|
| |
| |
| |
46.
Daer was een edel Paltzgravin.
(Genoveva van Brabant.)
Daer was een edel Paltzgravin,
den Graef die stond in haren zin;
maer die haer deugd benyde,
was Golo die, uyt geile min,
haer meende te verleyden.
Na veel geweld en tegenstand,
gaf z' hem een kaekslag van haer hand;
doen wierd zyn bloed ontsteken;
hy sprak: ‘dees onverdraegbaer schand,
ik zweer, ik zal die wreken.’
Twee snoode dienaren van 't hof
verleyde hy en dat zoo grof,
om de Gravin te schenden,
haer deugd, haer trouw, haer eer en lof
Daer kwam eenen edelman in;
zy leyden hem by de Gravin,
daer Golo, boos en dol van zin,
heeft dezen held doorsteken.
Hy riep getuygen kleyn en groot,
en sprak: ‘ik stak dien booswicht dood,
met de edele Gravinne snood
Hy schreef den Graef een brief vol rouw,
dat zyn huysvrouw de echte trouw
verlaten had vol schande.
Dan kwam den Graef van 't leger gouw,
en wou zyn hof verbranden.
| |
| |
‘Neen,’ sprak hy voort, ‘ten kan niet zyn.
't en is misschien maer valschen schyn,
door Golo's boos pratyken.’
Daerop sprak Golo g'heel vileyn:
‘ik zal het u doen blyken.’
Hy had een toov'res omgekocht
en heeft die by den Graef gebrogt,
die daer hem kenbaer maekte
hoe de Gravin, tot schand van 't hof,
De toovery den Graef verblind:
hy deed zyn vrouw, met haer kleyn kind,
naer eenen bosch toe leyden.
Hy sprak: ‘myn dienaers, g'heel gezwind,
vermoord haer aen een zyde.’
Maer ziet hoe God haer deugd bemind;
de knechten spraken g'heel gezwin:
‘mevrouw, en wilt niet beven!
blyft hier in 't bosch met uw kleyn kind:
wy schenken u het leven.’
Toen docht den Graef: myn vrouw is dood;
maer de Gravin, vol druk en nood,
scheen in het bosch te sterven,
met haer kleyn kindje in den schoot;
Zy riep: ‘ach! God, wilt my bystaen,
of myn kind moet van dorst vergaen,
myn borsten die verdroogen;
ik heb geen zog om 't te verzaên,
o Heer! heb toch meêdoogen.’
Onder een boom leyd zy het neêr;
haer hert verging van droefheyd zeer,
mits zy niet kon verwerven;
zy zeyde: ‘adieu! myn kindje teêr:
ik kan u niet zien sterven.’
De eng'len kwamen uyt de locht,
hebben haer een bly maer gebrogt:
‘Gravinne, wilt opreyzen,
uw kind wordt van een hert bezocht,
die 't met zyn melk zal spyzen.’
Zy dankte God met groot eerweerd,
en ging by desen wilden hert,
waeraen haer kind nog zuygde;
zy kuste 't beestje onverveerd,
voor hem z' haer nederbuygde.
Als haer kind zyn lust had voldaen,
zy sprak het beestje nog eens aen:
‘ach! liefste beestje schoone,
wyst ons een hol om in te gaen,
waer wy te saêm gaen woonen.’
Den hert ging voort; zy volgde naer,
in eenen kuyl zonder gevaer,
zy loofde God vol waerde;
zy aten wortels met malkaêr
en kruyden van der aerde.
Het was op eenen avond laet,
den Graef met Golo, zonder baet,
gingen van Drogan spreken,
den edelman, die hy, met smaed,
zoo schandig had doorsteken.
Maer, ziet! terstond het hof van Trier
scheen te vergaen in vlam en vier,
toen kwam den geest van Drogan hier.
Zy vreesden voor Gods plagen.
