Journaal. Deel 1, boek 1

[p. 246]

Vanden tocht naer de Bommelerweert.

Den eersten Julij quaemen de voors. 7 vaenen ruyteren inde Bommelerweert ende logeerden tot Heel ende Amelroye. Ten selven daege trock den viant van Bochoven op naer Engelen ende sloech daer leger ende dede een deel van sijn volck logeren aende steenhovens een stuck weechs buyten Engelen naer de schantse, die daer terstont begonsten te schantsen ende haer te verseeckeren. Noch vertrock den Graeve van Hohenloe vrouch vuytet leger mette resterende ruyteren naer Hoesden, hem doende aenden Elshout over twaeter setten om soe verseeckert over te commen. Item gingen van Geertruydenberch tscheep de regementen van Zeelant, Graeff Philps, Vuytrecht ende de Engelschen om naer de Bommelerwaert te seylen, dan overmits het desen dach een seer groote storm wayde ende seer quaet weder was en consten se niet wech commen, maer mosten voor de stadt blijven, daer mede mosten blijven tscheep de vier vendelen Vriesen die wederom naer Vrieslant gaen souden ende niet tegenstaende al haer volck in garnisoen lach ende hadden se niet alleen niet meer volcx willen senden, maer noch desen weder te rugge ontbooden. Sijn Ex^tie alle ding ten vuytersten verhaestende ende willende beletten de comptste vanden viant in de Bommelerweert, is desen dach niettegenstaende den storm met een schip voorts gevaeren door de kille naer Gornichem ende tijdelijck daer gecommen. In de quartieren voor Geertruydenberch bleven in tquartier van Sijn Ex^tie de resterende vendelen van het Noorthollants regement om tselve te bewaeren, totdat de pallisade opgebroocken ende alle de amunitie van oirloge tscheep gedaen soude wesen ende in Raemsdonck bleven te selven fynen de regementen van Brederode ende Loockeren mette vendelen van Barnevelt, Steenhuysen ende Appel, over den welcken alles Loockeren commandeerde ende hadde last, als het alles in heur quartier soude affgebroocken sijn dan mede in tquartier van Sijn Ex^tie te trecken. Noch trock in de schantse aenden Stelhoffsen dijck de compagnie van Rijswijck, omdat Vernier mettet regement van Graeff Philps vertoogen was. Desen dach werde een goet deel vande amunitie van oirloge tscheepe gedaen.

[Den ij^en Julij]

Den ij^en Julij hebbende den viant vrouch geplant buyten Engelen twee stucken geschuts, begonst daermede te schieten naer Creveceur ende schoot veel scheuten sonder prouffijt, daertegen die vande schantse weder altemet schooten. Oick quaemen vrouch tot Hedel de thien vendelen Schotten, daeraff een deel over de Maese scheepte ende gingen logeren op tlant benoortoosten de Diese ende begonsten aldaer te retrancheren, meynende dat

[p. 247]

den viant aencommen soude, die tselve niet en dorste doen, soe omdat hij verwondert was ons volck daer te sien retrancheren, als oick om dattet hem niet wel mogelijck en was over het platte lant approche te doen, overmits het meest onder waeter stont door de opsteygeringe vande Diese (want die van Creveceur vresende de compste vanden viant ten tijde hij naer Geertruydenberge quam, hadden een damme in de Diese geslaegen recht voor de schantse, om alsoe het platte lant te verdrencken), waerdoor oick belet werde dat hij desen nacht volgende sijn meyninge sijn geschut niet en conde dicht onder tfort brengen. Eyntelijck quam Sijn Ex^tie in de schantse mede brengende 2 stucken vuyt Gornichem ende een vuyt Hoesden, die des nachts in de schantse geplant werden om op den viant te schieten. Ende om te beter den viant sijn voornemen te beletten, voeren van Geertruydenberch aff dvoors. drie regementen mette Engelschen, maer mosten seylen beneden bij Dordrecht omme naer Gornichem. Noch voeren de vier Vriese vendelen weder naer Vrieslant, die men aldaer van doene hadde omdat den viant Coevoerden hoe langer hoe meer benaude vuyte huyse van Gramsberge, ter Clooster ende Ruynen. Noch voer de Princesse met haer soen ende de Jonckvrouwen ende den Advocaet Barnevelt weder naer den Haege ende werde seer verhaest het opnemen vande pallisade ende tscheepen vande amunitie van oirloge.

