Journaal. Deel 1, boek 1

Vanden tocht naer Brugge in Vlaenderen.

Den xvj^en Novembris deelde men vast tot Amsterdam de patenten aen tvolck vuyt, die dien volgende begonsten in garnisoenen te gaen, maer overmits Sijn Ex^tie noch een exploict op handen hadde op de stadt Brugge, daertoe hij tegen den xx^en deser tvolck tot Willemstadt bescreven hadde, soe heeft hij de 5 Zeeusche compagnien tscheep doen brengen naer Willemstadt.

[Den xvij^en Novembris]

Den xvij^en Novembris was het regenachtich weder ende begonst tvolck heur reede te maecken om naer Willemstadt te vaeren.

[Den xviij^en Novembris]

Den xviij^en Novembris was het betrocken weder ende quaemen de 5 Zeeusche vendelen voor Willemstadt, voorts vertrock vuyten Haege op den middach de compagnie vande guarde ende ginck naer Rotterdam, gaende van daer tscheep met noch eenich ander volck ende voeren naer tSpeuye toe, om soe naer Willemstadt te commen.

[p. 303]

[Den xix^en]

Den xix^en quam vast tvolck tot Willemstadt aen ende begonst te vergaederen, vertrocken oick vuyten Haege heel vrouch Sijn Ex^tie ende Graeff Willem met sijn broeders ende quaemen tot Dordrecht.

[Den xx^en Novembris]

Den xx^en Novembris quam alle de reste van tvolck voor Willemstadt sulcx dat daer bij den anderen waeren, boven de 5 Zeeusche compagnien, 16 heele compagnien, ende voorts vuyt verscheyden compagnien de Officiers ende signaleeste soldaeten sterck tsaemen 2500 mannen, boven oick de bootsgesellen die in goet getal daer waeren. Omtrent den middach vertrock Sijne Ex^tie met Graeff Willem van Dordrecht ende voer met scheuyten over tlant naer Willemstadt, alwaer hij vont al over de 100 schepen, soe karveels als heuden met volck ende amunitie van oirloge gelaeden, daeronder waeren 5 petarts mette gereetschap daertoe dienende ende voorts alle de instrumenten van ijser, hiervooren verhaelt fol. 166 ¹.

1 Bladz. 301.

[Den xxj^en Novembris]

Den xxj^en Novembris mosten alle de scheepen voor Willemstadt stille blijven leggen, mits den contrarien wint, hoewel het anders goet weer waer.

[Den xxij^en Novembris]

Den xxij^en Novembris was het schoen weder, ende niet tegenstaende den contrarien wint vertooch Sijn Ex^tie met alle de scheepen ende quam tot onder Duvelant ende bleven daer dien nacht.

[Den xxiij^en Novembris]

Den xxiij^en Novembris was het betrocken weder ende begonst daernaer seer te regenen ende ginck Sijn Ex^tie mettet getije wederom tseyl ende quam des avonts tot voor de haven van Middelborch met meest alle de scheepen, alwaer bij haer quaemen veele scheepen mettet meeste deel van t’Zeeusche volck ende den Graeve van Solms.

[Den xxiiij^en Novembris]

Den xxiiij^en Novembris hielen haer de scheepen alles stille ende begonsten op den avont te vertrecken ende tseyl te gaen naer de haven van Sluys ende onder wege quamen bij de vloote de resterende scheepen met tZeeusche volck, die doen in alles sterck waeren 12 vendelen, 300 Engelschen ende noch verscheyden bootsgesellen vuyt heuren houck ende begonnen te costoyeren de eylanden voor Sluys om aen lant te commen, alwaer haer den wint sulcx ontviel dat se niet dan met groote moeyten aen lant en quaemen ende eerst te elff vuyren, daer sij al ten acht vuyren gemeynt hadden te wesen, soe haer den wint niet ontvallen en hadde. In dit aencommen ende eer se aen lant quaemen, schooten die vande schantse ter Hoffstede 3 schoeten met geschut ende staecken een vier op een vierbaecken omhooch om te thoonen datter onraedt was, daertegen die van Sluys oick drie schoeten deden ende staecken een vier op haeren

[p. 304]

toorn op. Eyntelyck quaemen de scheepen aen lant bewesten de stadt tusschen de stadt ende tvoors. fort ontrent elff vuyren in den nacht ende deden terstont haer volck aen lant setten, niet wetende dattet soe laet was, dwelcke niet dan met groote moeyte ende gecrijs vuyte scheepen sprongen, omdat twaeter al hooch gewassen was. In dit aencommen seylde bij ongeluck tegen de Paerdemerckt (twelcke een quaede plaetse aldaer onder twaeter is) gansch om een schip, daer een deel vande soldaeten van Alendorff inne waeren, vande welcken t’meeste deel gesalveert werden ende verdroncken wel 22 man van dien, meest omdat se de patientie niet en naemen, dat men den eenen achter den anderen mocht salveren, maer vielen alles gelijck naer de jachten toe, daerdoor veelen vreesden heml. te hulpe te commen opdat se de jachten niet in de gront en trocken. Hiernaer tvolck alles aen lant sijnde waeren daer Sijn Ex^tie, Graeff Willem van Nassau met sijne broeders, den Graeve van Solms, den Colonnel Brederode ende meer anderen mette regementen van Zeelant, Graeff Philps, Brederode ende de Schotten met veel andere keuselingen vuyt verscheyden compagnien, die mette Engelschen te saemen sterck waeren ontrent 3500 man ende 800 bootsgesellen, vande welcken den Graeve van Solms met sijn regement terstont begonst te vertrecken naer Brugge, volgende den wech heml. bij de guyden gewesen ende quaemen door tot op den Hardendijck met heml. draegende drie petarts, die sij meynden aen de muyre van de stadt te hangen ende daermede een groot gat daerinne te maecken door twelcke gecommen synde sij meynden met alle de ijsere instrumenten (die sij daertoe mede droegen) de poorte lichtelijck op te konnen krijgen ende mette windaesen de schotdoeren op te konnen winden, soe se neder gedaen vallen hadden geweest. De petarts werden gedraegen elcx bij twaelff soldaeten, daer 12 anderen bij ledich gingen om heml. te verpoesen ende alle de andere instrumenten die in groot getal waeren, werden oick alles op den hals gedraegen (gebonden ende geaccomodeert met lonten) bij de soldaeten die bij den Graeve van Solms waeren, soe datter over de 300 persoenen mette gereetschap voors. ende petarts gelaeden waeren, op hoope dat sulcx heml. wel te passe soude gecommen hebben, hadden sij tijts genouch in den nacht aende stadt konnen commen. Hiernaer begonst te marcheren Sijn Ex^tie met Graeff Willem ende alle de reste van tvolck, den welcken de guyden meynden te leyden eenen corteren wech naer den dijck toe, dan mits de seer groote duysternisse failgeerden den wech, daerover sij door veel creecken mosten passeren, die velen heel diep waeren, om dattet soe laet in den nacht gewerden ende mits het