Den geest die wenkte met zyn hand,
en leyd den Graef aen eenen kant
daer zyn doodsbeenders lagen;
den graef viel neder in het zand,
hy riep: ‘ik word verslagen.’
| |
| |
Den geest verdween met groot getier,
met donder en met bliksemvier,
den Graef lag in onmagte;
daer kwam den edeldom, nae manier,
zyn droef onheyl verzachten.
Maer God die 't al regtveerdig doet,
die zal hun trots en hoog gemoed
in eenen dal doen zinken;
en de Gravinn' haer deugden goed
in held'ren glans doen blinken.
Als de Gravin nu zeven jaer,
met haren zoon in 't bosch te gaêr,
toen toonde God in 't openbaer
haer deugd en zuyverheden.
Terwyl de Graef was op de jagt,
werd hem van Trier een brief gebragt,
hoe daer verbrand was met beklagt
Zy had al stervende beleyd,
dat zy door Golo aengeleyd,
den Graef hadde bedrogen;
het kwaed van de Gravin gezeyd
Den Graef die schoot in gramschap groot,
hy stak desen verrader dood,
en d' ander twee gevangen;
tot Trier voor 't hof met schande groot
hebben z' hun loon ontfangen.
Met ossen van malkaer gerukt,
die de Gravin hadden verdrukt.
Verraders wilt hier uyt leeren
hoe het verraed altyd mislukt
door straffe van den Heere.
Den Graef verging in tranen zeer,
hy riep: ‘ontfermt u myner, Heer,
ik heb myn vrouw doen sterven,
myn eygen zoon, myn kindje teêr:
waer zal ik troost verwerven?’
Maer God verhoorde zyn geklagt:
terwyl den Graef was op de jagt,
hy zag zyn zoontje onverwacht;
zyn hert docht hem te breken.
Hy liep hem na, terwyl hy vlugt,
by zyn moeder vol ongenugt,
in haren kuyl van binnen.
Zy sprak: ‘wat hoor ik voor gerugt:
wat zal ik gaen beginnen?’
Den edelen Graef riep overluyd:
‘ach! waerde vrouw, ach! komt eens uyt,
uyt uwen kuyl van binnen;
ik hoor het aen uw zoet geluyd,
- ‘Ik ben te naekt; het doet my leed,
anders ik was hiertoe gereed,
by u, myn Graef, te treden.’
Hy sprak: ‘daer is myn jagerskleed,
bedekt daer meê uw leden.’
Zy kwam te voorschyn met haer kind,
het beestje volgde g'heel gezwind,
Hy sprak: ‘o God! 't is onverdiend,
dat gy my wilt gedoogen.’
Hy viel ter aerde voor haer neêr;
hy sprak: ‘myn liefste, uit liefde teêr,
wilt myn misdaed vergeven.’
Zy sprak: ‘sta op, myn Graef, myn heer!
gy hebt my nooyt misdreven.’
| |
| |
‘Zie hier ons zoontje voor u staen.’
Hy zag hem alzoo minzaem aen,
hy kuste hem aen zyn wangen:
‘kom, lief, laet ons naer 't hof toe gaen,
wat doen wy hier zoo lange?’
Hy stak zyn trompet in 't bosch, waer in
zyn magt veranderde bly van zin,
en kwamen hun straks tegen.
Zy wenschten aen de Palzgravin
veel heyl, geluk en zegen.
Nooyt blyder dag heeft Trier gehad:
geheel het hof, geheel de stad
Den Graef zyn min en trouw hervat.
Looft God den Heer der Heeren!
In de bosschagie in het woud
hebben zy een kapel gebouwd;
blinkt Genoveva in het goud.
Dit is eene ware historie.
5, 3-4. t.: om dat ik hem heb bevonden // met de gravinne snood. - 10, 5. t.: schenken hun. - 12, 4. t: om te. - 22, 2. die bijgev. - 23, 2. t.: met haer. - 27, 4. t.: hoe 't. - 31, 1. t.: Den edelen.
| |
Tekst.
