Journaal. Deel 1, boek 1

[p. 68]

Anno 1592.

Int beginsel van den jaere 1592 werde de toerustinge ende secours naer Vranckrijck dapper gevoordert ende aengedreven insonderheyt bij die van Hollant ende Seelant. In vougen dat den xx^en Januarij tot Rotterdam, Schiedam ende Delffshaven, bij een quaemen thien vendelen Schotten, mitsgaeders de vendelen van den Graeve Philps van Nassau, Jan van Egmont, Sax, Lijnen, ende Villers, daerbij haer vervougen soude de compagnie vande guarde van Sijne Ex^tie als de wint soude dienen dvoorsz. 15 compagnien werden in scheepen geleyt, omme sulcx opden wint te wachten, ende de garde lach inden Haege, ende quam oick eyntelijck te Delfshaven. Dit volck bleeff aldus inde scheepen bij malcanderen totten ix^en Februarij toe, sonder dat sij oyt eenige goede wint konden verkrijgen, ten welcken daege sij (overmits de sieckten die seer onder hen bestonden te ontsteecken) weder vuyte scheepen gescheyden sijn, ende sijn verdeelt door de steeden van Dordrecht, Delft, Leyden, Rotterdam, Schiedam, de Goude, ende den Haege omme te verluchten ende te refraischeren ende den bequaemen wint te verwachten. In Zeelant laegen den selven tijt mede vier compagnien veerdich omme naer Vranckrijck mette anderen te gaen.

[Den v^en Februarij]

Den v^en Februarij vertrock Sijn Ex^tie vuyten Haege naer Utrecht, Overijssel ende Gelderlant, omme soe tot Nieumegen opden landtdach (die de Gelderschen aldaer geleyt hadden) te weesen, die men den xvij^en Februarij begonst te houden, op tpoinct wat en hoe veel de Gelderschen voortaen souden contribueren tot onderstant vande gemeene saecken, alwaer veel swaericheyden gedebatteert, maer weynich tot nut geresolveert werde.

[p. 69]

Tot Nieumegen sijnde werde beraempt een exploict te doen op thuys te Batenborch daer den viant inlach, tot welcken eynde vuyt Sgraevenweert tot Nimegen gebracht werden drie stucken geschuts, dan mits thooge waeter ende den vorst bleelf tselve te rugge.

[Den xxij^en Februarij]

Den xxij^en Februarij ginck tvoorsz. volck weder tscheep om naer Vrankrijck te gaen maer commende ontrent den Briele mosten aldaer mits den wint draeyde, ende contrarie viel, blijven leggen, alwaer sij bleven totten xxviij^en des achlernoens ten twee vuyren toe, ten welcken daege alle de scheepen met tvoorsz. volck ten Maese vuyt liepen, ende quaemen den eersten Maert te Diepen aen lant (wesende de vier Zeeusche compagnien aldaer eenen dach te vooren gecommen) alwaer sij met groote verlangen gewacht sijnde seer feestelijcken ontfangen sijn. Te meer omdat den Prince van Parma over ettelijcken tijt aldaer mede gecommen was om Roan te ontsetten, ende te dien fynen al ettelijcke cleyne steeden den Coning affgenomen hadde. Dan hoorende de compste van ons volck, heeft hem gehaest te vertrecken over de Somme, tsij door vrese van den selve, ofte dat hij sulcx al te vooren door tgebreck van vivres ende vouraige geresolveert was, ofte om den Conings volck oick te doen scheyden.

[Den xxvij^en Februarij]

Den xxvij^en Februarij vertrock Sijn Ex^tie van Nimegen naer Thiel, Bommel ende Heusden, ende quam den lesten derselver tot Breda.

In tbeginsel van dese maent gecommen sijnde de tijdinge dat de hertoge van Lorreynen sijn beleg van Astenay obgebroocken hadde, sijn de voorsz. ses vaenen ruyteren derwaerts gedestineert, in tlant gebleven.

[In tbeginsel vande maent van Maerte]

In tbeginsel vande maent van Maerte hadde Sijn Ex^tie ontrent Breda doen commen verscheyden ruyteren ende voetknechten in meyninge daer mede een exploict te doen, om den Prince van Parma soe weder vuyt Vranckrijck te doen commen, ofte te dwingen ten minsten een gedeelte van sijn volck te rugge te schicken.

