Journaal. Deel 1, boek 1

Vande belegeringe van Nieumegen.

Siende de Staeten Generael ende Sijne Ex^tie dat den viant soe seer geempescheert was, dat hij nauwelijckx middel hadde eenige sonderlinge fortse te wege te brengen, ende willende de gepresenteerde occasie waernemen, hielen alle het voetvolck in scheepen omme den viant egeen naerdencken te geven, in meyninge de selve te gebruycken, daer them oirbaerlijcxt ende best gelegen dochte, ende naer dat sij geresolveert waeren aen te grijpen de stadt Nieumegen, hebben opden xiij^en Octobris van Dordrecht doen vertrecken een groot deel vande scheepen ende het geschut naer Gornichem, dan en konsten tot daer mits den contrarie wint niet commen.

[Den ix^en]

Den ix^en vertrock Sijne Ex^tie vuyten Haege ende quam tot Gornichem, ende de scheepen die van Dordrecht vertrocken waeren quaemen van gelijcken aldaer mettet geschut ende scheepbrugge.

[Den x^en]

Den x^en bleven meest alle de scheepen ende Sijne Ex^tie stille leggen tot Gornichem, vuytgeseyt de scheepbrugge ende het geschut twelck tot Woudrichem toe gebracht werde.

[Den xj^en]

Den xj^en werde alle het voetvolck tot Gornichem vuyte scheepen geset ende begonsten te marcheren naer Bommel, te weeten het regement van Graeff Philps met 5 vendelen, het regement van Balfour met 10 vendelen, het regement vande Engelschen met 9 vendelen, het regement van Zeelant met 7 vendelen, ende het regement van Brederode met 7 vendelen voetknechten, maeckende te saemen 38 vendelen.

[p. 59]

Ten selven daege werde de scheepbrugge ende eenige scheepen mede opgebracht ende mits den contrarie wint gepaert ¹, ende quaemen tot Bommel toe, ende het leger quam tot Varik ende te Ophemert.

Ontrent den avont werde het geschut met de voordere scheepen gebracht boyen Lovesteyn, ende de scheepen daer de soldaeten inne opgecommen waeren, werden meest al affgedanckt ende werden terugge gesonden.

1 Met paarden getrokken.

[Den xij^en]

Den xij^en vertrock Sijne Ex^tie naer Thiel, ende quaemen de scheepen ende scheepbrugge mits de wint tamelijcken goet was, tot boven de Voorne bij tleger. Ten selven daege vrouch ginge de resterende scheepen mettet geschut tseyl van Loevesteyn ende quaemen tot ontrent Opijnen. Ten selven daege werde bij Sijne Ex^tie vuyt de Voorne noch gelicht een vendel voetknechten.

[Den xiij^en]

Den xiij^en vertrocken de voorsz. scheepen mette scheepbrugge ende quaemen tot ontrent Hijen. Van gelijcken vertrock het leger ende quam mede tot Hijen, blijvende Sijne Ex^tie tot Thiel. De achterste scheepen eerst verwacht hebbende eenige scheepen die tot Opijnen toe niet en hadden konnen commen, mede voorts vaerende en quaemen niet voorder dan boven de Voorne, soe om ’t voorsz. verwachten als oick dat de wint soe slap was dat men daer mede tegen de stroom quaelijcken seylen konde. Tleger tot Hijen commende vont aldaer 8 vendelen van het Vuytrechtsche regement ende de ruyteren vuyt Brabant gecommen, te weeten 6 vaenen, die alles tot Hoesden aen den nieuwen dwersdijck laegen.

[Den xiiij^en]

Den xiiij^en vertrock alle het leger naer Nimegen mette scheepen ende scheepbrugge, ende vonden aldaer het Vriesche regement, ende het Noortlantsche regement met noch eenige vendelen van andere regementen, beneffens noch elff vaen ruyteren. Voor Nimegen gecommen sijnde begonst men ten selven daege aldaer te leggen de scheepbrugge tegen over een steenen huys gelegen in trijck van Nimegen heel naer onder de stad, genaempt Lennepenkamer, waer op die vande stadt soe veel schooten dat sij eenigen doot schooten, ende voorts Sijn Ex^tie bedwongen de brugge nederwaerts te laeten drijven, omme dselve laeger ende voorder vande stadt te leggen, dan mits twaeter daer veel wijder was, en mocht de brugge, bij gebreck van scheepen daer toe bequaem niet overlengen, ende liet men mitsdien dat tot des anderen daechs.