[Den iij^en Julij]

Den iij^en Julij vrouch begonst Sijn Ex^tie vuyt Creveceur mette drie stucken te schieten in tleger vanden viant tot Engelen ende aende steenhovens, daermede hij seer groote schaede onder heml. dede ende den viant in sulcke vrese bracht, dat sij niet en wisten hoe sij schielijcken genouch wech commen souden ende trocken naer Vlijmen, daer sij doen haer leger begreepen, laetende op tvelt leggen eenige doode menschen ende peerden met tgeschut geschooten ende scheen de vrese soe groot te wesen, dat indien men 18 ofte 20 stucken gehadt hadde, den viant wel, verlaetende tenten ende bagagie, soude verloopen hebben, dan en const tgeschut aldaer soe haest niet gebracht werden, overmits eerst desen dach van Geertruydenberch affvoeren de ponten daerinne waeren de 8 heele ende 12 halve canons mette 6 veltstucken die tot Dort toe quaemen. Desen dach werde vuyt Raemsdonck meest opgenomen alle de pallisaden ende met t’andere houtwerck ende amunitie van oirloge tscheep gedaen ende quaemen op den avont de 16 vendelen, in Raemsdonck gebleven, logeren in tquartier van Sijn Ex^tie om daer te blijven tot dat de grachten vande stadt geoopent ende vuyt tselve quartier alle de pallisade mette amunitie van oirloge wech soude sijn, daeraen men vast dapper arbeyde.

[p. 248]

[Den iiij^en Julij]

Den iiij^en Julij quaemen de voors. regementen van Zeelant, Vuytrecht ende Graeff Philps mette Engelschen in de Bommelerwaert, daeraff de Utrechtsche logeren tot Driel met 2 vaenen ruyteren, tregement van Graeff Philps tot Amelroy ende de resterende ruyteren aldaer ende tot Wel, die van Zeelant mette Engelschen bleven tot Hedel logeren hij de Schotten, daer oick op thuis lach Sijn Ex^tie ende in tdorp den Graeve van Hohenloe. Den viant hielt hem tot Vliemen gansch stille. Voor Geertruidenberch ginck men mettet oepenen vande grachten ende opnemen vande pallisaden ende tscheepen vande amunitie seer voort, werde mede opgenomen de scheepbrugge ende gereet gemaeckt om naer de Bommelerwaert gebracht te mogen werden. Desen dach quaemen de ponten mette voors. 26 stucken tot nabij Gornichem.

[Den v^en Julij]

Den v^en Julij bleeff den viant te Vliemen stille leggen ende Sijn Ex^tie tot Hedel ende in de Weert. Voor den Berch werde een groot deel van tgoet gescheept ende naer Dordrecht gesonden ende gelast aldaer te blijven ende te wachten op naerder bevel, werde niettemin verscheyden compaignien in garnisoen gesonden, als Liere tot Sevenbergen, Vernier tot Bredae, Boucholt tot Nieumegen, Barnevelt op de Voorne, Hoboocken naer Bergen op den Zoem ende eenige anderen. Noch werden gesonden de vaenen ruyteren van Espinoy, Potlis, Barchon, Baelen, du Bois ende Parcker naer Overijssel om met tVriesche volck een goet convoy in Coevoerden te doen, ende onder tbeleet van Graeff Willem van Nassau, te sien wat voordeel sij aldaer op den viant souden konnen becommen, werde oick de compagnie van Damman naer sGraevenweert in garnisoen gesonden.

[Den vj^en Julij]

Den vj^en Julij bleeff den viant tot Vliemen ende ons volck in de Bommelerweert stille, sonder dat men vernemen conde wat des viants voornemen was, dan dat men wel vermoede dat sijn intentie alleen was eenich garnisoen binnen sHartogenbosch te brengen, daertoe hij met brieven ende andere perswasien seer arbeyde. Middelertijt trock Sijn Ex^tie tot Hoesden doch quam des avonts weder in tleger ende ginck men voor den Berch mettet oepenen vande grachten ende affwerpen vande quartieren seer voort.

