Journaal. Deel 1, boek 1

Van den tocht in tLant van Waes in Vlaenderen.

Tleger opgebroocken sijnde als voorsz. is ende het volck weder verdeylt door de garnisoenen, is den viant al evenwel met een deel volckx blijven leggen inde voochdie ende ontrent Ruermonde. Sulcx datmen om hem te vertrecken sont eenige ruyteren ende voetknechten naer Lingen, omme aldaer te slaen ofte verstroyen seeckere twaelff hondert duytsche ruyteren ende thien vendelen voetknechten, die daer versaemelden ende haer loopplaetse hadden voor ende ten dienste van den Coning van Spangien. Dan dselve vernomen hebbende de compste van d’onsen, sijn voor haere aencompste verloopen ende verstroyt, waer door ons volck weder in garnisoen gekeert sijn, sonder yet vuyt te rechten, dan alleen afgehaelt hebbende seeckeren grooten buyt van alderhande beesten. Dan soomen sach dat de

[p. 49]

viant ooick daeromme hen noch niet en beweechden, om op te breecken vuyte voochdie ende plaetsen daerontrent, soe is goet gevonden hen wat naerder te besoucken ende een inval te doen in Vlaenderen, omme des viants macht daermede te distraheren, ofte ten minsten te beletten dat hij naer Vranckrijck niet gaen en soude, ende daerop vuyt gegeven sijnde bevel aen verscheyden vendelen voetknechten ende oick eenigen te paert omme haer daer op gereet te houden ten gestelden daege, welck was den xiiij^en Septembris A^o 1591 voor thollantse ende een deel Engelsch voetvolck, is Sijne Ex^tie ten selven daege vuyten Haege vertrocken ende met alle sijn treyn gecommen tot Dordrecht voor welcke stadt ten selven daege arriveerde in scheepen meest al het hollants voetvolck op dese tocht gedestineert, ende een deel vande engelschen, ende overmits den stercken wint bleeff aldaer stille leggen, den xv^en, vuytgesondert eenige scheepen met amunitie geladen, dwelcke dien dach over den Biesbos naer Willemstadt liepen, overmits het met dien wint seer hooch vloeyde.

[Den xvj^en]

Den xvj^en vertrock Sijne Ex^tie naer Willemstadt, ende quaemen ten selven daege alle de scheepen over den Biesbos naer Willemstadt ende bleven aldaer leggen tot des anderen daechs.

[Den xvij^en]

Den xvij^en de scheepen met Sijne Ex^tie van Willemstadt vertrocken sijnde, quaemen tot voor Catshouck.

[Den xviij^en]

Den xviij^en quaemen de scheepen in tgetal wel 225 voor Armuyden, ende des avonts tot aen den nattaers voor den Hont, ende des nachts voorts vaerende voeren de Hont op tusschen t’eylant van der Goes ende Vlaenderen tot voor bij Cruyningen toe, daer sij inde morgenstont gearriveert sijnde, haer aen de Vlaemsche custe begaven ende streecken, ende setten haer volck op lant te Calfstaert beneden Wilsenoort, daer een schantse lach die bij den viant bewaert werde. Ten selven nacht was ordre gegeven dat de stadt Hulst gelegen in tlant van Waes beslooten werden bij de garnisoenen van Axele, ende een deel van de Seeusche compagnien die te dien fyne naer der Neuse te waeter gesonden waeren. D’aencompste van Sijn Ex^tie aldaer vernomen sijnde, heeft de viant verlaeten seecker steenen huys, aldaer leggende, daer hij op geweest hadde ende trock op Wilsenoort, maer de huysluyden vluchten meest met alle tgeene sij mede krijgen mochten naer Hulst, abandonerende de reste.

[Den xx^en]

Den xx^en tvolck aldus op lant geset sijnde, heeft Sijne Ex^tie terstont doen op eyschen de schantse van Wilsenoort, daer op vuyt quam een vendrich, wiens hopman ende compagnie te Hulst lach, die op dese