[Den xv^en]

Den xv^en werde de brugge geleyt tegen over thuysken van Bronchorst, dan mits tgebreck van scheepen bleeff onvolmaeckt ende en konste tvolck

[p. 60]

mitsdien niet over. Ten selven daege quaemen de laeste scheepen ende het geschut die boven Hijen des nachts gelegen hadden tot tegen over Loenen, aen welcke Sijne Ex^tie des avonts schickte omme te hebben alle de aecken die sij bij hen mochten hebben, ende gedient hadden omme de treckpaerden over te scheepen, die hem des nachts toegeschickt werden, mette compste van de welcken de brugge van den selven nacht noch volmaeckt werde lang 540 gemeene treden, ofte 270 passen, daerinne leggende 56 schuyten, jachten ende aecken. Ten selven daege toonde hem op tgeberchte van Nimegen twee vaenen ruyteren van den viant, dan werden bij die vande stadt niet innegelaeten.

[Den xvj^en]

Den xvj^en des morgens vrouch passeerde Sijne Ex^tie ende alle het volck over de brugge, te weeten het regement van Graeff Philps met 8 vendelen, het regement van Balfour met 10 vendelen, het regement van Noorthollant met 7 vendelen, het regement van Vere ofte de Engelschen met 16 vendelen, het regement van Vuytrecht met 8 vendelen, het regement van Vrieslant met 8 vendelen, het regement van Brederode met 8 vendelen, ende het regement van Zeelant met 7 vendelen, maeckende te saemen 72 vendelen voetknechten, wesende in alles starc ontrent 8500 man. Noch trocken over de brugge de 17 vaenen ruyteren, maeckende ontrent 1600 vechtende paerden, ende over gecommen sijnde trocken alles achter de stadt op de heye, ende stelden hem aldaer in slachoorde, daer sij bleven totten avont toe, ende quaemen alsdoen weder alles logeren ontrent de brugge, besettende de stadt met wachten. Terwijle tvolck alsoe in slachoorde stont, besach men vast alle de advennen, omme daer naer de quartieren te maecken. Die vande stadt middeler tijt hielden haere poorten open, ende toonden haer buyten de poorten, doch binnen de musquet schoot vande stadt, ende schooten nietemin seer met grof geschut, sonder eenich prouffijt te doen, waer tegens die van Knotsenborch, weder alle te met in de stadt ende door de huysen schooten ¹.

1 Hier verwijst de schrijver naar zijne volgende bladzijde en wel naar de zinsnede hierachter vermeld op bladz. 61 regel 25 en volgg. (‘Des daechs te vooren…konden over geven.’, red.)

[Den xvij^en]

Den xvij^en worden eenige aecken ende balcken ende deelen op waegens gestelt, ende gebracht achter de stadt om, omme daermede een brugge te leggen, over seecker waeterken ² vuyte Oeije commende loopen ende recht boven de stadt met een sluysken vuytwaeterende inde Waele, omme daermede te faciliteren de aen ende aff compste vande scheepen die

2 Oeyewaeter ofte Meer.

[p. 61]