Van Paemel, Los blad, nr. 22. ‘Schoon deugdryk historie-liedeken van de Paltz-Gravin Genoveva, getrokken uyt eenen geapprobeerden Historie-Boek. Stemme: Myn hertjen geeft zoo menig zugt’; - De Coussemaker, Chants pop. des Flam. de France, nr. 62, bl. 228, geeft den tekst van V.P.
Geen volksverhaal verwierf meer bijval dan dat van Genoveva; onder alle vormen: boek, schoolboek, tooneelstuk, prent en lied werd het, in Frankrijk zoowel als ten onzent, het volk aangeboden. Het volksboek van Genoveva van Brabant nog heden, bij Snoeck-Ducaju, te Gent gedrukt en herdrukt, dat volgens Dr. J. te Winkel, Gesch. der Nederl. Lett., I, 65, op zijn vroegst uit de 17e eeuw dagteekent, is eene verkorte bewerking van René de Cerisiers' L'innocence reconnue ou vie de Ste Geneviève de Brabant, Paris, 1638, waarvan te Antw., in 1645, eene vertaling het licht zag. De oude bekende vorm van het verhaal is afgedrukt naar een Hs. van 't klooster Maria Laach, vervaardigd tusschen 1325 en 1425. Het Fransche volkslied: ‘Approchez vous, honorable assistance’ (Cantique en l'honneur de Ste Geneviève de Brabant) heeft anderen strophenbouw dan het Nederlandsche en ook andere melodie. - Volgens Dr. Kalff, Het lied in de M.E., bl. 248, is het bovenstaande stuk niet ouder dan de XVIIIe eeuw. In Duitschland is een volkslied op Genoveva niet bekend. Erk u. Böhme, Deutscher Liederhort, nr. 82, bl. 285, geven eene Duitsche vertaling met den tekst naar De Coussemaker.
| |
Melodie.
De Coussemaker, t.a.p., uit den mond des volks. De hierboven door Van Paemel aangeduide wijs is de aanvang van een geestelijk lied ‘Mijn herte geeft soo men'gen sugt’, te vinden in Theodotus' Paradys der geest. en kerck. lofsanghen, (1621) Antw. 1648, bl. 597, en reeds in De gheestelycke vryagie, Brussel, 1624, I, bl. 324. Dit lied, dat denzelfden strophenbouw heeft als het hier besproken stuk, werd voorgedragen op de wijs: ‘Te mey als al de vog'len zingen’; zie verder dit laatste lied. Misschien heeft deze wijs ook voor het lied van Genoveva gediend.
Nog heden heeft de geschiedenis van Genoveva hare aantrekkelijkheid voor het volk
| |
| |
niet verloren. In Augustus 1896 kon men liet lied van de ‘Edele Palzgravin’, alhoewel met verjongden tekst, nog hooren te Oostende, op de markt, door een liedjeszanger voorgedragen. Dit jongere stuk, uit twaalf achtregelige strophen bestaande, vangt aan: ‘Een echte trouw die wordt somtijds geschonden’, en voert tot opschrift: ‘Ware geschiedenis van het lijden van Genoveva Edele Pals gravin - éénen God, éénen man - vergezelt met Golo den Verrader. Stemme Flora en Grizar’. Het onmisbaar ‘fraai geschilderde’ doek ontbrak hier niet; de melodie klonk heel en al modern en was daarbij zoo plat als het maar zijn kon. Onder het los blad, dat ter plaatse werd verkocht, leest men: ‘Gezongen door Van den bogaerde, zanger en dichter, Antwerpen.’ - Ook op het Vlaamsche tooneel blijft het drama van Genoveva voortleven. Nog in September 1894 werd te Gent opgevoerd op het Nederlandsch tooneel, voor de opening van het tooneeljaar: Genoveva van Brabant, Legende-Drama in vijf bedrijven en zeven tafereelen, door Jef van de Venne en Gust de Lattin.
|
|
Auteursrecht onbekend