[p. 50]

schantse commandeerde met ontrent dertich soldaeten, dewelcken bij Sijne Ex^tie aengeseyt sijnde, dat sij souden mogen vuyttrecken met haer geweer ende bagagie, ende dat men haer tscheep in Brabant soude bestellen, dan dat sij binnen Hulst niet en souden mogen commen, heeft daer van rapport gedaen aen sijne soldaeten ende daernaer weder vuytgecommen sijnde, ende verstaende dat Sijne Ex^tie heml. naer Hulst niet en wilde laeten trecken, heeft t’appoinctement in dier vougen aengegaen des morgens tusschen acht ende negen vuyren, ende sijn vuyte schantse tscheep gegaen ontrent halff elff vuyren, daer naer is Sijne Ex^tie met alle het volck te weeten tregement van Graeff Philps met 7 vendelen, tregement van Brederode met 7 vendelen, tregement van Balfour met 10 vendelen, ende het Regement vande Engelschen mede met 10 vendelen voetknechten, beneffens noch eenige Seeusche compagnien voorts te lande naer Hulst vertrocken, in welcken tocht eenige boeren huysen, daer inne de boeren poochden te resisteren verbrant sijn. Ten selven daege vertrock t’meestendeel van de scheepen van Wilsenoort naer het Saftinger gat, ende daerinne gecommen sijnde bleven daer leggen. Noch quaemen ten selven daegen inde tsestich scheepen gelaeden met ruyteren van Bergen opden Zoom, ende arriveerde ontrent Wilsenoort, alwaer sij haer paerden te lande stelden, omme naer Sijn Ex^tie te moge rijden, dan en consten mits den avont in tleger niet commen, twelck ons volck niet sonder schaede en quam, want eenige ruyteren van den Prince van Parma (daeronder verscheyden van den vaen carabijns van sijn guarde waeren) in tlant van Waes leggende, ende, mits Sijn Ex^tie egeen ruyteren bij hem en hadde, daer blijvende, deden sulcke excursien dat men quaelijcken van d’een tot d’andere plaetse conde commen sonder groote pericule, in vougen, dat sij eenige gevangen kreegen ende veel quetsten, ende onder anderen de sergiant major van Axel, die daer naer sterff. Hulst is een cleyn steedeken gelegen in tlant van Waes, tamelijcken sterck ende gefortifieert, hebbende in t’oosten buyten de poort leggende een starck bollwerck van aerden, niet dan met een brugge aen de stadt raeckende, van tamelijcke groote. Ten noortwesten een steenen rondeel aen de stadt vast, met een opwerp van aerden daer voor, dienende tot bewaeringe van de Hulster haven, die aldaer in stadt compt. Tusschen beyde dese bollwercken leyt noch een aerde punte, dienende tot flancque van de wallen. Ten westen leyt van gelijcken een punte van aerden, dienende mede voor flancque van de walle vuytsteeckende, ende van bequaeme groote, daerop oick een molen staet,

[p. 51]

ende treckende naer t’oosten daer inne een poorte, ten suytwesten vande stadt, op den wech naer Gendt, leyt een schantsken genaempt Vreest niet, ontrent een groote musquetschoot vande stadt, ende ontrent twee musquetschooten wijder van daen lach een schantse genaempt de Magdelene. Opde Hulster haven laegen van gelijcken verscheyden schantsen, alles bij den viant bewaert. Binnen de stadt liet men vliegn seven vendelen, hoewel men genouch onderrigt was, datter nau twee hondert soldaeten inne en waeren.

Den xx^en begreep Sijne Ex^tie de quartieren voor de stadt, ende de Engelschen met 10 vendelen werden geleyt opde oostsijde naer den dijck toe. Ten noort oosten de Schotten met 10 vendelen, achter heml. bet treckende ten noorden Graeff Philps met 7 vendelen, de guarde daer onder gereeckent, alwaer Sijne Ex^tie mede sijn quartier namp, ende den Grave van Hohenlohe, dicht onder de stadt in seecker huys aldaer gelegen ten noorden. Aen de noortwest sijde werde de haven met daegelijcxce wacht beset van de Schotten ende Graeff Philps. West vande stadt lach Brederode met 7 vendelen, ende suytwest den Graeve van Solms met 14 vendelen. Ten selven daege des morgens arriveerden in tleger ses vaen ruyteren, te weeten de vaen van Sijn Ex^tie van beyde de Baxen, van Chinsky, Etmont ende Pouli, dwelcke terstondt de ruyteren vanden viant, alomme in tlant leggende vervolchden ende kregen oick eenige van heml. gevangen meest vande garde vande carabijns vanden Hertoch van Parma, ende onder anderen oick den Cornetdraeger mette vaene ofte tgene datse in plaetse van een vaene droegen, in vougen dat sij daermede alle des viants ruyteren verjaechden. Ende overmits tgeheele lant van Waes, onder egeen contributie en sat, heeft tselve als een proye voor de ruyteren ende knechten geweest, die dese ende eenige naervolgende daegen tgeheele lant geplundert ende soe veel boeren gevangen gekregen hebben, ende soe veel beesten gehaelt, dattet nauwelijcx om tellen ofte estimeren is. De ruyteren weder commende hebben heur quartier bij Sijn Ex^tie begreepen. Ten selven daege werden eenige schantsen opde Hulster haven gelegen bij appoinctement opgedraegen, dan niet voor s’anderen daechs overgegeven. Ten selven daege werde doorgesteecken den dijck voor Hulst, omme een deel van tplatte lant te inonderen, ende daermede te maecken dat de viant heml. te quaelijcken soude konnen secoureren. Ten selven daege quaemen meest alle de scheepen van Saftingen tot ontrent Hulst, ende eenigen tot aen den dijck. Oick werde seer vuyt Antwerpen ende de schantse van Callo ende Oordam, mitsgaeders opde Schelde geschooten. Dan verstont