boven de stadt laegen, te weeten drie oirloch scheepen, 3 ponten ende ettelijcke jachten van sGraevenwaert gecommen. Ten selven daege werden de quartieren gemaeckt ende bleeff tregement van Noorthollant met 6 vaen ruyteren opde westsijde vande stadt ontrent de brugge, ende Sijn Ex^tie met alle het voorder volck ende ruyteren begreep sijn quartier opde oostsijde vande stadt opde Hoenderberch, ende de suytsijde werde alleen met wachten beset ende bewaert. Desen dach schooten die vande stadt eenige schooten met groff geschut, sonder nochtans merckelijcke schaede. Ten selven daege werde de capteyn Rollé op een temeraire schermutsinge (droncken sijnde) geschooten. Noch begonst men op te werpen de plaetsen totte batterie inde Betuwesche sijde, welcke beraemt was, aende noortoost sijde vande stadt, te weeten dat men van over waeter beschieten soude seeckere muyr aenden voet van tvalckhoff, van trondeel aen tveer aff, totten houck toorn toe, ende vuyten Oeye, de hoender poorte mette muyre totten selven houck toorn toe. De redene waeromme men het daer begreep was, om dat de Waele soe laech was, dat men om den houck drooch voets gaen konde tott aenden lappen toorn ende de kaye toe, ende mitsdien seer bequaem aen de bresche commen. Des nachts volgende dede Sijne Ex^tie drie velt stucken te lande achter de stadt om brengen naer den Hoenderberch toe, ende om bequaemer tgeschut inde Oeye te krijgen dede des nachts noch voor bij de stadt tegen stroom op trecken ses ponten met geschut, ende vier dannloopers met ammunitie, daer op die vande stadt seer schooten, sonder andere schaede te doen, als aff te schieten een oor van een stuck geschuts, ende een mast van een pont. Des daechs te vooren was de stadt gedaen op eyschen, dan gaven die van binnen voor antwoort dat sij meerder gewelt sien wilden, eer sij de stadt konden over geven, Desen nacht soe retrancheerde Sijn Ex^tie hem opden Hoenderberch soe sterck dat hij buyten vrese was.

[Den xviij^en]

Den xviij^en en dede men niet besonders dn volmaecken de brugge die over t’Oeyewaeter geleyt werde, om redenen dat die elcke reyse te corte bevonden werde, twelck toe quam om dat die vande stadt tsluysken buyten de Hoenderpoorte leggende geslooten hadde, daer door t waeter soe seer rees, dat de brugge telcken reyse drijvende werde. Ten selven daege werde inde Betuwe 5 halve canons op lant gestelt ende achter de schantse van Knotsenburch om gebracht tot achter den dijck toe, omme des nachts gebracht te worden inde batterie die boven de schantse inde Betuwe op geworpen was. Des nachts werde tsluysken voorsz. aen stucken geslaegen, sulcx dat t’Oeyewaeter weder begonst off te loopen. Ten selven nacht

[p. 62]

werde de galgenberch ten suytwesten vande stadt leggende innegenomen ende geretrancheert, waernaer daer ses vendelen voetknechten quaemen logeren. Noch werden eenige loopgraven op geworpen tusschen den Galgenberch ende de Hoenderberch, waermede men belette dat de viant niet meer buyten de poorten en konde commen. Voeren noch voorbij de stadt opwaerts eenige scheepen met swalpen ende deelen gelaeden, sonder dat die vande stadt hem eenige schaede met haer schieten deden. Noch werde opgeworpen twee plaetsen totte batterie inde Oeije, ende de gabions daer geset.

[Den xix^en]

Den xix^en werden de batterien inde Oeije voorts gemaeckt ende de gabions gevult, mitsgaeders de batterien inde Betuwe, inde welcke oick tgeschut gebracht werde. Voorts werde noch eenige quantiteyt van tonnen met cruyt, op waegens achter Knotsenborch om gebracht, omme boven de stadt weder in scheepen gedaen, ende daernaer gevouchelijck vuytgelevert te werden. Ten selven daege arbeyden die vande stadt seer aen de noortsijde vande Hoenderpoorte, overmits sij nu genouch saegen datment aldaer meende aen te grijpen. Van gelijcken delffden sij een gracht in de voet vanden Valckhoff, van boven aff tot onderen toe recht achter trondeel aen tveer, omme sulcx t’oopen vanden stadt met tselve rondeel vande beraemde bresche aff te retrancheren, waer vuyt men vermoede, dat sij een deel van de huysen achter tValckhoff inde valeye staende, meenden te abandonneren, indien men aldaer een storm aen bracht. Die van Knotsenburch schooten altemet nacr de geenen die van binnen aen de Hoenderpoorte arbeyden, dan en lieten daer omme haer wercken niet. Ten selven daege quam oick eenich volck inde Oeye logeren, die haer loopgraeven naer de stadt begonsten te maecken. Noch quaemen in tleger de Raeden van Staete. Voorts sond Sijn Ex^tie een trompetter aen de stadt om die nochmael op te eyschen dien voor antwoort gegeven werde, dat hij op s’anderen daechs te negen vuyren weder soude commen, ende men soude hem antwoort geven. Des nachts werde voorts de batterien opgeworpen inde Betuwe.