[Den vij^en Julij]

Den vij^en Julij quaemen in tleger voor Creveceur dvoors. 26 stucken geschuts ende terslont daernaer oick de scheepbrugge, daer, overmits den viant hem tot Vliemen stille hielt, tgeschut in de ponten ende de scheepbrugge stille bleeff leggen. Desen dach was het seer schoen weder ende werde tvoordere geschut van Geertruydenberge aff gebracht naer Dordrecht ende weder in t’magazijn gestelt. Ontrent dese tijt begonsten de Heeren Staeten Generael eerst weder te vergaederen, bij dewelcken Gijlpin (ge-

[p. 249]

weest Secretaris vanden Raede van Staete van wegen de Coninginne van Engelant) werde geadmitteert tot Raedt in tselve collegie van wegen haere Ma^t ende van wegen die van Utrecht (die nu lange tijt niemant in tcollegie gehadt hadden) daerinne oick gestelt Aelbrecht Foeck, daermede tcollegie wat versterckt werde.

[Den viij^en Julij]

Den viij^en Julij was het schoen weder ende hielt de viant hem seer stille. Vuyt ons leger werden noch in garnisoen gesonden eenige vendelen knechten als Lucas Hedding naer Steenwijck ende Schinckel (die de compagnie van Aert Hessels heeft) naer Doesborch. Op den achternoen quam binnen den Bosch den Graeve van Mansfelt, dien die vande stadt 3 eerschooten deden. Men vermoede dat hij daer binnen tooch om hemluyden te induceren dat sij garnisoen innemen soude. Op den avont begonst men de scheepbrugge over de Maese te slaen besuytwesten de schantse van Creveceur, lang ontrent 840 roevoeten ende leggende op 35 aecken ende schuyten. Oick vertrock vuyten leger naer den Haege Johan Pauli om bij den Staeten Generael geeedt te werden om van wegen die van Holland te sitten in den Raede van Staete in de plaetse van M^r Sebastiaen van Loosen die daer vuyt ginck.

[Den ix^en Julij]

Den ix^en Julij werde volmaeckt de voors. scheepbrugge, dan overmits men die noch niet en wilde gebruycken, werde aen elck eynde van dien een gat van ontrent 4 roeden oepengelaeten. Op den achternoen begonstet seer te regenen ende quaemen vuytet leger vanden viant 3 tambourijns, om verscheyden gevangenen, die wel tot 60 toe in ons leger saeten, daeraff eenigen bij wisselinge tegen de onsen gelost werden. Desen dach waeren binnen den Bosch wel 500 mannen vanden viant over de borgerie gebilgetteert om te refraischeren ende bovendien waerender noch wel 1000 met haer sijdgeweer in de stadt gecommen, twelcke de borgeren gewaer werdende, brachten door haer burgemeesteren te wege bij den Graeve van Mansfelt dat haer op lijffstraffe gelast werde vuyt te gaen, ende sijn dien volgende gedwongen geweest weder vuyt te gaen, die anders haer mogelijck meester vande stadt souden gemaeckt hebben.

[Den x^en Julij]

Den x^en Julij regende het seer ende hielt den viant hem tot Vliemen ende in den Bosch noch stille, daerover Sijn Ex^tie naer den Staeten Generael sont Renier Cant met brieven van credentie, om bij deselve te wege te brengen dat Sijn Ex^tie eenige andere plaetse soude mogen aentasten, ende soe den viant selffs te diverteren ofte naer Overijssel te gaen, soe den viant daer heene mochte commen te vertrecken ofte noch eens een inval in tlant van Waes te doen. Noch vertrock vuyt ons leger naer Hol-

[p. 250]

lant den Almirael Duvenvoorde ende gaff Sijn Ex^tie verloff aende 400 Engelschen vuyt Oosteynde ende Vlissingen gecommen om op morgen weder naer haer garnisoen te vertrecken. Desen dach tooch la Motta met 4 vaenen ruyteren vuyt des viants leger naer de Graeve toe ende quam des volgenden daechs wederomme, daerdoor men vermoede dat den viant wel met sijn heele leger daerwaerts gaen mochte. Noch werden in tleger ontbooden alle de compagnien knechten, die noch voor Geertruydenberge laegen, omdat men verstont dat de grachten vande stadt al meest weder geoepent waeren ende een swaere pallisade geslaegen buyten op de contrescharpe naer t’ravelijn aenden Stelhoffsen dijck, daer men de gaelderie liet leggen om tbolwerck daerover te maecken, doch werde gelast dat de compagnie van Rijswijck in de schantse aenden Stelhoffsen dijck soude blijven ter tijt toe dat alle de bolwercken opgemaeckt souden sijn.