Ten selven fynen vertrock de Graeve van Solms den xj^en Marty des avonts vuyt tlant van Walcheren, met veel scheepen volck ende ander gereetschap, meynende te overvallen de stadt Sluys in Vlaenderen, dan overmits seeckere disordre, en luckte tselve niet, sulcx dat hij weder te rugge moste.

[Den xiiij^en Marty]

Den xiiij^en Marty vertrock Sijn Ex^tie vuyt Breda, sterck ontrent vier duysent man soe te paert als te voet, ende nemende sijn tocht op Turnhout vertrock des anderen daechs naer Westerloo, ende voorts rechts door naer Maestricht, alwaer sij quaemen tusschen den xvij^en ende xviij^en des nachts meynende de stadt te beclimmen. Dan doordien de ladderen te cort waeren, ende het soe duyster was dat de cavalerie het voetvolck naulijckx

[p. 70]

wijcken conde, isser eenige disordre gecommen, daer door die van binnen het gewaer werde, ende den alarm terstont dapper maeckten, twelck Sijn Ex^tie siende dede het volck weder aff trecken, daer op die van binnen dapper met groff geschut schooten derwaerts sij tmeeste gerucht hoorden, ende troffen eenigen die sij doot schooten, treckende Sijn Ex^tie met alle tvolck weder naer Breda toe, ende aldaer tvolck gelicentieert hebbende naer heure garnisoenen is den xxiiij Marty weder inden Haege gecommen.

De gesanten vanden Keyser pasport ontseyt sijnde als voorsz. is, hebben door haer importuyn aenhouden verkregen dat eene van heml. inden Haege soude mogen commen, omme te verstaen de redenen waeromme men haer legatie niet en wilde admitteren, daerop sij al in Februario gesonden hebbende den Baron van Reyd, ende hij nu lange tijt inden Haege gewacht hebbende opde vergaderinge der Staeten Generael van dese geunieerde Nederlanden, is hij opden xxvij^en Marty in volle vergaederinge vande Staeten Generael gehoort, wesende een deel van sijn propositie dat sijn metgesanten mochten herwaerts commen ende gehoort werden. Daerop hem egeen besonder bescheet voor die tijt gegeven en is maer genomen rapport elcx aen haer principaelen.

In dese maent van Maerte sijn verscheyden commissien om volck aen te nemen vuyt gegeven, te weeten van vier vendelen pionniers elcx van 50 coppen. Noch commissie aen Sijn Ex^tie om sijn vaen ruyteren te verstercken met 50 lancien, ende sulckx brengen op 170 lancien, noch commissie aen den Graeve van Hohenloe van 100 lancien, noch gelijck commissie aen Graeff Philps van Nassau van 100 lancien, ende de compagnie van Donck die maer van 45 paerden was, versterckt op hondert.

[Inden beginne van April]

Inden beginne van April is noch commissie vuytgegeven aen Elcke Oensta Vries om een vaen ruyteren van hondert lancien op te rechten, mitsgaeders commissie aenden Soene van Dierick Vijch ¹ om een vendel voetknechten op te lichten van 150 hooffden. Sijn voorts bij die van Hollant vuytgesonden brieven aen alle Capiteynen op haer repartitie staende,

1 Diederik Vijgh, Heer tot Soelen, Amptman van Thiel en de Neder Betuwe, kreeg in Jannarij 1589 zijne aanstelling tot Kapitein over een vendel voetknechten van 300 man. (Commissieboek van den Raad van State, van 1588- 1591, bl. 91. - Zie ook het Eedboek op den 3den Februarij 1859; Rijks Arch.) Deze kompagnie, die alle anderen verreweg in sterkte overtrof, werd in April 1592 op zijn verzoek in tweeën verdeeld, en het eene gedeelte ter sterkte van 150 hoofden werd gegeven aan zijnen zoon Jonker Joost Vijgh (Commissieboek id., van 1591-1599, bl. 16 verso), die in 1593 bij het beleg van Geertruidenberg sneuvelde. Dat is het vendel, waarvan Duyck hierboven spreekt.