[Den xx^en]

Den xx^en werden de batterien volmaeckt te weeten inde Oeije tot xvij stucken geschuts, ende inde Betuwe tot 12 stucken. omme bresche opde voorsz. plaetse ende oost vande stadt te schieten. Werde nietemin de trompetter gesonden aende stadt om antwoort, dien geseyt werde dat Sijn Ex^tie inde stadt soude schicken eenigen omme te handelen, ende sij souden weder vuyt schicken gijselaars daer tegens, twelck bij den trompetter niet al te recht gerapporteert sijnde, sijn inde stadt gesonden Risoirt, de Heere

[p. 63]

van Meynerswijck ende Captn. Lambert, ende sijn weder vuyt gecommen [Den v^endrich van Gilvijn ende de Lieutenant van Snaeter ende een van wegen de burgers, dwelcke bij Sijne Ex^tie commende, heeft men haer gevraecht haer meyninge, daerop sij verclaerden egeen last nochte commissie te hebben, dan dat men handelen soude mette geenen die in stadt waeren, daer Sijne Ex^tie op seyde tselve te wesen ongehoort ende tegen de reputatie van sijn leger, dat hij oick sijn volck egeen last gegeven en hadde. Waernaer hij heml. dede wech leyen ende goede chiere aendoen, ende sont den trompet nochmael aende stadt, dat sij commissie voor haer volck omme te handelen souden vuyt senden, ofte sijn gijselaers (mits weder hebbende de hueren) weder souden vuyt senden. Dan naerdat sij hem wel twee vuyren opgehouden hadden ende het opden avont ginck, seyden dat sij te saemen spreecken ende opden anderen dach noch twee burgemeesters vuytsenden souden met commissie, twelck Sijn Ex^tie verstaende, gaff last dat men alle het geschut des nachts inde batterien soude brengen, omme op morgen vrouch te moogen schieten, ende sondt de trompette weder aende stadt omme sijn gijselaers weder te hebben, dan en lieten die vande stadt de gijselaers niet gaen, maer sonden noch twee gedeputeerden aen Sijn Ex^tie hem biddende op te willen houden met schieten, tot smorgens ten negen vuyren toe, ende sij souden vrouch senden eenigen met last omme te handelen. Des nachts werde alle het geschut geplant ende bereyt omme te schieten, werde noch een cleyn schantsken gemaeckt ten westen vande stadt tusschen tquartier van Noorthollant ende de stadt, ende een loopgraeve ten oosten vande stadt tusschen de Opburgsche ¹ moelen ende de stadt. Ten selven nacht vertoonden hen eenige paerden vanden viant opde heyde, daerover een alarm inden leger quam, dan werde mits heur vertreck terstont geslist.

1 Dit woord, in het manuscript gedeeltelijk doorgehaald en overgeschreven, is daardoor eenigzins onduidelijk geworden. Waarschijnlijk zal men ‘Ubbergsche molen’ moeten lezen.

[Den xxj^en]

Den xxj^en quaemen noch vuyte stadt drie gedeputeerden, daer onder den burgemeester Vlaeming, met commissie op hen ende de anderen omme met Sijn Ex^tie te mogen handelen, ende commende in communicatie versochten veel poincten, te weeten generaele abolitie ofte remis van alle voorgaende acten, voorts een kercke voorde papiste religie, noch seecker aendeel inde convoijen, omme te vervallen alle de schaeden vande stadt, noch dat sij voorde oude schulden op dese tijt niet en souden moegen gemolesteert werden. Item dat men heml. laeten genieten soude de vrijheyt