[p. 52]

men naerderhant dattet geschiet was omdat de jonge Prince van Parma gegaen was, naer Callo ende Oordam, omme die te besien, tot wiens eere sij soo schooten.

[Den xxj^en]

Den xxj^en continueerden het roven ende beuyten op tlant van Waes, ende werde voorts overgegeven de schantse van Magdelene, mits dat sij vuyt souden mogen trecken met haer geweer, waer naer men opeyschte de schantse Vreest niet, dan gaven voor antwoort dat sij niet anders doen en wilden als de stadt doen soude. Ten selven daege werden noch bij den admirael van Zeelant opgeeyscht tfort van Kieldrecht, wesende een eylant gelegen besuyden vande stadt naer Antwerpen toe, dan gaven voor antwoort dat sij meerder macht sien wilden. Daerop den admirael te lande dede brengen een gootelinge ende schoot daermede ettelijcke schooten op hen, sonder dat sij daeromme tselve fort wilden opgeven, twelck siende den admirael vertrock, sonder yet vuyt te rechten. Ten selven daege arriveerden in tleger eenige van den Raede van Staete beneffens de gedeputeerden van Zeelant.

[Den xxij^en]

Den xxij^en arriveerden alle de scheepen met geschut ontrent Hulst, door ’t Saftinger gat, ende begonst men twee schantsen op te werpen, d’eene aen den dwersdijck ten suyden vande stadt ende d’andere in tvelt wat meer ten westen, omme te beter den viant te keeren, soe hij quam om de stadt te ontsetten. Ontrent den avont werde in een ponte gedaen drie halve canons om die aen lant te brengen ende Vreest niet te beschieten, mitsgaeders twee veltstucken, omme inde schantse aenden dwersdijck te brengen. Dan overmits men het geschut met groote difficulteyt wel anderhalff vuyre gaens, om moste brengen, en werden dien nacht voor Vreest niet, maer twee halve canons gebracht, de derde van den dijck, die heel enge was, in twaeter gevallen sijnde, die des anderen daechs met groote moeyten daer weder vuyt gehaelt werde. De twee veltstucken bleven aen den dijck staen. Ten selven daege werde geschooten den lieutenant die in Vreest niet commandeerde, waer door sij van binnen begonsten te muytineren d’een het willende houden ende d’andere overgeven. Des nachts werde opgeworpen een batterie tegens de oostsijde vande stadt, besuyden het bollwerk aldaer gelegen, groot, omme vijfthien ofte sesthien stucken inne te setten. Ten selven nacht werde de twee halve canons voor Vreest niet geplant. Ten selven daege werde het accoort gemaeckt opde contributie van die van tlant van Waes, omme daermede de rooverijen ende excursien te doen cesseeren.

[p. 53]

[Den xxiij^en]

