Het oude Nederlandsche lied. Deel 2

[p. 899]

248. Ic weet een reyn casteel.

Naar A¹ en A².

1.
Ic weet een reyn casteel
in een seer schoon landouwe,
noyt suyverder juweel,
de mueren zijn van gouwe,
canteelen altemael,
saphiers orientael,
't fondament is van cristael.

2.
Rontom dat schoon pallays
daer stroomt een schoon riviere,
het isser altijt pays,
men hout daer goe maniere;
mocht ick eens smaken de vloet
van dat rivierken soet,
soo sou mijn jonck hart scheppen moet.

3.
Die brug is excellent,
seer constich boven maten,
ghewrocht op't water jent
van gout en silveren platen;
carbonckel steenen pleyn,
ooc peerlen groot en cleyn,
en saphieren gesteken reyn.

4.
De poorten van dat slot
zijn weerdich om lauderen,
voor trouwelijcste lot
mach ment extimeren,
als fijn robijnen root
end' oock diamanten bloot
en ammerauden zijn sy groot.

5.
Op der rivieren cant
staen fiolierkens groene,
goutbloemkens oock gheplant
en olijftaxkens groene;
wt jonsten versaemt snel,
groeyt in deuchden wel,
zijt gratieus deur s' gheests bevel.

6.
Al roem ick in't ghetal
niet meer dan dees drie spruyten,
men noemtse noch niet al
seer groot van virtuyten,
bloemkens noch cruyt men vint,
het is daer wel bekint,
t'is recht dat men dat slot bemint.

[p. 900]

 

7.

 

Binnen 't casteel playsant

 

staen lustige salen,

 

blinckende triumphant,

 

schoonder dan gulden schalen;

 

die vreed' des Heeren net

 

heeft Godt daer in gheset,

 

wijsheyt en is daer niet belet.

 

 

 

8.

 

Trou en beleeftheyt

 

wordt oock aen t' slot bevonden,

 

liefde daer niet en scheyt,

 

seer suyver ist van gronden,

 

t'is weert lof, eere en prijs,

 

gratieus is zijn advijs,

 

het is een hemels paradijs.

 

 

 

9.

 

Dit slot hooge vernaemt,

 

dat is een maghet puere;

 

sy en werdt noyt beschaemt,

 

al sien haer nijders stuere;

 

wou my dat edel graen

 

voor haer dienaer ontfaen,

 

so waer mijn treuren heel gedaen.

 

 

 

10.

 

Viel my doch dit gheluc,

 

dat sy my consent gave

 

te spreken sonder druck,

 

dees maecht, daer ick om slave;

 

ic hope dat sy sal

 

blusschen myn groot misval,

 

en my troosten in 't aerdsche dal.

 

 

 

11.

 

Edel Princesse weert,

 

moet ic u aenschijn derven,

 

soo sal des droefheyts sweert

 

mijn treurich hart deurkerven;

 

dus geeft my, liefste, raet,

 

reyn bloemken delicaet,

 

die u bemint in liefde staet.

1, 6. t.: saphins. - 5, 5. Wt jonsten versaemt, zinspreuk der Violieren van Antwerpen en ook van het Jenette bloemken van Lier; doch het geldt hier de zinspreuk der Violieren, die met de Goudbloem en den Olyftak, insgelijks van Antwerpen, genoemd worden in 5, 3-4.

Tekst.

Een Aemstelredams amoreus lb., 1589 (beschreven door J. Bolte, Tijdschrift voor nederl. taal- en letterk., Leiden 1891, bl. 175 vlg.), bl. 88b, ‘op de wijse: Cupido triumphant’; - Nieu Amstelredams lb., 1591, bl. 84, zelfde wijsaanduiding, tekst hierboven weergegeven. Het lied is eene liefdesverklaring aan de ‘Maghet Rhetorica’.

Varianten van het eerste vers, ‘Ic weet een reyn casteel’, zijn: a. ‘Ic weet noch een casteel’, stemaanduiding opgegeven door Den nieuwen verbeterden lust-hof, 1607, bl. 23, voor: ‘Alleen mijn sinnen staen’; - b. ‘Ik weet een schoon casteel’, aangegeven door K. van Mander, De gulden harpe, Haerlem, 1627, bl. 381, voor: ‘Liefd' is de christen wet’; - c. ‘Noch weet ic een casteel’, wijsaanduiding te vinden in Het prieel der gheestelijcke melodie, Brugge, 1609, bl. 28, voor: ‘Ghegroet soo moet ghy sijn’; - zelfde wijsaanduiding in De schadt-kiste der philosophen, Mechelen 1621, bl. 16, voor: ‘Bachus, der vrueghden Godt’; - ‘Noch weet ic een casteel’ of ‘Gegroet so moet ghy syn’, in Evangelische leeuwerck, Antw. 1682, II, 236, voor: ‘Hoe schoon is dat geslacht’.

De tekst: ‘Cupido triumphant // aenhoort mijn lamenteeren’, met wijsaanduiding ‘alst begint’, komt voor in Een Aemst. amor. lb., bl. 15b, en in Nieu Amst. lb., bl. 51.

[p. 901]

Het lied ‘Ghegroet soo moet ghy zijn’, waarvan wij onmiddellijk hierna de eerste strophe mededeelen, met de melodie, is ook te vinden bl. 100, in eene gedrukte liederverzameling, exemplaar zonder titelblad, waarvan de meeste liederen voorkomen in verschillende uitgaven van Een nieu devoot geest. lb. door Nicolaes Ianssens van Roosendael, geest, goedk. 1594.

Melodie. A¹.

Het prieel der gheest. mel., t.a.p.:

Ghe-groet so moet ghy zijn
Ma - ri - a hoogh' ge - pre - sen /
Vol oot - moet dienst-maegt fijn
Van dat dry - vou - dich we - sen /
Ghy zijt vol gra - cy' soet /
Moe - der en ma - ghet goet /
O Ma - ri - a weest dan ghe-groet.

A².

Dr. Land, Luitb. van Thysius, nr. 47, met opschrift: ‘Noch weet ick een casteel’ en deze aanteekening: ‘de bewerking door Mr. Eman (Emanuel Adriaensen?) uitgever van het luitb. Pratum musicum, Antw. 1584) heeft de melodie ietwat verduisterd’. - De melodie A¹ heeft door de bijvoeging van onhebbelijke accidentalen niet minder geleden:

B.

Evangelische leeuwerck, t.a.p.:

Hoe schoon is dat ge-slacht
Voor Godt en 's mensch ge - sich - ten,
Dat van on - kuis-heit wacht
En nie - mant komt t' ont-stich - ten.

[p. 902]

Dat naer sijns le - vens staet,
In werck, ge - peys en praet,
Niet on - be - hoor-liks buy - - - - - ten slaet.

Van Haeften, Den lust-hof der christelycke leeringhe, Antw. 1622, bl. 244, met wijsaanduiding: ‘Bereydt u huys terstondt’ (zie onder de geest. liederen onzer verzameling), voor het lied: ‘Betert, o sondaer quaed' // u leven ende seden’, zelfde melodie als B met deze varianten:

De volgende melodie met wijsaanduiding: ‘Cupido triumphant’, enz., is te vinden in Den bliiden requiem, Antw. 1631, bl. 50:

T' is kleyn wat ick ver - tell',
sy gaet den prijs te bo - ven /
hoe hoogh' dat ick haer stell' /
die ick hier soeck te lo - ven:
Die jonck heb - ben ge - kent
haers deughts claer fon - da - ment /
haer te ver - hef - fen sijn ghe-went.