[p. 305]

quaede weder seer hooch gevloeyt was, sulcx dat wel 5 ofte 6 soldaeten daerinne versmoorden. Eyntelijck quam Sijn Ex^tie mettet volck mede tegen over Sluys op den dijck, daer se terstont daernaer de clocke hoorden 3 vuyren slaen ende begonsten doen te mercken dattet te laet was yet te beginnen ende dattet schoen licht dach soude sijn, eer se voor Brugge om tot yet te doen souden rede sijn. Den Graeve van Solms eerst vertoogen sijnde ende beter wech gevonden hebbende was gecommen tot bij Damme doen hij mede de clocke aldaer 5 vuyren hoorde slaen ende oick bemerckende dattet te laete gewerden was, insonderheyt soe Sijn Ex^tie mettet volck noch niet daer en was, begonst weder terugge te keeren met alle sijn volck. Dien onderwegen ontmoete een officier bij Sijn Ex^tie gesonden om heml. te doen wederkeeren ende omdat de petarts seer swaer om draegen waeren, dede hy vuytet dorp van Sint Anne opcloppen een boer om met een waegen de petarts weder naer de scheepen te voeren, twelck den boer dede ende leyde doen heml. over een andere leege wech wederomme, die gansch hart, sandich ende goet om marcheren was, hoewel se meest een halve voet diep onder waeter lach. Ende daerover gecommen synde bij Sijn Ex^tie gingen alles weder tscheep, overmits sij te laet aen lant gecommen waeren ende het mits den regen ende quaet weder genouch onmogelijck was yet goets vuyt te rechten wantet al schoen licht dach was eer se mette scheepen van lant commen konden. Op desen tocht was alle tvolck ende oick de heeren selffs tot over de midde toe nat ende door twaeter geweest ende mosten soe nat wederom tscheepe om wech te vaeren, soe dat meest alle tvolck geen middel van droogen en hadden, voor dat se weder in garnisoen quamen, maer mosten die natte coude cleederen in de coude selffs aen tlijff droogen, ende hiermede liep te niete tvoors. beraemde exploict op Brugge, dat men meynde genouch seecker te wesen, soe se tijts genouch ende vrouger aen lant gecommen waeren geweest, op twelcke in alles verdroncken ontrent 30 mannen. Daer lach een soutschip in de grachten vande stadt, dese was daertoe gecoft dat hij sijn schip boven op met plancken soude bedeckt hebben ende over dwers in de grachte geleyt om voor brugge te mogen dienen, om daerover aende muyren te commen, dan soe dit exploict failgeerde ende die vande stadt hieraff advertentie vuyt Zeelant kregen, hebben den schipper die daer noch was gevangen, gepeynt ende eyntelijck doen ophangen, daertoe hem bracht sijn temeriteyt, dat hij evenwel daer bleeff ende de onvoorsichticheyt vande onsen die dit te veel menschen gecommuniceert hadden. Te desen daege sont men vuyten Haege brieven aen meest alle de Capiteynen om

[p. 306]

metten eersten haer vendelen te verstercken, geduyrende desen winter, ten eynde sij die tegen den tijt sterck hebben mochten.

[Den xxv^en Novembris]

Den xxv^en Novembris miste ende nevelde het seer den heelen dach ende vertrocken alle de scheepen weder vuytet gat van Sluys elcx naer huer respective garnisoenen, daerinne den stercken wint heml. seer wel diende. Sijn Ex^tie liep met sijn schip in Zeelant aen ende bleeff daer twee nachten.

[Den xxvj^en Novembris]

Den xxvj^en Novembris quam meest alle het volck weder in garnisoen.

[Den xxvij^en]

Den xxvij^en vertrock Sijn Ex^tie vuyt Zeelant ende quam den xxviij^en weder met Graeff Willem in den Haege. Middelertijt bleeff Verdougo altoos met sijn leger voor Coevoerden, maeckende sijn wech ende de schantsen, vande welcken in t’eynde van dese maent afftooch t’regement van Don Philippe de Robeles met 14 vaenen ruyteren om weder over den Rijn te gaen ende haer te verstercken vande welcken eenige ruyteren naerderhant gecasseert werden.