Den xxiij^en werde vrouch verbot gedaen dat niemant meer vuyten quartiere soude loopen om te pilgeren in tlant van Waes op lijffstraffe, doch brachten de geene die des nachts vuyt geweest hadden noch verscheyden gevangen ende beuyten. Des morgens vrouch dede de Graeve van Solms nochmael opeyschen Vreest niet, hemluyden aenseggende dat hij soude beginnen te schieten, ende alsdan hen egeen genade doen, daerop eenige riepen datt den tambourin te rugge gaen souden, ofte sij wilden schieten, anderen riepen dat hij aencommen soude. Eyntelijcken werde geaccordeert dat sij de schantse souden overgeven mits vuyttreckende met haer geweer, ende te mogen gaen naer Antwerpen daerop sij de schantse overgaven ende trocken daer vuyt ontrent 36 soldaeten. Daer naer dede men het geschut dat opde schantse gestelt was opde stadt schieten eenige schooten, ende sont Sijne Ex^tie een tambourin omme de stadt op te eyschen, daerop de soldaeten riepen, dat hij aff blijven soude, ende de burgeren dat hij aencommen soude. Aengecommen sijnde, eischte de stadt op van wege Sijn Ex^tie daerop hem geseyt werde, dat hij wat vertoonen soude, sij wilden hem antwoort geven, dan begonsten terstont binnen alsoe te remoeren, dat een vande soldaeten, hen geboot te vertrecken, off hij wilde schieten, waer vuyt men vermoede dat sij van binnen tweedrachtich mosten sijn. Ten selven daege werde alle preparatie gemaeckt om de stadt te beschieten, ende werden te dien fijnen verscheyden gabions gemaeckt ende naer de stadt ende de opgeworpen batterie gebracht, ten selven dage werde noch opgeworpen twee schantsen dienende tot beset ende bewaeringe van tleger d’eene buyten den dijck op seeckere vuytsteeckende gorse gelegen aen den houck van den dwersdijck voorsz. ende dandere mede in ’t velt ten suyden vande stadt tusschen dvoorsz. veltschantse ende de stadt. Desen nacht volgende werde de begonste batterie voorts opgeworpen ende daerinne gestelt verscheyden gabions, mitsgaeders aldaer gebracht de materialen omme de beddingen aff te maecken. Werden mede ten selven nachte op tlant noch gebracht 17 stucken geschuts te weeten 8 heele ende 9 halve canons omme die inde batterie aen de oostsijde te gebruycken. Dit geschut werde met seer groote moeyte ende swaericheyt aen lant gebracht, overmits de scheepen daerinne het geladen was, seer verre van lant mosten blijven, ende men het eerst vuyte scheepen in ponten moste stellen, ende daer naer met groote moeyte, op thooge water alleen aff ende aen lant brengen.

[Den xxiiij^en Septis]

Den xxiiij^en Sept^is werde groote gereetschap gemaeckt omme het geschut dat op lant was soe naer de stadt ende de batterie te brengen alsmen

[p. 54]

konnen soude, omme des nachts daernaer tselve inde batterie te stellen. Dan soe in tleger advertentie quam dat de viant hem ontrent Antwerpen versamelde, ende hem versach van schuyten ende scheepen, omme over de riviere in tlant van Waes te passeren, dacht Sijne Ex^tie dat sijn victorie meest inde verhaesteginge was gelegen, ende dede daeromme de stadt nochmael opeyschen bij een trompette, daerop die vande stadt hem ten antwoort gaven, dat hij over twee vuyren wedercommen soude ende met hem brengen vier gijselaers, twee voor de soldaeten ende twee voor de burgeren. Sij wilden alsdan weder eenigen vuyt schicken om met Sijne Ex^tie te parlamenteren. Achtervolgende welcke inde stadt geschickt werden Risoirt, Swoveseele, Plouck ende Maerten Drooch, scheepscapiteynen, daerop vuyte stadt quaemen twee vendrichs van wegen tgarnisoen, den burgemeester van Hulst, ende den burgemeester van Hulster Ambacht, met haere beyde greffiers, van wegen de stadt ende de gemeente. Ende bij Sijne Ex^tie gecommen sijnde begeerden de soldaeten te mogen vuyt trecken met vliegende vendelen, slaende trommelen, mitsgaeders alle haer geweer ende bagagie, ende dat indien mette burgeren verdraegen konst werden, ende anders niet. Daerop bij Sijne Ex^tie egeen swaericheyt gemaeckt en werde, maer werde heml. geconsenteert. De gedeputeerde van de burgers voorsz. eyschten veel poincten, te weeten vrij exercitie van de religie Catholicke in haer groote kercken, onbeswaert te blijven van garnisoene, ende verscheyden andere poincten, daerop Sijne Ex^tie seyde dat hij heml. wilde tracteren, als andere steeden die haer onder de gehoorsaemheyt van de generaliteyt begeven hadde, dat men niemant in sijn conscientie en soude ondersoucken, dat hij de stadt niet en begeerde te overvallen met garnisoen, dan alleen tegen den noot voorsien met Nederlantsche soldaeten, ende dat sijl. ten behouve vande generaliteyt souden moeten betaelen gereet voor een rantsoen 20000 gulden. Twelcke de gedeputeerde verstaende, en maeckten in egeen poincten sonderlinge swaericheyt, dan alleen in tpoinct van 20000 L. daertegen allegerende de groote armoede vande stadt ende gemeente, seggende heml. niet mogelijck te wesen te furneren alleen 2000 L. Doch soe dselve somme gerefereert was ter discretie van Sijne Ex^tie, seyde dselve naer lang debat dat indien sij de stadt wilden overgeven ende haer wel draegen, soe wilde hij betoonen dat hij niet gecommen en was om de stadt te bederven, maer te bevrijden vande tirannie mitswelcke hij heml. de geheele somme quijtschoud. Daer op dselve gedeputeerde met Sijn Ex^tie met groote blijschap appoincteerden, dat tgarnisoen op des anderen daechs smorgens soude vuyt trecken,