[Den xj^en Julij]

Den xj^en Julij wayde het een verlegen storm, dan was drooch weder ende werden de 400 Engelschen voors. gescheept ende weder naer Vlissingen ende Oosteynde gesonden ende de scheepbrugge die beneden de schantse gelegen hadde opgebracht tot ontrent 150 passen boven de Diese, die beoosten de schantse in de Maese loopt ende werde aende sijde vanden Bommelerweert vastgemaeckt, blijvende over de andere sijde een gat van ontrent 4 roeden als boven.

[Den xij^en Julij]

Den xij^en Julij vrouch begonst den viant met sijn heele leger te vertrecken naer Gestel, doende sijn geschut ende waegens met eenich volck door de stadt vanden Bosch brengen om haestelijcker de revieren te passeren, dan overmits die vande stadt de meenichte van tvolck niet dan bij partijen en wilden doorlaeten, heeft hij die naer Gestel ende Berlicum doen trecken, daer se de bruggen gereet vonden, passeerden ende meest desen nacht logeerden. Ende hiermede eynde het gedreychde beleg van Creveceur, sijnde een cleyne schantse gelegen op de westhouck vande Diese, daer se in de Maese loopt, welcke schantse niet grooter als ontrent 850 voeten in t’ront sijnde, seeckerlijck tegen gewelt niet houbaer en soude geweest hebben, hadde den viant die met gewelt aengetast, twelcke hij door de groote confusie vande sijnen ende door het schielijck commen van ons volck in de Bommelerwaert, gelaeten heeft, moetende nu door thooge waeter ende den grooten regen, die meest alle de wegen bedorven hadde met schande daeraff scheyden, wesende al te groote smette voor een Conincklijck leger, eerst een goede stadt niet te hebben konnen ontsetten ende daernaer een cleyne molshoop niet te hebben konnen krijgen, jae niet derven aentasten. Des avonts werden eenige peerden naer den

[p. 251]

viant gesonden om te weeten waer se thooft heenen hadden, dwelcke haer gevolcht hebben tot ontrent Gestel ende aldaer 2 peerden gekregen, daermede sij wederomme gecommen sijn. Desen dach ende oick nacht regende het altemet eens.

[Den xiij^en Julij]

Den xiij^en Julij was het schoen weder ende omdat den viant desen dach voort marcheerde naer Oss ende tlant van Ravesteyn, werde Graeff Philps van Nassau met sijn vaen ruyteren gesonden naer Nieumegen om alle inconvenienten aldaer te voorcommen ende tijdelijck Sijn Ex^tie te adverteren, soe den viant thooft daerwaerts mochte hebben. Hiertegen quam weder in tleger de vaen ruyteren vanden Heere Robert Sidney, die vuyt Bredae quam. Op den avont quaemen in tleger de heeren Leoninus ende Teeling vuyten Raede van Staete, om met Sijn Ex^tie vande gelegentheyt van tleger te verhandelen ende te voorderen dat een deel van tleger mocht geschickt werden naer tlant van Waes om de contributien over lange gemaeckt ende tot noch toe onbetaelt gebleven, d’een metten anderen te executeren ofte tlant voors. aff te branden. Den viant ginck desen nacht logeren met sijn leger tot Oss. Desen dach hadde Graeff Willem van Nassau alle sijn leger, wesende stijff 3000 man te voet ende 8 vaenen ruyteren met 6 stucken geschuts tot Meppel bij malcanderen om Coevoerden te gaen victailleren ende eensamentlijck de huysen bij den viant innegenomen weder aff te nemen ende op s’anderen daechs te marcheren, dan omdat den viant daer sterck was most hijt langer vuytstellen.

[Den xiiij^en Julij]

Den xiiij^en Julij quam in tleger den Heere van Loockeren met 16 vendelen voetknechten, die tot noch toe voor Geertruydenberch gelegen hadden, daeraff de 6 vendelen van t’Noorthollants regement gingen logeren tot Rossum ende de 6 vendelen van Loockeren tot Wel ende de 4 van Brederode tot Amelroy ende de huysen die naer Hoesden nederwaerts staen. Desen dach trocken van des viants leger weder aff de Loureinoisen met tregement van Graeff Carel van Mansfelt ende eenige peerden, die ten deele den xxvj^en Junij tot Loen bij heml. gecommen waeren ende naemen den pas naer Boxtel, daer sij des avonts logeerden om voorts naer Antwerpen te vertrecken, tsij om tlant van binnen te bewaeren ofte om op de frontieren van Vranckrijck te gaen. De reste van haer leger quam logeren tot Herpen in tlant van Ravesteyn. Desen dach crijgen eenige soldaeten vuyt Hoesden ende Creveceur gescheyden ende des viants leger vervolcht hebbende gevangen 14 soldaeten vanden viant niet wijt van tleger, daeraff sij de vier seer gequetst sijnde lieten loopen ende hielden de thiene ende brachten die gevangen in tleger. Ontrent dese tijt quam

