Het oude Nederlandsche lied. Deel 1

[p. 16]

2.
Daar reed een ridder al door het riet.
(Des markgraven zoon.)

1.
Daer reed er een ridder al door het riet
en hij hief op en zong een lied,
en een liedje met heldere stemme,
dat het tusschen twee bergen klemde.

2.
En dat verhoorde een jonkvrouw fijn,
zij lag er op hare slaapkamer allein,
en zij vlegtte haar haartje met zijde:
met den landsknecht woude zij rijden.

3.
De landsknecht had ze zoo lief en waard,
hij zette ze voor hem op zijn paard
en voerde ze in korte wijlen
wel vierenzeventig mijlen.

4.
Hij voerde ze over een akker was wijd,
dat was er met roode roosjes bespreid,
hij zeide: ‘vrouw maget, gij moet achterwaarts staan,
mijn graauwe ros is er zoo moede van gaan.’

5.
- ‘Waarom zoo zoude ik achterwaarts staan?
had ik er mijn vaders raadje gedaan,
daar toe mijn vrouw moedertjes wille,
ik had er geweest een keizerinne.’

6.
- ‘Hadt gij er geweest een keizerin,
en ik er een markgraaf zijn zoontje bin,
zoo laat het u, mooi meisje, niet rouwen,
want morgen zal ik u trouwen.’

7.
- ‘Eer ik was uw getrouwde wijf,
veel liever verloor ik mijn jonge lijf;
eer ik was uw getrouwde huisvrouwe,
ik liet liever mijn hoofdje afhouwen.’

8.
Eer zij er dat woordje ten halve sprak,
haar hoofdje al voor haar voeten lag,
en met een al zoo scherp(en) zwaarde
sloeg hij er dat hoofdje ter aarde.

[p. 17]

 

9.

 

Hij nam het hoofdje bij het haar,

 

hij wierp het in een fontein was klaar,

 

een fontein was diep van gronde:

 

‘leg daar jou lagchende monde!

10.
‘Leg hier, leg daar jou lagchende mond!
gij hebt mij gekost zoo veel duizend pond
en zoo menigen penning rood goude:
uw hoofdje is al afgehouwen.’

Tekst.

De vroolyke Oost-Indies-vaarder, Amst. z.j.; - Le Jeune, Letterkundig overzicht enz., 's Grav. 1828, bl. 292; - Willems, Oude Vl. ldr., nr. 72, bl. 186; - Hoffmann v.F., Niederl. Volksldr., nr. 29, bl. 92, wiens lezing wij teruggeven.

Willems maakte reeds de opmerking, dat de aanvang van dit lied met het Halewijnslied overeenstemt. In beide liederen wordt een meisje, eene koningsdochter, door den zoeten zang van een ridder betooverd. Hoffmann noemt het een oud lied dat van den tijd veel te lijden had. - Dr. Kalff, Het lied in de M.E., bl. 60, vond ter bibliotheek van de Maatsch. der Nederl. letterk. te Leiden, in Scheltema's thans vermiste verzameling, bl. 924, eene andere lezing, welke hem beter en ouder schijnt en die aanvangt:

Daar reed er een ridder al door het riet,
en hy hief op en sanck er een lied,
en hy sanck er met heldere stemme,
dat het tusschen twee bergen klemde.

Dr. Kalff wijst insgelijks op de verwantschap van dezen tekst met het Halewijnslied en met de Duitsche teksten, die tot de sage ‘vom Mädchenräuber’ behooren.

Duitsche lezingen, Böhme, Altd. Lb., bl. 56 vlg.; Erk u. Böhme, Deutscher Liederhort, I, bl. 118 vlg.

Melodie.

Fr. Nicolai's Almanach, Berlin, II, 1778, nr. 21, voor het aanverwante Duitsche lied ‘Es ritt ein Ritter wohl durch das Ried’. Overgenomen door Böhme nr. 13a, bl. 56 en door Erk u. Böhme I, nr. 42a, bl. 134. - Zonder verdere bronaanduiding dan ‘Alt-deutsch’, met eene variante in den aanvang, komt deze zangwijs ook voor in Kretzschmer's Deutsche Volksldr. I, nr. 72, bl. 129. - Willems, t.a.p., nam ze van Kr. over, doch niet zonder er veranderingen aan toe te brengen, daar hij geen rekening hield met het refrein. Dit refrein, ook in den door Nicolai medegedeelden tekst aangeduid, wordt nog gevonden in een ander aanverwant Duitsch lied ‘Der Ritter und die Königstochter’, met andere melodie, naar mondelinge overlevering opgenomen in 1830, en in 1891 uitgegeven door Dr. J. Bolte, Altpr. Monatsschrift, Bd. XXVIII, Hft. 7 u. 8. Ziehier de aanvangsstrophe:

Es war ein-mal ein Rei-ters-mann,
da-zu, da-zu, ein jun-ges Blut;
der thät so fei - ne sin - gen,
ja sin - - gen, dasz Feld und Wald er - klin-gen.

[p. 18]

Nicolai verzekert, dat de door hem uitgegeven zangwijs eene oude volksmelodie is. Door den vreemden toonaard getroffen, wilde Böhme deze, door middel van enkele veranderingen, zooals e, e, in den aanvang, voor d, d, haar tot den dorischen modus terugbrengen.

Weer eene andere door Clem. Brentano in de omstreken van Heidelberg opgevangen melodie, wordt door Erk u. Böhme, I, 134, medegedeeld naar von Arnim's Hs. ‘vor 1806.’ Wij laten deze volgen:

Es ritt ein Rit - ter wol durch das Ried,
er singt ein schö - nes A - bend-lied,
ein Lied-lein auf drei - er - lei Stim - men,
dasz Berg und Thal er - klin - gen.