Het oude Nederlandsche lied. Deel 2
(1905)–Florimond van Duyse–
Auteursrecht onbekend
[pagina 1160]
| |
A. 1.
Komt hier al by, aenhoort dees klucht:
het is van Pierlala,
een drollig ventjen vol genucht,
de vreugd van zyn papa.
Wat in zyn leven is geschied,
dat zult gy hooren in dit lied:
't is al van Pierlala, sa sa!
2.
Zoo zeer was Pierlala bemind
van vaertje en moertje t' saem;
zy zeyden: ‘hoort eens, lieve kind,
ons eenigen erfgenaem,
gy word haest meester van ons goed;
daerom ziet wel toe wat gy doet!’
- ‘'t Is wel,’ zey Pierlala, sa sa!
3.
‘Papatjen, maek u maer van kant,
dat ik uw schyven heb;
ik zal my draegen heel galant
gelyk een water-snep.
'k Wil met den bek in 't nat ook zyn,
altyd verheugd in bier of wyn!
't Moet op!’ zey Pierlala, sa sa!
4.
Maer als nu was den vader dood,
och armen! Pierlala
die heeft zyn vrienden al genood
op 't uytvaerd van papa.
Hy hielt niet veel van lekkerny,
hy gafze t' eten pap en bry;
‘'t is bon,’ zey Pierlala, sa sa!
| |
[pagina 1161]
| |
5.
De vrienden smeirden daer in huys,
voorwaer zoo lange, tot
hy docht: nu wil ik dit gespuys
weêr voeren naer hun kot,
eer ik raeke al myn schyven kwyt,
want 't is, ma foi, al meer dan tyd;
‘adieu!’ zey Pierlala, sa sa!
6.
Als Pierlala nu was alleen,
wilde hy uyt vreyen gaen;
hy docht: ik zal zoo wel getween
als maer alleen bestaen;
en ziende een meysjen na den zwier,
vroeg: ‘wilde trouwen, gy lodderlyk dier?
Zeg jae!’ zey Pierlala, sa sa!
7.
‘Ik hebbe geld en goed genoeg
voor u,’ zey Pierlala;
waer op dat aerdig meysjen loeg
en zeyde aenstonds: ‘jae,
maer 'k wil dat gy my preuve doet
en blyk van uw opregt gemoed.’
‘Sa, komt!’ zey Pierlala, sa sa!
8.
Dus Pierlala bood geld courant
en trouwde met de bruyd;
hy hield ook bruyloft heel plaisant;
maer 't was haest blydschap uyt,
als hy alomme wierd gevraegd
en van haer crediteurs geplaegt,
‘Dat 's kael!’ zey Pierlala, sa sa!
9.
Daer van wierd Pierlala zoo dul,
dat hy raekte op den loop,
en met zyn makkers in den krul
liep zuypen stoop by stoop.
Als hy dan t' huys kwam vol en zat,
hy gaf zyn wyf een schop in 't gat.
‘Hou daer!’ zey Pierlala, sa sa!
10.
Omdat dit hem stak in den kop,
heeft hy veel geld vertiert;
maer als zyn schyven waeren op,
sprak hy: ‘ik ben geleerd
hoe dat van trouwen komt profyt;
ziet daer, ik ben myn schyven kwyt.
't Is op!’ zey Pierlala, sa sa!
11.
Als hy had al zyn geld verbruyd,
dan wist hy geenen raed;
als hy om troost ging, elk was uyt:
dan stak hy zich soldaet.
Maer, als hy exerceerde dan,
en aenleyd op een halven man:
‘poef, paf!’ zey Pierlala, sa sa!
12.
Als Pierlala stond op schildwagt
met zyn gelaeden roer,
hy zag in 't duyster van den nagt
den duyvel of zyn moer;
hy riep al beven: ‘qui va la?’
maer 't spook en vraegde daer niet na.
‘O dood!’ zey Pierlala, sa sa!
13.
Hij klom van angst op eenen boom,
en hy viel op den grond;
ja, zoo vol schrik en grooten schroom,
liep hy van daer terstond;
zag een weirdinneken in haer deur
met eenen witten voorschoot veur:
‘hier in!’ zey Pierlala, sa sa!
14.
‘Sa tapt al gauw een kanne bier
of wel een pinte wyn!
want ik ben door oen leelyk dier
geraekt in angst en pyn.’
't Weirdinneken zette hem by het vier
en kookte een zuypken met plaisier.
‘Sa bon!’ zey Pierlala, sa sa!
15.
