Het oude Nederlandsche lied. Deel 1

[p. 441]

111.
Ik heb de groene straetjens.

A.

1.
Ik heb de groene straetjens
zoo dikwils ten eynde gegaen!
Dat ik myn lief moet verlaten,
dat hebben myn vrienden gedaen.

2.
Ik zal haer nooyt niet verlaten,
al waren zy nog zoo gram;
ik zal haer gedachtig wezen
tot dat er ik sterven zal.

3.
Niet langer als gisteren avond
stond ik voor myn zoete liefs deur,
en ik zeid' haer: ‘wel Bethje doet open!
doet open! ik staen er hier veur.’

4.
- ‘'Ken doen 'er voorwaer niet open,
'k en laet u voorwaer niet in.
Gaet na huys en legt u tot slapen!
daer is hier een ander lief bin.’

5.
- ‘Is 'er nu een ander lief binnen,
dat ik u niet spreken en mag,
zoo wensch ik u dan voor het leste
nog eenen plaizierigen nagt.’

B.

1.
Ik ben 'er de groene straatjes
zo dikmaals ten einde gegaan,
dat ik 'er mijn liefje moet laaten,
dat hebben mijn vrinden gedaan.

2.
Ik zal haar nooit verlaaten,
al waaren sij nog so boos;
ik sal haar gedagtelijk weesen,
tot dat ik sterf de dood.

3.
Niet langer als gisteren avond
kwam ik voor mijn soetlief deur,
ik zei 'er: ‘wel Betje doet open,
doet open, ik sta 'er veur.’

4.
- ‘Ik doe u voorwaer niet open,
en ik laat u voorwaar niet in;
gaat naar huis en legt u te slaapen,
daar is 'er een ander in.’

[p. 442]

 

5.

 

- ‘Is daar een ander lief inne?

 

dat ik u niet spreeken mag,

 

dan wensch ik u voor het laaste,

 

nog eens een vrolijke nagt.’

6.
‘Maar Betje als gij komt te trouwen,
schrijft mij dan maar eens een brief,
als ik op uw bruiloft mag komen?
en kiezen een ander zoet lief.’

7.
- ‘Gij zult op mijn bruiloft niet komen,
gij zult op mijn bruiloft niet zijn;
daar zijn wel andere jonkmans
die in de gracie zijn.’

8.
- ‘Het schuitje is mij ontdreven,
de ankertjes waren niet vast;
mijn liefjen is mij ontvreeden,
ik heb 'er niet wel opgepast.’

9.
- ‘Wel is 'er uw liefje ontvreden?
heb jij daar niet wel op gepast?
dan moet jij een ander lief zoeken
en houden ze beter vast.’

10.
- ‘Wel, Betje, als gij komt te kraamen,
wie zal 'er voor vader staan?’
- ‘Wel, Jantje, dat zal ik u zeggen,
die de dingen bij mij heeft gedaan.’

11.
‘Wel, Betje, zult gij mij dat zeggen,
wie de dingen bij u had gedaan?
Dan moet gij wel agtien weeken
onder geboden staan.’

12.
‘Wel Betje, als gij komt te sterven,
ik sal uw gedagtelijk sijn,
ik zal op uw grafsteen schrijven,
hier legt een hoertje van mijn.’

Tekst A.

Brabandsch nagtegaeltjen., Antw., J. Thys, z.j., bl. 34, hierboven weergegeven. - Overgedrukt door Hoffmann v.F., Niederl. Volksldr., II, nr. 148, bl. 261. - Mede te vinden in het Nieuw lb. genaamd het Brabands nachtegaelken, Gent, Van Paemel, z.j., bl. 41: ‘stemme: Ik heb zoo menige straetjens, etc.’;

B.

De Amsterdamsche kermisvreugd, Amst., S. en W. Koene, 1798, bl. 53, zonder opgave van stem; - De zingende swaan, vervolg op de Overtoomsche marktschipper, Amst. E. Van der Linden, z.j., bl. 49, bevat zonder wijsaanduiding, onder den titel van ‘Krelis en Betje’, met varianten, en met den aanvang: ‘Ik heb er het groenelandstraatje’, str. 1, 3-7, 10 en 12 van den onmiddellijk voorgaanden tekst.