[p. 252]

Johan Pauli in den Raede van Staete in de plaetse van Loosen voornt.

[Den xv^en Julij]

Den xv^en Julij vrouch vertrock den Graeve van Hohenloe naer Delft om aldaer hem met gemack te laeten cureren ende quaemen daer naer in tleger de voors. thien gevangenen, die seggen dat tvolck op gisteren naer Boxtel getoogen op de frontieren gaen souden, dat mede op huyden vuyt haer leger naer Vrieslant souden gaen 7 vaenen ruyteren mettet regement van Don Philippe de Robeles ende de compagnien van tregement van Verdougo, dat oick den Graeve van Mansfelt mette benden van ordonnantie ende de oude garnisoenen weder vertrecken soude naer Bruessel, dat de Spangjaerts binnen de Graeve in garnisoen leggen souden ende de reste van haer leger ontrent de Graeve blijven, ende tegen over de stadt op t’rijck ¹ een schantse slaen. Desen dach kregen eenige ruyteren vuyt Bredae ende Hoesden noch gevangen 8 soldaeten vanden viant ende 2 lackayen, den eenen vanden Graeve van Mansfelt selffs ende den anderen van een Italiaen, ende seyden dat desen dach noch niemant vuytet leger gescheyden was, doch dat men veel van tvertreck vanden Graeve van Mansfelt naer Bruessel mette benden van ordonnantie ende de oude garnisoenen sprack, om sijn commissie (soe men seyde) overtegeven aenden Aertshartoge Ernest van Ostenrijck, die commen ende Gouverneur Generael wesen soude, dat men oick seer sprack van tseynden van eenich volck naer Vrieslant. Desen dach vertrock tvoors. volck van Boxtel naer Antwerpen.

1 Het Rijk van Nijmegen.

[Den xvj^en Julij]

Den xvj^en Julij vertrock vuyt ons leger de compagnie ruyteren van Pouli naer Bergen op den Zoem om aldaer in garnisoen te wesen ende sijn compagnie te verstercken, ende men liet de voors. 2 lackayen wederomme vrijgaen naer tleger vanden viant toe. Noch quaemen in ons leger 2 tambourijns vanden viant om eenige gevangenen, daeraff men eenigen los liet. Desen dach vertrock den Graeve van Mansfelt vuytet leger te Herpen, nemende den hoogen wech naer Maestricht toe, geconvoyeert bij de benden van ordonnantie ende meest alle de andere ruyteren ende oude garnisoenen, twelcke Sijn Ex^tie bij een trompetter vuyt Nieumegen geadverteert werde. Des nachts dede Sijn Ex^tie eenige jachten over den dam vande Diese trecken ende daermede roeijen naer den Bosch toe, die onbesien quaemen tot aen de hameye vande stadt ende en vonden niemant buyten de stadt als sij gemeynt hadden. Desen dach begonst Graeff Willem alle apparate te maecken omme voorbij thuys te Ruynen Coevoerden te victailgeren ende eensamentlijck thuys inne te nemen, doende den wech daertoe

[p. 253]

van Meppel aff door t’marasche maecken ende twee stucken daerop stellen om voorts te brengen, ende dede ontrent 60 peerden van verscheyden compagnien naer Ruynen rijden om den wech aff te sien, daer den viant bij embuscade op chergeerde ende creech wel 25 ruyteren van dien gevangen, daerdoor men te meer gewaer werde dattet daerover quaelijcken soude konnen vallen.