Want Pierlala die deelde geld,
zyn moeye die was dood;
hy docht: ik ben nu weer hersteld
en raeken uyt den noot,
waer ik van de soldaetery!
maer hoe zal ik nu raeken vry?
‘'k Weet raed,’ zey Pierlala, sa sa!
| |
[pagina 1162]
| |
16.
Als hy dat zuypken g'eten had,
sprak hy: ‘'k ben nog meer krank!
't Is aen myn hart, 'k en weet niet wat,
'k en leef geen ure lang!’
Hy maekte dan zyn testament
aen al de vrienden die hy kent.
‘Ik sterf,’ zey Pierlala, sa sa!
17.
Alsdan wierd Pierlala gekist
met bey zijn billekens bloot;
want niemand anders docht of wist
of Pierlala was dood.
Hy werd begraven met de trom,
de klokken luyden al bim bom bom.
‘'t Gaet fraey,’ zey Pierlala, sa sa!
18.
Als men dan naer de kerke kwam,
elk zey: ‘'t is Pierlala!’
Men hem al van de baere nam
en leyden by zyn papa.
De vrienden zeyden al: ‘kom, kom!
de dooden en komen niet wederom!’
- ‘Ik wel!’ zey Pierlala, sa sa!
19.
Als hy nu was in 't graf, den tyd
van ontrent een halve uer,
de vrienden gingen meer verblyd
als droef te saemen deur;
hy schupte 't deksel van de kist
en kroop er uyt dat 't niemand wist:
‘Ik leef!’ zey Pierlala, sa sa!
20.
En Pierlala ging regt naer huys
en vond zyn naeste bloed
en vrienden, met een groot gedruys
daer twisten om zijn goed.
Hy greep den bessem met'er haest;
al die hem zag, stond zeer verbaest!
‘Hier uyt!’ zey Pierlala, sa sa!
21.
Als Pierlala nu was hersteld,
verzoende hy met zyn vrouw;
hy kwiste voorts niet meer zyn geld,
maer leefde in liefde en trouw;
en als'er van zyn volk noch kwam
hem vragen: ‘zyde op ons nog gram?’
- ‘Dat 's uyt!’ zey Pierlala, sa sa!
22.
Maer als de vrienden hem consuys
flatteren kwamen, dan
zey Pierlala: ‘ik ben hier t' huys
voorwaer als eerlyk man;
als ik zocht troost in mynen nood,
niemand gaf my een bete brood.
Foert, foert!’ zey Pierlala, sa sa!
23.
En was er iemand stout genoeg
van nog te komen na,
om hem te vraegen, laet of vroeg:
‘jaegd weg!’ zey Pierlala.
Dus leefde hy voords in peys en vré
tot een exempel van de sté.
‘'t Was best!’ zey Pierlala, sa sa!
24.
Dus vrienden, die dees raere klucht
hebt g'hoort van Pierlala,
volgt hem in 't goed doen met genucht,
maer niet in 't kwisten na;
wilt gy in vrede leven hier,
met Pierlala verlaet den zwier.
Scheyd uit! met Pierlala, sa sa!
1, 3. Willems, sic; t.: drollig deuntjen. - 1, 2 en verder. t.: Pier la la. - 1, 7. t.: Pier la la ha ha. - 2, 2. t.: vaertjen en moertjen. - 2, 3. t.: hem seyden. - 2, 6. t.: wat dat. - 3, 2. t.: uwe. - 5, 3. nu, bijgev. - 6, 6. t.: gy lodelyk. - 12, 5. t.: boven; l.: beven, voor bevend. - 14, 6. t.: kokte een zuypken; zuypken = Fr. chaudeau; Ndl. kandeel, warme drank met eieren en suiker. - 15, 4. raeken, Westvl. 1e persoon = ik raak. - 16, 1. g'eten voor: gedronken. - 17, 5. t.: | |
[pagina 1163]
| |
den trom. - 18, 1. Willems sic: tekst: kiste. - 18, 3. al, bijgev. - 20, 1. Willems, sic; t.: Voords ging Pierlala regt, enz. - 20, 2-3. naeste bloed en vrienden = nauwe en verre verwanten. - 21, 3. Willems, sic; t.: en hy kwiste niet, enz. - 22, 3. t.: 'k ben. - 23, 3. t.: hem vragen vroeg en laet. | |
Tekst.Los blad, Van Paemel, nr. 51, ‘Kluchtig liedeken op het wonderbaer leven en dood van den beroemden Pier la la. Stemme: Als Pier la la in 't kistjen lag met zijn twee billekens bloot’, wijsaanduiding ontleend aan eene variante van str. 17 hierboven, de eenige thans nog algemeen in Vlaanderen bekende: Als Pierlala in 't kistje lag,
al met zijn billekens bloot,
niemand die wist of beter dacht
of Pierlala was doot,
de klokken die luidden al bim bom bom,
de dooden en komen niet wederom!
