Journaal. Deel 1, boek 1

[p. 161]

Anno 1593.

In tbegin van desen jaere en geschiede niet veel besonders, dan dat Sijne Ex^tie gestaedelijcken in den Haege resideerde, daer hem den ix^en Januarij quaemen besoucken de twee soenen vanden Graeve van Benthem. In dese selve maent werde bij de Staeten van Hollant verdraegen om van haerentwegen in de Generaliteyt weder te consenteren haer quote in de somme van 900000 gulden extraordinarie tot vervallinge vande costen van den toecommenden leger ende voorts geresolveert dat men tsuperintendentcollegie vande Almiraliteyt bij de Staeten Generael soude doen casseren (overmits tselve tot noch toe niet bequaemelijck en hadde konnen in train gebracht werden) mits dat den Almirael als raedt neffens Sijn Ex^tie mette andere raeden de saecken de Almiraliteyt aengaende in tleger soude doen bestellen ende vuytrechten, dat mede die vanden Raede neffens Sijn Ex^tie souden voortaen compareren ende de stemme hebben in tcollegie vande finantie van Hollant.

[Den ix^en Januarij]

Op den ix^en Januarij 1593 hebben de Staeten van Hollant op tversouck bij de Edelen vande selve landen aen heur gedaen, geconsenteert, ende dselve Edelen, ende die uyte Edelen huysen van dien gesproten sijn, mitsgaeders alle andere Edelen in de voorn, landen wonende ende daer gehilickt ende gegoet, ende derselver naercommelingen, geoctroyeert, dat se uyt geene saecken, breucken ofte delicten, hoedanich die souden mogen wesen, uytgeseit van lese ma^t tegen de hooge overicheyt sullen mogen verbeuren meer als heur lijff ende eens de somme van tachtich gulden, met last op de officieren ende justicieren heur dien vrijdom te laeten genieten.

[Ontrent den xiiij^en]

Ontrent den xiiij^en deser maent Januarius vertrock Graeff Philps vuyt Nieumegen hebbende vuyt alle de omleggende garnisoenen bijeen geruckt 11 vaenen ruyteren, de sijne, die vanden Graeve van Hohenloe, Potlis, Barchon, du Bois, Drossart van Sallant, Vuchtenbrouck, Voisin, Vere,

[p. 162]

Sidney ende Parcker met ontrent 1000 mannen te voet, om een inval in tlant van Luxemborch te doen ende sijn alsoe door tlant van Gulick recht derwaerts gegaen, totten welcken op de wech hen noch vervougen souden de compagnie van Sijne Ex^tie, van Kinsky, van Etmont, Donck ende l’Espini, dwelcke vertreckende vuyt Breda ende Heusden den pas genomen hebben naer Wals Brabant met eenige voetknechten ende hebben aldaer Hannuye overvallen ende daerinne gekregen gevangen Capiteyn du Wal, die vuyt Steenwijck gecommen was metten ruyteren vuyt Steenwijck dien meest haere peerden gekregen werden ende moste Cockel het in themde ontvluchten, welcke gevangenen ende peerden sij mette voetknechten weder sendende naer Breda sijn de ruyteren voorts geruckt naer Graeff Philps ende sijn soe met hem innegetoogen in tlant van Lutsemborch ende gecommen voor Sint Vit, alwaer sij twee poorten achter den anderen met petarts deden springen ende sloegen daernaer een schotdeur, die gedaen vallen was aen stucken, dan soe daer noch een derde poorte was en konden die niet op krijgen ende mosten sulcx wederomme aff trecken, naerdat sij daer ses vande heuren doot gelaeten hadden ende daeronder een Sergiant, waernaer des nachts die vande stadt volck innekrijgende, sijn sij voorts innegetoogen ende hebben alomme tlant sonder groote resistentie geplundert ende sulckx gecommen tot voor de stadt Lutsemborch toe ende hebben daeromme her naer de vuytplunderinge noch affgebrant 24 dorpen, ende alsoe wederkeerende is den viant hemluyden gevolcht ende in seecker dorp nedergeslaegen sijnde, sijn ontrent 50 paerden vanden viant voor vuyt gecommen om de onsen te besichtigen ende hebben aldaer gevangen gekregen den Cornet van Chinsky met eenige 7 ofte 8 ruyteren, die van egeen viant weetende, wat te breet vuyt tdorp waeren gaen wandelen, daerover ons volck in alarme quamen ende beter op haer hoede waeren, ende sijn soe weder terugge gecommen boven door tStift Coelen ende voorbij thuys te Karpen ende alsoe in t’overquartier Gelder weder van malkanderen gescheyden ontrent den x^en Februarij ende alsoe elckx naer haer garnisoen getoogen, bij haer hebbende tamelijcken buyt van clederen, lijnwaet ende anders ende ontrent 1000 cleyne Ardennoische peerdekens ende eenige gevangenen ende gijselaers oft borgen voor eenige branschat, niet verloren hebbende op dien tocht dan alleen ontrent 14 mannen doot ende eenigen gequetst, blivende mede tot Linnich in tlant te Gulick gequetst den Ritmeester l’Espini, sijnde vande eenigen van ons eygen volck (te weeten den neeff van Potlis) om seeckere particuliere querelle gequetst, die oick daernaer storff bij toevallen van een coortse. Naer alle twelcke de viant die

[p. 163]

ons volck vervolcht hadde commende logeren in tbreet op den boer in tlant van Luyck, sijn vuyt Bergen op den Zoom ende Breda opgeruckt 7 vaenen ruyteren ende den xviij^en Februarij vertoogen om den viant te vernestelen dan den viant daervan advertentie gekregen hebbende sijn vertoogen alleer ons volck aldaer konden commen, mits twelcke de onsen sonder yet te doen den xxiv^en Februarij weder gekeert sijn.