[Den xvij^en Julij]

Den xvij^en Julij vertrocken vuytet leger de Colonnellen Groenevelt ende Loockeren alleen voor haer persoen, oick vertrock de compagnie van Aert van Brienen naer Nieumegen in garnisoen ende resolveerde Sijn Ex^tie (omdat men verstont dattet volck van Graeff Carel van Mansfelt in Artois gemutineert waeren) een tocht in Vlaenderen te doen door tlant van Waes met een deel van sijn leger, te weeten met 10 vendelen Schotten, 5 Seeusche ende 6 van Loockeren ende 4 van Brederode, daer bij haer vervougen souden de compagnien ruyteren van Bredae ende Bergen op den Zoem met Louys Laurens ende eenige Zeeusche vendelen te voet onder tbeleyt vanden Graeve van Solms om te executeren de contributien van tselve lant over lange gemaeckt ende voorts aen te doen betaelen, tot welcken eynde men tvolck op overmorgen tscheep daerwaerts soude seynden ende soude Sijn Ex^tie middelertijt in den Haege gaen om mette Heeren Staeten Generael naerder resolutie te nemen op tgeene men voorts metten leger soude mogen aengrijpen ende daertoe op morgen vertrecken, met welcke resolutie Teelinck naer den Haege tooch. Voorts soude men in de Bommelerweert laeten de 9 Stichtse vendelen, 6 van Noorthollant, 4 van Graeff Philps ende de 2 Engelsche vendelen van Morgan ende Wray mette ruyteren vanden Graeve van Hohenloe, Donck, Huchtenbrouck, Vere ende Sidney, om den viant te amuseren, ende omdat noch beter te doen, sal men op morgen de brugge opnemen ende de ponten ende geschut naer de Voorne doen gaen met meest alle de scheepen, waertoe men vast alle preparatie dede, doende de ponten met geschut van beneden boven de brugge leggen voor alle scheepen, om naer gewoente voor opgepaert ¹ ofte getrocken te werden. Desen dach tooch den viant, die noch tot Herpen lach, sijn leger heel dicht in malcanderen, logerende soe beslooten als hij const, om te beter het verloopen van haer volck te beletten ende hem te verseeckeren tegen alle aencomptste vande onsen ende alsoe naer bescheyt van Bruessel te verwachten. Desen dach was het seer heet weder.

1 Met paarden getrokken.

[p. 254]

[Den xviij^en Julij]

Den xviij^en Julij was het seer heet weder ende maeckte Sijn Ex^tie alle preparatie om naer den Haege te gaen, doende sijn bagagie tscheepe doen ende wech voeren, ende op den naernoen ginck selffs in een jachte ende voer aff naer Gornichem, daernaer begonst men de brugge te breecken ende optenemen ende gereetschap te maecken om die mede wech te brengen. Oick vertrock de vaen ruyteren van Louys Laurens naer Bergen op den Soem, om mette andere ruyteren aldaer tscheepe te gaen. Op den avont vertrocken de regementen van Zeelant, Brederode ende Loockeren voors. naer Louvesteyn, om daer tscheepe te gaen ende voorts aff te vaeren. Om tijt te winnen ende om tlant van costen te ontheffen, werden desen avont affgedanckt alle de waegens van tleger tot op 6 naer, die tot Heel bleven. Desen dach hiel den viant hem tot Herpen noch stille wachtende bescheyt, doch op den avont (tsij dat sij bescheyt hadden ofte versocht waeren bij die van sHartoegenbosch) vertrock Mons^r de la Motte met 15 vendelen knechten naer den Bosch toe ende marcheerden daermede den heelen nacht ende hadde alle tgeschut van tleger binnen den Graeve doen brengen, laetende alleen 3 cleyne veltstucken tot Herpen, vuyt welck leger seer veel Duytsen verliepen, nemende den pas naer Gennep om naer huys te gaen. Graeff Willem alle sijn gereetschap gemaeckt hebbende om voorbij Ruynen naer Coevoerden te gaen, soe men meynde, dede, recht soe men beginnen soude te marcheren alle de ruyteren te rugge gaen naer Swol, daer alle de waegens al gelaeden noch waeren (hoe wel men die seyde op den wech niet wijt van Meppel te wesen) ende daermede desen nacht in der ijl rijden naer Coevoerden, blijvende met sijn voetvolck tot Meppel ende beveelende den Heere van Potlis ende den Drost van Zallant het convoy in der haest te doen, die tselve oick sulcx desen nacht deden, dat sij des morgens vrouch met alle het convoy voor Coevoerden onverhindert quaemen.