[p. 64]

van haer privilegien, ende dat sij met garnisoen niet en souden werden beswaert, met noch eenige andere pointen. Daerop heml. vergundt werde de generaele vergevinge, met t’onderhout van haere privilegien, dan werde alle de reste affgeslaegen, ende daer voor gestelt dat sij getracteert souden worden als andere steeden onder de gchoorsaemheyt vande generaliteyt staende, mits dat men de stadt tot geliefte ende vereysch vanden noot soude voorsien van garnisoen, ende belangende de soldaeten dat sij vuyt trecken souden, als sij daer inne gccommen waeren met vendelen, waepenen ende begagie. Welck accoort inde stadt gedraegen sijnde werde geapprobeert, dan overmits den avont te seer verloopen was, werde bedongen dat sij op morgen vuyt trecken souden, ende Sijn Ex^tie soude tsijnder verseeckering 500 man mogen inde stadt op ’t Valchoff senden. Twelcke achtervolgende trocken des avonts inde stadt de guarde van Sijn Ex^tie, de compagnie van Graeff Philps, ende de compagnie van Milord Borris.

Opden achternoen werde vuyt de Graeve seeckere schooten met groff geschut geschooten, soe men vermoet, om te beteyckenen dat ter ontset voor handen was, maer twas te laet, ende oick hadde men advertentie dat Verdougo daer was met ontrent thien vaen ruyteren, ende 2200 oft 2300 voetknechten. Ten selven daege quam in tleger den Graeve van Hoohenloo, mitsgaeders de vaen ruyteren vanden ritmeester Donck ¹.

1 De Ritmeester Johan van Donck was sedert verscheidene jaren in dienst van den staat. (Zie de Inleiding, bl. cxv in de aanteekening.) Met de kompagnie van 100 karabiniers, die hem in 1592 gegeven werd (Commissieboek van den Raad van State van 1591-1599, bl. 14), nam hij in 1597 deel aan het gevecht bij Turnhout; hij werd daarbij zwaar gekwetst en overleed kort daarop aan de gevolgen zijner wonden. Zijne vaan ruiters werd aan Thomas van Stakenbroek gegeven. (Id., bl. 129.)

[Den xxij^en]

Den xxij^en ontrent acht vuyren begonst de viant vuyt te trecken, ende trocken vuyt drie vendelen, te weeten tvendel vanden heer van Geleyn, van Snaeter ende van Weert, sterck ontrent 500 man, ende waeren bij Sijn Ex^tie geaccomodeert met 30 waegenen, omme haer vrouwen, kinderen ende bagagie op te laeden, ende werden naer de Graeve laten trecken, waernaer Sijn Ex^tie mette sijnen inde stadt quam, ende alder verstont men dat de burgers mette soldaeten oneens waeren geweest, t welck oirsaecke was, dat men de stadt soe creech, die inder waarheyt heel sterck is, ende mogelijck niet dan met groot verlies van volck en soude hebben konnen gekregen werden, mits welcke men God te meer behoort te loven, wiens werck dit alleen is, gemerckt de sterckte vande stadt sulcx was, dat men met cleyn volck ons lichtelijck daer vuyt conde gehouden hebben. Ten

[p. 65]

selven daege trock alle onse ruyterije, mits tgebreck van voeragie weder inde batterie. Inde stadt werde bevonden een dubble canon, drie halve canons, een slange, ende xxj cleyne stucken alles van metael, ende noch 11 ofte 12 cleyne ijsere stucken, ende ontrent 8000 pont pulvers toecommende de stadt, soe sij seyden, ende eenige lasten rogge toecommende den Coning. De stadt was van binnen noch tamelijcken bewoent, doch de huysen boven veel door geschooten ende geruineert. Belangende het poinct vande oude schulden was geseyt dat men sien soude, als men inde stadt quam, te maecken dat sij die op termijnen betaelden. Ten selven daege quaemen meest alle de scheepen aen de kaeye vande stadt, ende werde het geschut weder inde ponten gedaen ende mede aen de stadt gebracht. Des avonds schooten die van Knotsenburch ende de oorloochscheepen seer van triumphe.