[p. 71]

omme haer te verstercken achtervolgende de lijsten bij hen overgesonden. Van gelijcken heeft Sijn Ex^tie een acte gegeven aen Joncheer Gerrit van Warmeloe drost van tsallant, omme 100 paerden carabijns aen te nemen met conditie dat hij die tegens het volgende jaer soude moeten brengen op lanciers. Voorts is alle gereetschap gemaeckt van geschut, affuyten, cruyt ende scherp, omme tselve met een seer groot apparaet, ende meer dan inden voorleden jaere, weder te velde te mogen brengen, daer toe oick alle saecken haer sonderling aen lieten sien.

[Den xj^en Aprilis]

Den xj^en Aprilis werde den Baron van Beydt weder inde Generaele Staeten geleyt, ende hem gegeven antwoorde op sijn voorgaende propositie. Te weeten datde Heeren Staeten nu lang genouch bemerckt hadden, datter egeen pays en waere te maecken, dat alle handelinge van pays altoes dese landen seer schaedelijck waeren geweest, ende dat men onder dien altoes getracht hadde dese landen te overvallen, allegeerende daertoe alle de exempelen, ende insonderheyt vande laeste voorgaende handelinge binnen Oosteynde, te welcken tijde men de groote vloot scheepen opde landen sont beneffens dat men nu soe diep inde onderhandelinge met Engelant ende Vranckrijck was, dat men sonder haer ende anderen die bij ons interest souden lijden, niet alleen geen pays maecken, maer oick van pays niet handelen en mochte. Waeromme de Staeten oick de legatie tot nochtoe niet en hebben konnen admitteren ofte verlooffen omme te kommen, nochte alsnoch niet en mogen. Twelck hem gegeven sijnde bij gescrifte is gebeeden getrou rapport van desen aen sijn meester te doen. Voorts hebben de Staeten hem doen schencken een goude keetinge van 1800 gulden, hebbende twee aenhangende goude penningen, d’eene van t’ontset van Leyden ende d’ander vande Spaensche vloot, die hem gepresenteert is den xiij^en.

Dan is bij hem gerefuseert, in vougen dat de Staeten Generael (om hem eenichsins te vereeren) hem hebben gedaen defroijeren, ende nam soe aen de Staeten Generael als de Raeden van Staete sijn adieu den xxviij^en ende is soe vertrocken.

[Den xviij^en April]

Den xviij^en April vertrock Sijn Ex^tie vuyten Haege met eenige vande Raeden van Staete in Zeelant, omme te beslichten de swaericheyt die sij luyden maeckten in consenteren totte extraordinaris oncosten vanden toecommenden veltleger deses jaers, mitsgaeders dat sij trachten thaeren particuliere prouffijlen te trecken eenige contributien vuyt Vlaenderen, beneffens noch eenige andere swaericheden op tstuck vande Almiraliteyt ende anders bij heml. gemaeckt. Ende op t’aenhouden van Sijn Ex^tie is aldaer geconsenteert inde voorsz. extraordinaris oncosten, maer en consten d’andere

[p. 72]

poincten niet eyntelijcken affgedaen werden, ende quam alsoe Sijn Ex^tie weder inden Haege den iij^en May.

[Den xviij^en Aprilis]

Den xviij^en Aprilis quaemen de hertogen van Parma ende de Mayenne met al haer volck wederomme te Neufchastel omme Rouen eyntelijcken te ontsetten, ende deden soe veel dat sij den xxij^en daer eenige waegens met vivres inne brachten, dan daer naer innegenomen hebbende Caudebeck, is den Coning met alle sijn macht gecommen ende heeft heml. den pas van achteren beslooten, alwaer oick gevallen sijn verscheyden schertmutsingen, op een van welcke den Hertoge van Parma door sijn arm geschooten is, ende is voorts aldaer benout geweest eenige daegen, totten x^en May toe ten welcken daege hij over de reviere gepasseert is omme te konnen commen naer Parijs ende alsoe hem ende sijn leger te salveren dan den Coning is soe geweldelijck op de laeste gevallen dat hij een groot deel van dien geslaegen heeft, ende gekregen wel 4000 paerden soe dienst als waegen paerden ende meest alle de bagagie ende seer veel muylen met cofferen gelaeden waerdich wesende alle de bagagie ende peerden, over de 150000 ducaeten, ende heeft den Coning hem voorts vervolcht van achteren op den wech naer Parijs.