‘Ik wel,’ zei Pierlala, sa, sa!
‘Ik wel,’ zei Pierlala.
Nederl. lb. uitg. door het Willems-Fonds, Gent, 1892, II, nr. 81, bl. 165; - Willems, Oude Vl. ldr., nr. 129, bl. 300, tekst van Van Paemel, met eenige veranderingen en inlassching van enkele Fransche woorden meer bij het refrein, en met weglating van str. 4, 5, 8, 9, 22, 23 en 24; - Snellaert, Oude en nieuwe liedjes, Gent, 1852, nr. 57, bl. 32, en 1864, nr. 75, bl. 83, tekst naar Willems, met weglating van str. 5 (str. 7 van Van Paemel); - Hoffmann v.F., Niederl. Volksldr., 1856, nr. 161, bl. 281, naar Willems; - Lootens et Feys, Chants pop. flamands, 1879, nr. 87, bl. 166, tekst naar V.P., met nieuwere spelling en enkele varianten; - Erk u. Böhme, Deutscher Liederhort, III, nr. 1756, naar Willems. Salomon van Rusting, Vol-geestige werken, Amst. 1693, bl. 344, geeft een ‘Lietje van St Jutmuts, bequaem om in verscheiden voorvallen gezongen te worden’, met aanvang: ‘Wy zyn er wel beestigh mee gebruyt’, en aanduiding: ‘op de vois: Pier la la lagh in de kist’. ‘St Jutmuts’ zal wel hetzelfde zijn als ‘St Juttemis’. ‘'t Gebeurde 't’, zegt J. ter Gouw, De volksvermaken, bl. 190: ‘dat op Vastelavond “het ijs nog in 't water lag”, dan had men 't Karneval op 't ijs, waardoor de vreugd verdubbeld werd. En vermoedelijk is de oude spreekwijs: “Te St. Juttemis als de kalven op 't ijs dansen”, daarvan afkomstig. Daar een “jut” een dwaas beteekent, is St. Juttemis een narrefeest, en past volkomen op den Vastelavond.’ Volgens Pr. van Duyse, Spreuken aan geestelyke zaken ontleend, in Belgisch Museum, V (1841), bl. 219, wijst de bedoelde spreekwijs op een tijd ‘die nooit komt’. Aan zijnen kant leert Prof. J. Vercoullie, Etym. Wdb., 2de uitg., dat St Jutmis zooveel beteekent als: ‘op den dag van de mis van St Jut’, d.i. van St Johanna. Jut is het Friesche diminutief van Johanna, en de hier bedeelde Johanna is de pausin Johanna. In de eerste uitgave der Volgeestige werken, 1665 - Van Rusting's rijmelarij beleefde in 1712 een | |
[pagina 1164]
| |
vierden druk - treft men ‘'t Lietje van St Jutmuts’ niet aan. Het lied ‘van Pierlala’ was dan toch reeds vóor het einde der XVIIde eeuw bekend en kan, zooals door Willems, t.a.p., wordt gezegd, opgekomen zijn sedert de invallen van de Franschen onder Lodewijk XIV (van Maart tot September 1678). W. voegt er bij: ‘De tekst neemt by elke nieuwe gewigtige gebeurtenis een nieuwe vorm aen, doch telkens staet Pierlala uit zyn graf op en spreekt zyn vonnis uit over de plaets hebbende omstandigheden. Hy vertoont zich dan als een Waelsche Epimenides, die den Vlaming komt bezoeken om hem tegen dreigend gevaer te waarschuwen. Zyn refrein bestaet veelal uit een paer fransche woorden.’ Een feuilleton (van P. Müllendorff) uit de Kölnische Zeitung van 26 Juli 1895, legt Pierlala uit als een Vlaming die, ofschoon met de Fransche taal weinig bekend, steeds Fransche uitdrukkingen in den mond had, als ma foi; c'est bon; là, là; ça, ça of c'est çà, van waar zijn naam. Cf. Van Paemel's Pier la la. Parodieën van ons lied vindt men o.a. in Het Brabandsch nachtegaeltjen, Antw., Thys, z.j., bl. 47: ‘Liedeken van Peer la la // op eene vermaekelyke wyze’; aanvang: ‘Peerlala reyst de wereld rond’; - bij de Coussemaker, Chants pop. des flam. de France, 1856, nr. 93, bl. 303: ‘Als Pierlala nu ruym twee jaer’; lied op de Fransche omwenteling van 1789, en ten tijde van De C. nog bekend; - bij Pol de Mont, Volkskunde, Gent, III (1890), bl. 219: ‘Hoort, Pierlala is weergekeerd’, onder den titel: Pierlala uit Holland wedergekeerd, eene platte, grove parodie, uit de jaren 1830-1831. ‘Pierlala’ wordt aangehaald als stem in: De zingende koddenaar, Amst. 1771 (1ste druk), bl. 87, voor: ‘Komt vrienden