[Den xxiij^en]

Den xxiij^en en werde niet besonders gedaen, dan gedelibereert opde gelegentheyt van tleeger, te weeten off men dat opbreecken, ofte noch te velde houden soude, ende op wat exploict, daer inne voorgeslaegen werden Steenwijck ende sHertogenbosch. In t’een werde geconsidereert de sterckte vande plaetse, de laecheyt ende natticheyt van tlant twelck veel daegen scheen te vereyschen, dat dese laeten tijt niet en mocht lijen. In dat van sHertogenbosch werde geconsidereert dat Verdougo binnen de Graeff was met tamelijcken macht, in vougen dat hij ons vertreck vernemende soe haest daer soude konnen wesen als wij, ende off inde stadt commen off onder de stadt hem logeren, ofte ten minste te rugge blijvende, ons leger grotelijcx incommoderen, ende misdien maecken dat men veel daegen tottet exploict behouven soude, twelck de aenstaende winter mogelijck niet en soude lijden, beneffens dattet niet geraetsaen en was, alle de voorleden victorien met een honteuse retraicte te besmetten. Bleeff nietemin tleger geheel leggen daer het lach, sonder dat op tvoorgaende yet geresolveert werde. Ten selven daege werde de oude magistraet binnen Nieumegen gecontinueert totte ordinaris verkiesdach toe, twelck is den ij^en Januarij alle jaers, ende deden de burgemeesters heuren behoirlijcken eedt dienvolgende in handen van Sijn Ex^tie ende de Raeden van Staete. De redene waeromme dit geschiede is, omme daer mede te eviteren alle wederwraeck, die mogelijck de vuytgeweeckenen in magistraet commende souden gebruycken.

[Den xxiiij^en]

Den xxiiij^en hebben de reste vanden magistraet, soe raeden als andere officiers vande stadt den eedt van getrouwicheyt gedaen, ende is alle het voetvolck vande stadt opgetrocken, ende weder gepasseert over de brugge inde Betuwe, ende voorts gedelibereert wat men doen soude, tleger op-

[p. 66]

breecken, ofte noch yet aengrijpen. Dan en konste dien dach noch niet gearresteert werden. Ten selven daege werden de stucken vanden Overste Schenck (die bijnaest twee jaeren van te vooren een aenslach op Nieumegen hebbende ende misluckende, ende voor de stadt verdroncken sijnde, naer sijn doot gequartiert werde, de stucken ter stadt vuyt gehangen, ende naederhant affgenomen ende inde peeckel geleyt, opdat hij langer duyren soude) weder bij een geleyt in een kiste, omme daer naer begraeven te mogen werden, ende in een huys, alle man ten thoon gestelt.

[Den xxv^en Octobris]

Den xxv^en Octobris werde de resolutie genomen dat men tleger opbreecken soude, ende begonst men de patenten te depescheren op alle compagnien. Ten selven daege werden de drie halve canons inde stadt gevonden daer vuyt genomen ende bij de batterie vande Generaliteyt gevoucht, om redenen dat dselve bij den Prince van Parma daer gelaeten waeren, ende de stadt niet thoe en quaemen. Ten selven daege geboot Sijne Ex^tie dat men alle de ketenen vande stadt (daermede alle straeten soe cleyn als groot voorsien waeren) affnemen ende vuyten wech brengen soude, ofte hij soude se doen affnemen ende wechvoeren, achtervolgende twelcke men begonst die alomme aff te nemen. Werde mede last gegeven, datmen de twee halve canons in Knotsenburch staende mede scheepen ende nederwaerts brengen soude, soe om dselve, die seer verloopen waeren, te doen repareren, als om datse daer nu niet van noode waeren. Van gelijcken verwachte men een halve canon vuyt Sgraevenwaert die tvoorleden jaer daer gebleven was. Ten selven daege arriveerden tot Nieumegen die van de Almiraliteyt van Suythollant, omme op tstuck vande convoyen ende licenten, in dese stadt te heffen, ordre te stellen.

[Den xxvj^en Octobris]

Den xxvj^en Octobris werde tlichaem vanden Oversten Schenck met groote pompe begraeven, gedraegen bij vier ritmeesteren ende gevolcht bij Sijn Ex^tie ende noch ses graeven, mitsgaeders alle de Oversten ritmeesteren ende capteynen hier sijnde, ende werde geaert in de groote kercke recht voor thoochoutaer. Noch werde alle de burgeren den behoirlijcken eedt affgenomen op tValckhoff. Voorts werde de twee halve canons vuyt Knotsenburch gescheept, mitsgaeders die van Sgraevenweert ende daer naer voeren de ponten nederwaerts naer Oosterhout, omme des anderen daechs voort naer Dordrecht te vaeren. Voorts werde ordre geschickt dat de reste van tvolck naer heur garnisoenen raeckte.