Eene vroegere uitgave van De zingende Swaan, enz., Amst. J. Kannewet, 1779, bevat het hier besproken liedje niet. - De Coussemaker, Chants pop. des Flam. de France, nr. 125, bl. 365, ‘Lief Bethje’, opgenomen te Duinkerke uit den mond der zeelui, str. 1-7 en 12 van B, met eenige varianten. - Lootens et Feys, Chants pop. flam., nr. 70, bl. 136, geven insgelijks met eenige varianten str. 1, 3, 4, 6, 7, 12 en 8, en wel in deze volgorde terug. Strophe 8 van B, wordt nagenoeg teruggevonden in Antw. lb., nr. 53, bl. 77, str. 4.

Mijn schip is mi ontdreven,
minen ancker en leit niet vast;
mijn lief heeft mi begeven
recht als een onwaert gast.

[p. 443]

In: Des Dülkener Fiedlers Liederbuch, herausgegeben van Dr. Hans Zurmühlen, Viersen 1875, komt het lied onder den titel van: Jan Willem en Betje voor op nr. 45, bl. 37, bestaande uit de strophen 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11 en 12 van den Amsterdamschen tekst.

Volgens L. en F. werd in het begin der verleden eeuw het hier besproken liedje ‘la chanson hollandaise’ genoemd. Dr. Kalff, Het lied in de M.E., bl. 744, vermeldt het onder de liederen, die, ofschoon reeds oud, nog altijd in den smaak vallen. Reeds in de XVI^e eeuw was het bekend. De eerste strophe wordt teruggevonden in eene klucht, in Twentschen tongval, getiteld Overijselsche Boerevrijagie, enz., Amst. 1641, herdrukt door J. van Vloten, Het Nederlandsche kluchtspel, 2^e uitg., Haarlem, 1880, II, 231 vlg., waar het luidt:

Ick hebbe de gruene straten
Soo vake ten eynde ghegaan;
Dat ick de liefste moet laten,
Dat hebben mijn vrienden ghedaan.

De aanvang ‘Ick heb de groene straten, enz.’ verstrekt tot wijs aan Bredero's lied: ‘Die sonder hoop moet minnen’, Boertig lb. 1622, uitg. Amst. 1890, blz. 276. In Veelderhande Schriftuerlicke nieuwe liedekens, Haerlem, 1598, bl. 436, vindt men als wijs: ‘Ick heb die groene strate / soo dicwils ten eynde ghegaen / etc.’, voor: ‘Nu wy hier moeten scheyden/ van een op dit termijn’.

Bij Willems, Oude Vl. ldr., nr. 19, bl. 35, str. 5-6, zijn de str. 1 en 2 van ons lied ineengeloopen met de strophen, die daar het uit verschillende liederen samengestelde ‘Naer Oostland willen wy ryden’ uitmaken. Snellaert, Oude en nieuwe liedjes, Gent, uitg. 1852, nr. 75, bl. 45, en uitg. 1864, nr. 54, bl. 58, herdrukte de str. 5-13 van Willems' lezing van ‘Naer Oostland’, als uitmakende het lied: ‘Ik hebbe de groene straten’.

Melodie.

I.S. Theodotus, Het Paradys der gheest. en kerck. lof-sanghen, uitg. Antw. 1648, bl. 702, ‘op de wijse: Ick heb de groene straten, etc.’, voor het lied ‘Ons Vader Godt gepresen’. Een geraamte van dezelfde melodie is te vinden onder nr. 35 van het door Dr. Land uitgegeven Lb. van Thysius.

II. De Coussemaker, t.a.p.:

Ik h'ên het groe-ne straet - je
zoo dik - wyls ten eyn-de ge-gaen.
Ik heb-ber myn lief-tje ver - lo - ren;
dat h'ên myn vrien-den ge - daen.

[p. 444]

III. Lootens et Feys, t.a.p., variante van II:

Ik heb er de groe-ne street-jes
zoo dik-wijls ten en-de ge-gaan,
alwaar ik mijn lief - je zag slui-ten,
dat heb - ben mijn vrien - den ge - daan.