luistert na de klugt’; - Het zingende nachtegaaltje, Amst., F.G.L. Holst, z.j., bl. 51, voor: ‘Gij vergt mij, dat ik zingen zal’; - De jonge pellekaen, Amst. B. Koene, z.j., bl. 3, lied ‘op het vinkje van Pierlala. op een fraaie voys’, met aanvang: ‘Als Pierlala met min doorwond’; verder, bl. 22 en 40, ‘stem van Pierlala’, de liederen: ‘Ik heb laatsmaal eens overdacht’ en ‘Goede avond! lieve bolle meid’; - Liedekens op den bly-geestigen sang-meester, Brussel, I (1800-01), bl. 5, 16, 63; - Snoecks liedjesboek, verzameling van liederen verschenen van 1830 tot c. 1880, Gent, bl. 16, 32, 46, 67; - Volksliedjes, getrokken uit het weekblad Het Gentsch vosken, 1848, bl. 1; - De dulle Griete, Vlaemsche liedekens op den tijd, door een waren volksvriend (P. Lebrocquy), z.j. (1848), bl. 20 ‘Pier, onze oude goede vriend’, hetzelfde lied als het hierboven vermelde uit Snoeck's lb., bl. 16; - Uit vader Bergmann's gedenkschriften, Gent, 1895, bl. 208, De Belgische Pierlala, 1830; - Gentsch museum, Gent, I (1895), bl. 146: De zeven-jaerige ronde van Pier-la-la binnen de stad Gent (1821): ‘Met de feeste der maend august. - In verschillende Gentsche nieuwsbladen bij gelegenheid van verkiezingen rondgestrooid, zooals in De vrije kiezer van 28 October 1894, Roelandt van 7 November 1895 en Stadswelzijn van 16 November van hetzelfde jaar, vindt men nog politieke liederen op de wijs van ‘Pierlala’. In het Gentsch dagblad La Flandre libérale van 29 Juni 1903, komt onder den titel Notes et souvenirs een belangwekkend artikel voor van Prosper Claeys, over de te Gent verschenen ‘Pierlala’-liederen. Onder deze worden vermeld: een lied op | |
[pagina 1165]
| |
het vertrek der Franschen, die eene eerste maal Gent hadden bezet (12 November 28 Maart 1793), en verschillende liederen dagteekenend van de Fransche overheersching. De schrijver vond geen enkel ‘Pierlala’-lied van den tijd van het Hollandsche bewind; wat hem doet gelooven dat ‘Pierlala’, zooals de meeste zijner Gentsche medeburgers, over Koning Willem's bestuur tevreden was en het onnoodig vond ook een oogenblik uit zijn graf op te staan. Het hierboven aangehaalde liedje van 1821 verzet zich tegen die zienswijs niet, wel integendeel. Andere ‘Pierlala’-liederen door Pr. Claeys aangehaald slaan uitsluitend op politieke gebeurtenissen van 1848, 1856, 1857, 1875, 1877, 1879, 1882. De schrijver besluit met van ‘Pierlala’ te zeggen: ‘C'est un gantois de vieille race, franc du collier, van den ouden stempel en recht voor de vuist, ne ménageant pas ses expressions et disant franchement son opinion sur les choses et les hommes de son temps.’ Ons lied waaide, doch ingekort, naar Duitschland over. Eene vijfstrophige lezing uit Oldenburg: ‘Pierlala war ein einzger Sohn’, komt voor, met eene andere dan de voorgaande melodieën, bij L. Erk, Deutsche Volksldr., II, dl. aflev. 4-5 (1845), nr. 14, en bij denzelfden Volksldr. für Männerstimmen, II, nr. 77, vierstemmig. - In de Duitsche studentenliederboeken werd onze held tot een ‘Bierlala’; zie het Commersbuch van Max Friedlaender, Leipz. 1892, nr. 32, bl. 34: ‘Der Bierlala war der einz'ge Sohn’. Met de Duitsche melodie en het opschrift: ‘Vlämisches Volkslied’, vindt men eene tienstrophige, aan Willems, en aan Hoffmann ontleende lezing, in Niederdeutsches Lb., Hamb. u. Leipz., 1884, nr. 54, bl. 64. | |
Melodie. A.Mondelinge overlevering (zie hierboven); - | |
B.Willems, t.a.p.; - Snellaert, t.a.p., uitg. 1852:  Komt hier al by en hoort een klucht,
Ik zing van Pier - la - la,
Een drol - lig vent-jen vol ge-nucht,
De vreugd van zijn pa - pa:
Wat in zijn le - ven is ge-schied,
Dat zult gij hoo-ren in dit lied:
't Is al van Pier - la - la, sa, sa,
't Is al van Pier - la - la.