[In t’eynde van dese maent Januarius]

In t’eynde van dese maent Januarius werde alle gereetschap gemaeckt om weder te velde te gaen ende gescreven aen verscheyden Capiteynen haer compagnien te verstercken tot hooger getal ¹. Voorts groote gereetschap gemaeckt van block ende voorwaegens, affuyten, raeden, manden, schoppen, spaeden ende bijlen ende tgeschut dat verloopen ofte anders onclaer was, gerepareert ende toebereyt met last om alle tselve tegen halff Maert gereet te hebben ende voorts gedaen aennemen 500 bootsgesellen omme bij tgeschut te gebruycken, dan den grooten snee die in Martio viel ende den vorst die daerop volchde verlengde alle de voornemen die men konde aenwenden.

Graeff Carel van Mansfelt in tbegin deser maent gecommen sijnde met een tamelijcken hoop ruyter ende knechten in Artois ende aldaer gebleven sijnde ettelijcke daegen is den lesten Januarij in Vranckrijck in de Tyrasche ² innegetoogen om met sijn volck te verseeckeren ende favoriseren de vergaederinge die die vande ligue tot Paris geleyt hadden ende hielden omme een Coning te verkiesen, daerinne sij niet en konden verdraegen noch malcanderen verstaen ende over La Fere ten laesten treckende naer Compiegne hadde onder wege een aenslach op Noyon die hem geluckte, want hij bij schoonen daege innenemende de ravelijn vande stadt, creech dselve bij appoinctement.

In dese maent Januario dede Graeff Pieter Ernst van Mansfelt, bij provisie Gouverneur Generael aen des Conings sijde, publiceren een placcaet daerbij hij dede breecken de quartieren ende opseggen de contributien met verbot van egeen contributie meer aender Staeten sijde te betaelen ofte met haer volck quartier te houden, daer tegens de Staeten Generael weder een placcaet deden vuytgaen, verbiedende egeen quartier meer te houden vanden eersten April toecommende aff, verclaerende daerbij alle persoenen woenende ten platten landen die de contributien souden weygeren te be-

1 De Staten van Holland besloten alle kompagnieën, die ter hunner repartitie stonden, tot 150 man te versterken (Resol. van den Raad van State, 23 Febr. 1593.)

2 Thierrache, een landstreek in Picardie, ten O. van Vermandois.

[p. 164]

taelen voor viant, hem abandonnerende totten rooff ende brant van haer volck van oirloge.

In t’eynde van dese maent plunderden die van Oldenseel ende Lingen vast vuyt meest alle de dorpen van Twente tsij om tbreecken vande quartieren voornt. ofte dat sij niet en meenden daer lange te blijven en daeromme haer selven wilden van beuyt voorsien.

[Den xiij^en Februarij]

Den xiij^en Februarij quam den jongen Graeve van Culemborch tot Leyden, om daer te studeren, dwelcke met groote moeyten van sijn vader affgetoogen werde.

[Den xviij^en Februarij]

Den xviij^en Februarij quam in den Haege de Gravinne van Swartzenborch omme van wegen den jongen Palsgraeff op den Rijn te middelen thuwelijck tusschen hem ende Loyse van Nassau, dochter vanden Prince van Orangien H. M. die hij geteelt hadde bij Charlotte de Bourbon (dochter vanden Hartoge van Monpensier) wesende de outste van dien bedde.

[Den xiiij^en Februarij]

Den xiiij^en Februarij naemen de garnisoenen van Bergen op den Zoem in Brabant inne het huysken te Westmael leggende op de heye van Brabant tusschen Antwerpen ende Hoochstraeten ende besettent met garnisoen.

In dese maent Februario quam een vloot scheepen vuyt Zeelant die tot Bordeaux om wijnen geweest waeren onder Engelant ende door tquaede toesien vanden stierman van een oirlochschip dat voor seylde ende een lanteerne opvoerde, liep tselve oirlochschip met noch meer andere scheepen op den vuytsteeck van tportlant alwaer aen stucken stieten 3 oorlochschepen ende thien coopvaerdersscheepen alles met wijnen gelaeden, daeraff tvolck ende geschut meest gesalveert werde, dan de waeren bedorven.

[Den xviij^en Martij]

Den xviij^en Martij werde in de vergaederinge vande Staeten van Hollant geresolveert dat men M^r Sebastiaen van Loosen soude nemen vuyten Raede van Staete ende dat in sijn plaetse gestelt soude werden Johan Pauli.

Ten selven daege creech Capiteyn Louys Laurens de compagnie ruyteren vanden afgestorven Ritmeester l’Espini.