[Den xix^en Julij]

Den xix^en Julij des morgens quam la Motte voors. met tvoors. volck logeren tot Ortten ende begonnen aldaer te schantsen, vuyt vreese dat ons volck aldaer een schantse souden maecken, welcke vrese hem quam omdat ons volck den xvj^en des nachts met eenige jachten daer geweest hadden, waeromme men vermoede dat die vande stadt den viant aldaer ontbooden hadden ofte omdat sij van meyninge waeren ende begonnen beoosten de Orttense poorte een bolwerck met een catte te maecken ende dat daeromme de stadt aldaer soude moeten openleggen tot bewaernisse vande welcken sij hem aldaer begeerden. Doch la Motte verstont het heel anders ende meynde aldaer een schantse te maecken ende voor den Coning te houden.

[p. 255]

Hiermede geswackt sijnde die tot Herpen laegen, begonsten haer noch dichter in den anderen te trecken ende heel nau te logeren, vresende eens opgelicht te werden, omdat sij niet dan 300 ruyteren bij haer en hadden ende haer volck dapper van daege te daege verliep. Desen dach dede men alle de ponten met geschut ende de scheepen met bootsgesellen ende een goet deel vande amunitiescheepen van ons leger optrecken naer Driel. Oick vertrocken heel vrouch de 10 vendelen Schotten naer Louvesteyn om tot Gornichem gescheept te werden, alwaer ten selven daege oick gescheept werden dvoors. regementen van Zeelant, Loockeren ende Brederode ende naerdat heml. amunitie ende vivres voor 4 daegen gelevert waeren, voeren se op den naernoen te saemen aff naer Dordrecht om soe naer Zeelant te commen. Noch vertrock vrouch vuyt Gornichem Sijn Ex^tie naer der Goude, daer hij vande stadt met een banquet ende een vergulden coppe vereert werde, ende vertrock daernaer de Veenen door, daer hij alomme met groote blijschap vande boeren ontfangen werde ende quam des avonts in den Haege. Ende omdat men seecker was dat den viant in vougen als vooren tot Ortten gecommen was, ende tot Hedel niet dan drie vendelen knechten en laegen, dede men op den avont aldaer noch 2 vendelen van t’Stichtse regement commen ende voort alomme mette ruyteren goede wacht houden langes den dijck ende werde Sijn Ex^tie van alle desen geadverteert bij den Heere van Barchon (die in affwesen van Sijn Ex^tie in tleger commandeerde). Op den avont trocken 200 mannen vanden viant van Ortten weder naer Herpen, vresende mogelijck dat Warenbon te swack was ende lieten tot Ortten eenige Spangiaerts met een deel van tregement van la Motte selffs ende tregement vande Yren met eenige Duytsen. Oick vertrock la Motte van daer naer Bruessel, laetende Willem Standley (die weleer Deventer verraeden hadde) over tvolck aldaer commanderen. Desen dach werde bij vier ruyteren van Chinsky tusschen Ravesteyn ende de Graeve in embuscade leggende doot geslaegen 2 Capiteynen vanden viant, die met hem vieren bij den Drost van Ravesteyn te gaste geweest hadden ende d’andere twee ontreden het. Oick desen dach des morgens vrouch het convoy voors. voor Coevoerden gecommen sijnde, deden de 150 waegens op Coevoerden gedestineert daerop rijden ende de andere 150 waegens op Oetmaerssen gedestineert deden sij voorbij rijden naer Emlichem ende lieten bij de waegens van Coevoerden de vaen ruyteren vanden Heere van Barchon, om soe haest die ontlaeden souden sijn daermede weder naer Swol te rijden ende reden de 7 vaenen ruyteren mette andere waegens in grooter haeste over Ulsen naer Oetmaerssen, daer sij mede onbe-

[p. 256]

schaedicht quaemen ende doende de waegens terstont ontlaeden, reden ten selven daege daermede weder naer Deventer ende die van Coevoerden mede ontlaeden sijnde reden mette ruyteren van Barchon oick weder naer Swol. In deser vougen werde dit convoy beleyt ende onverhindert vuytgevoert met seer groote haeste, die sij oick veel van doene hadden, want den viant vernemende dat se dien pas genomen hadden, quam desen avont met alle sijn macht logeren tot Emlichem om tconvoy te slaen, maer door tverhaesten vande onsen soe veel te laet, dattet alles al weder wech ende vertrocken was. De ruyteren dit convoy gedaen hebbende reden terstont elcx in haer garnisoen in tquartier aldaer, ende hoewel dit convoy soe seer beneersticht werde, soe bevont men al evenwel dat tot Coevoerden noch egeen noot en was, omdat in tfort noch wel 36000 pond buscruyts was ende andere provisien al advenant, in vougen dat se nauwelicx wisten waer dese nieuwe provisie te laeten, doch waeren wat beter van noode binnen Oetmaerssen, die nu te saemen te beter voorsien sijn.