[Den xxvij^en Octobris]

Den xxvij^en Octobris vertrock Sijn Ex^tie van Nimegen naer Rheenen, omme soe over Vuytrecht naer den Haege te commen. Vertrocken van gelijcken alle de reste vande scheepen naer Gornichem, omme haere goederen ter gedes-

[p. 67]

tineerde plaetsen te ontlaeden, ende naer huys te gaen. Ten selven daege arriveerde alle het geschut tot Dordrecht omme aldaer op gescheept te werden.

[Den xxviij^en, xxix^en ende xxx^en]

Den xxviij^en, xxix^en ende xxx^en was Sijn Ex^tie te Utrecht ende Leyden, ende quam den lesten Octobris inden Haege.

[Inde maent November]

Inde maent November werde den Ritmeester Schleyer gecasseert, met de geheele vaene leggende tot Nieumegen om verscheyden ongehoorsaemheyden, bij den selven Ritmeester tegens den Raedt van Staete ende Sijn Ex^tie gepleecht ende insonderheyt, omdat dselve noyt eedt op sijn commissie als ritmeester en hadde willen doen, ende evenwel de vaene nu ettelijcke jaeren beleyt hadde.

In dese tijt waeren bij den Keyser verscheyden gesanten gecommiteert om eenige pays tusschen dese vereenichde Nederlanden ende den Coning van Spangien te middelen. Dwelcke in tlaeste deses jaers tot Bruyssel bij den Prince van Parma sijnde, ende met hem gesprooken hebbende, hebben versocht pasport om in Hollant mede te mogen commen, twelck haer ontseyt is tot verscheyden maelen, om redenen dat men achte dat haer legatien alhier egeen vrucht en souden konnen doen, maer datse alleen streckte om ons voor een tijt in slaepe te wiegen, opdat den Coning van Vranckrijck sulcx in twit blijvende, te bequaemer bij den Spangiaert soude mogen onderdruckt werden. Opdat dan tselve niet en soude geschieden heeft men oick hemluyden aengescreven dat sij eerst in Vranckrijck ende Engelant mosten trecken, ende sien wat conditien van pays aldaer waeren te becommen. Ende middeler tijt werde alhier beraetslaecht, off men den Coning van Vranckrijck eenich voetvolck soude te hulpe senden, volgende sijn versouck ofte niet. Item off men den hartoch van Bouillon (die Astenay ingenomen hadde, ende daer weder belegert was vanden Hertoge van Lorreyne) eenige ruyteren soude te hulpe senden. Twelcke alle beyde sulcx geresolveert sijnde, te weeten den Coning te assisteeren met 20 vendelen voetknechten, ende den hertoge van Bouillon met ses vaenen ruyteren, heeft men alle gereetschap daer toe laeten maecken, de capteynen vercoosen ende hem sulcx aengeseyt. Tot tbeleyt van tvoetvolck naer den Coning werde gecommiteert Graeve Philps van Nassau, ende onder hem den Colonnel Balfour over de Schotten, ende over tpaertvolck naer Sedain te senden werde gecommitteert den heer van Barchon. Ende met dese nieuwe beginselen van oirloge, ende de toerustinge van dien werde doorgebracht de reste van dit jaer 1591 ¹.

1 ... Daneben haben wir nicht umbgehen mugen, E. L. freundlichen zuerkennen zu geben, Inmassen die Herrn Generale Staten geresolvort sein sechs hundert Deutscher Reuter, under dreyen Rithmeistern und ein Regement 1500 Deutscher Knecht starck alle vor vier monadt Langk an zu nemmen, undt in Dienst zu gebrauchen, derogestalt das sie alle so woll zu fuesz als zu Pferde gegen den frueling gereidt sein solten. (Brief van Maurits aan Jan den Ouden, van den 18den November 1591. - Archief van Z. M.)