convent,

 

daer is conquest te doene.

1, 2. scholieren = leeren. - 1, 3. Steld enz., de zin is: ‘Ga nu aan den gang; begin nu’, en in den samenhang: ‘Stijg nu te paard, die nooit gereden hebt.’ - 1, 6. let op tvirtuyt, tracht flink, dapper te zijn. - 1, 10. convent, troep, leger. - 2, 3. God geeft u goed weer, naar de keus van uwe wenschen, zooals ge zelf zoudt wenschen het te mogen kiezen. - 2, 7-9. Het staat u wel te bevroeden Gods vriend Andries; d.i. het past u Gods vriend Andries (den patroon der Bourgondiërs) te gedenken; voorts, maakt spoed en hoopt op een goeden uitslag.. Misschien slaat het woord ‘Andries’ op het in November van het voorgaande jaar (in de St. Andries-maand, zooals ze nog in West-Vlaanderen genoemd wordt) geteekende verdrag. - 3, 1. orgueil, Oudfransch = action, parole outrecuidante, outrageante; dus hier: spijt en smaad. - 3, 3. den Inghelsman = onze bondgenoot. - 3, 5. en verder door het land deze zijde van de Somme. - 3, 6. en midden door het voor ons woeste roofhuis. - 3, 7. houdt stand in 't gevaar. - 3, 9. om aan uw voordeel te komen, jaagt en loopt. - 4, 8. Juffr. C.C. van de Graft giste te recht, dat Ghuweloene hier staat voor Ganelon = verrader; dus hoed u voor verraad; zie Ern. Langlois, Table des noms propres... dans les chansons de geste imprimées, Paris 1904, bl. 252. - 4, 9. = 's morgens is het werk het best. - 5, 6. mits goet recht, mits te handelen zooals behoort, als ge rechtvaardig handelt. - 5, 9. ik geef 't u te bedenken, geeft u moeite voor zoo'n voorval, geeft u moeite opdat zulks gebeure.

Tekst en melodie.

Matthijs de Casteleyn, Diversche liedekins, Ghendt, 1574, nr. 6, bl. 13 vlg., Krijgslied tegen Frankrijk. - Aang. door Dr. P. Fredericq, Onze historische volksldr., Gent 1894, nr. 53, bl. 61-2. - Cornelia Cath. van de Graft, Middelndl. historieldr., 1904, nr. 23, bl. 141, volledige tekst, aant. en opgave van de historische bronnen. Door het verdrag van Kales (November 1521) verplichtte Hendrik VIII zich Keizer Karel V te steunen in den oorlog tegen Frans I. Het lied wordt het Nederlandsche leger in den mond gelegd tijdens den veldtocht met het Engelsche leger op de Fransche grens (1522).

Zooals het uit meer liederen van Casteleyn blijkt (zie o.a. het onmiddellijk volgende lied; ‘Wt vreughden werdt hier een liedt ghesonghen’), zijn de bij de Diversche liedekins gevoegde melodieën aan destijds populaire zangwijzen ontleend. De muziek op de woorden: ‘Maeckt u bekent int Vrancs convent’, in de eerste strophe van het bovenstaande lied, wordt teruggevonden in de Casteleyn's ‘Ghepeys, ghepeys, vol van envyen’, namelijk op de woorden: ‘God gheve haer vreucht’, enz. Zie hiervoren I, nr. 149, bl. 563. - Vgl. nog Ps. 103 der Gereformeerden: ‘Loof, loof den Heer’, en zie onze verhandeling: De melodie van het Nederl. lied, 1902, bl. 131-2.