[Den xx^en Julij]

Den xx^en Julij was het heet weder den heelen dach ende ginck den viant met sijn schantsen tot Ortten voort tot groot mishaegen vande gemeene burgeren vande stadt, die tselve werck voor ons gemaeckt te werden, achten, ofte ten minsten in heur regard niet anders te sullen wesen als een casteel ofte dwinger, daeromme sij oick alle de ambachten deden vergaederen ende in vollen raede besluyten, dat sij daer egeen schantse en begeerden, maer tselve souden beletten, twelcke sij op den avont den viant doende aenseggen, moste hij van voordere wercken ophouden ende hem genougen alleen met een tranchee tot bewaeringe sijns legers. Onse ponten ende scheepen werden op huyden voorts opgepeert tot aende Voorne, om den viant te amuseren, ende gingen aldaer aen tfort van Nassau leggen. Oick werde Sijn Ex^tie vande comportementen ende swaricheden vanden viant, die mits tverloopen vande sijnen tot Herpen seer swack is, geadverteert om daerinne naer sijn goet gelieven te handelen. Opden avont begonstet te donderen ende den voor middernacht seer te regenen. Desen dach quaemen de scheepen naer Vlaenderen gedestineert tot op den Biesbos.

[Den xxj^en Julij]

Den xxj^en Julij was het tamelijck weder, maer begonst des achternoens seer te regenen, ende hiel den viant hem tot Ortten ende Herpen stille ende ons volck in de Weert ende quaemen de scheepen tot Vlaenderen gedestineert tot onder Cats.

[Den xxij^en Julij]

Den xxij^en Julij was het goet weder ende goede wint om de Maese op te seylen, daeromme oick de scheepbrugge mette voordere amunitieschee-

[p. 257]

pen, die naer de peerden gewacht hadden opseylden totte Voorne sonder peerden te behouven. Den viant die tot Herpen lach hoe langer hoe swacker werdende, mits tverloop van sijn volck ende daerdoor meer ende meer beginnende te vresen opgelicht te werden, te meer soe hij kennisse creech dat ons geschut aende Voorne gecommen was ende de scheepbrugge mede ende die van Baetenborch hem adverteerden, dat men de brugge begonste te leggen (twelcke nochtans niet waerachtich en was) is desen achternoen in grooter haest begonnen te vertrecken ende gaen logeren tot Velp ende eenigen soe dicht onder de Graeve, dat se mettet geschut vande stadt consten bevrijt werden. Die tot Ortten laegen onder tgebiet van Standley, hielen haer stille, verwachtende naer bescheyt, soe men tijdinge kreech, omdat die van sHartogenbosch eenigen naer Bruessel gesonden hadden om te beletten dat men tot Ortten niet schantsen en soude. Op den avont begonstet seer te regenen. Desen dach ende nacht bleven de scheepen naer Vlaenderen gedestineert tot Cats stille, wachtende dat de cavalerie tot Bergen rede wesen soude, welck wachten heml. soe quaelijcken bequam, dat sij in tlant van Waes egeen buyt en kregen, als men verstaen sal vuyt tgeene hiernaer volcht.

[Den xxiij^en Julij]

Den xxiij^en Julij was het tamelijck weder ende creech men naerder ende seeckerder tijdinge van het confuys vertreck vanden viant van Herpen, daeromme men tselve met eenige geintercipieerde brieven, mede houdende van tvertreck voors. aen Sijn Ex^tie overscreeff. Desen dach was de cantselaer Leoninus met Thomas Tomassen ende van Santen als gecommitteerden van Hollant in Creveceur om de schantse te besien ende op de naerder fortificatie van dien te letten ende hoe ende waer men tselve best soude konnen doen (hoewel daerop niet gevolcht en is) om van alles aen haer principaelen rapport te doen, ende sijn daernaer te saemen naer Gornichem gevaeren. Op den avont begonstet wederomme seer te regenen. Desen dach vertrocken dvoors. scheepen van Cats ende naemen den pas naer de Calffstaert aen Vlaenderen.