Nederl. lb., uitg. door het Willems-Fonds, II (1982), nr. 81, bl. 165, zelfde melodie, met begeleiding van J.C.M. van Riemsdijk, buiten den aanvang en het slot beide met: a a a a b cis d d d. | |
C.Lootens en Feys, t.a.p.; de aanvang als bij Willems, verder:  | |
[pagina 1166]
| |
 Wat in zijn le - ven is ge-schied,
Zult gij hier hoo - ren
in dit lied.
't Is al van Pier-la - la, ha, ha!
't Is al van Pier-la - la.
| |
D.De Coussemaker, t.a.p.:  Als Pier - la - la nu ruym twee jaer
Ge - le - gen had in 't graf,
Hoord' hy een vreemd ge - rucht op d' aerd;
- Wat on - ver - wach - te paf. -
Men sloeg den trom-mel op zyn pit.
Pier doch-te, wat don-der is dit!
'k Stoeg stil, zey Pier - la - la, pa - pa,
'k Stoeg stil, zey Pier - la - - la.
Zelfde melodie bij Snellaert, uitg. 1864, t.a.p. - Het Duinkerksche lied: ‘Ali, alo, pour Mashero’ (De C., bl. 271) heeft gelijken aanvang. | |
E.Lootens et Feys, bl. 167, ‘autre air’:  Komt hier al bij en hoort dees klucht,
't Is al van Pier - la - la.
Een drol - lig zoon - tje vol ge - nucht,
De vreugd van zijn pa - pa.
Wat in zijn le - ven is ge-schied,
Zult gij hier hoo - ren in dit lied.
't Is al van Pier - la - la, ha, ha,
't Is al van Pier - la - la.
| |
F.J. Bolte, Jahrbuch des Vereins für niederdeutsche Sprachforschung, XVIII (1892), overdruk, bl. 17, en nr. 5 der muziekbijlagen, geeft naar nr. 32 van het 18de-eeuwsche Hs. 34, der Amsterdamsche Maatsch. tot bevordering der toonkunst, eene op de eerste strophe van Willems' tekst gebrachte zangwijs, zangwijs die | |
[pagina 1167]
| |
overigens ook te vinden is in het gedurende de XVIIIde eeuw aangelegde Hs. 45, bl. 63b, der zelfde maatschappij. Deze zangwijs is eene variante van E:  Komt hier al by en hoort een klucht,
Ik zing van Pier-la - la,
Een drol-lig vent-jen vol ge - nucht,
De vreugd van zijn pa - pa.
Wat in zijn le - ven is ge - schied,
Dat zult gy hoo -ren in dit lied;
't Is al van Pier - la - la, sa sa,
't Is al van Pier - la - la.
Ook onder de Nederl. baker- en kinderrijmen van Dr. J. van Vloten en M.A. Brandts Buys, 4de uitg. 1894, bl. 38, vindt men een liedje aanvangend met eene variante van str. 17 van den Van Paemelschen tekst. Het slot der melodie herinnert aan het refrein: ‘Den boer zal 't al betaelen’ (zie onze verhandeling: Het eenstemmig ... lied, Gent 1896, bl. 338 en 373):  Pie - re - la - la lei in de kist,
al met zijn bil - le - tjes bloot;
en nie - mand, die het be - ter wistGa naar voetnoot(1),
of Pier - la - la was dood.
Hij schop - te 't dek - sel van de kist;
en sprong er uit, dat nie-mand wist:
‘ha, ha!’ zei Pier - la - la;
‘ha, ha!’ zei Pier - la - la.
|