[p. 55]

in vougen als vooren, ende dan de stadt in handen van Sijn Ex^tie stellen, alles op rapport aen de soldaeten ende burgeren te doen, ende soe sij daermede te vreden waeren, soude sij den selven avont gijselaers in handen van Sijne Ex^tie senden tot volbrenginge van tappoinctement. Daer naer mettet appoinctement inde stadt gegaen sijnde, werde tselve geadvoyeert, ende als gijselaers weder vuyt gesonden dvoorsz. twee vendrichs ende burgemeesters. Desen nacht vierden ¹ die van Antwerpen seer gelijck sij oick de twee voorleeden nachten gedaen hadden, ende schooten oick eenige schooten, dan die van de stadt en vierden niet weder, gelijck sij te vooren gedaen hadden, hoewel sij aen Sijne Ex^tie verclaerden, niet geweeten te hebben waertoe die van Antwerpen vierden, overmits niemant inde stadt gecommen en was, niet tegenstaende heuren gouverneur Jeronimo Scribani tot Antwerpen was, in wiens plaetse inde stadt commandeerde Capteyn Castille.

1 Vieren - een vuur ontsteken.

[Den xxv^en]

Den xxv^en ontrent acht vuyren begonst den viant vuyt te trecken ende trocken vuyt ontrent 30 ruyteren, ende ses vendelen voetknechten sterck ontrent 240 man, ende dat overmits eenigen voor de belegeringe vuytgegetrocken waeren om een convoy te doen, die mits de belegeringe inde stadt niet commen en konde. Noch trocken vuyt ontrent 31 waegens alles geladen met vrouwen, kinderen ende bagagie, die met heml. trecken souden tot Borcht toe, ende dan weder commen. Ontrent negen vuyren quam Sijne Ex^tie inde stadt, inde welcke bevonden werden 7 metaele stucxkens, ende 7 ijsere gootelingen ontrent 2000 pont polvers, ende seer veel looden tot musquetten ende roers. Op den avont trocken inde stadt de compagnie vanden Graeve van Solms (wien tgouvernement vande stadt gedefereert was) mette compagnien van Frederick van Dorp ² ende Capteyn Ingenhoven, sterck sijnde ruym 400 man. Van dese victorie mach men God almachtich wel dancken, soe om d’importantie vande saecke, als de sterckte

2 De Overste Frederik van Dorp was een van de uitstekendste bevelhebbers van het Staatsche leger. Zijn leven was eene aaneenschakeling van krijgsbedrijven. Op een en twintig jarigen leeftijd streed bij mede bij Heiligerlee en Jemmingen; daarna sloot hij zich aan bij de Watergeuzen, en was vier jaren later bij de verovering en verdediging van den Briel. In de volgende jaren treffen wj hem aan in den slag bij Roemerswaal (1574); bij het ontzet van Leiden met z|jn neef Boisot; bij de verdediging van Zierikzee onder zijn oom Arent van Dorp (1575); bij de verdediging van Msastricht (1579); bij de verovering van Aalst (1582); bij de verdediging van Brussel en de overvalliog van Liefkenshoek (1585) enz. Uy is later (1593) tot Sergeant-Majoor-Generaal van Zeeland benoemd; in 1596 werd hij tot ridder geslagen door Hendrik IV, wien hij met tien vendelen ter hulp gezonden was, bij welke gelegenheid hij zich zeer onderscheidde bij het innemen van La Fère; bij de roemrijke verdediging van Ostende voerde hij anderhalf jaar het opperbevel, werd later Generaal der artillerie, Gouverneur van Tholen en eindigde zijn veelbewogen leven (1612) in den ouderdom van 65 jaar.

[p. 56]

vande stadt, die boven dvoorsz. gelegentheyt noch ses propere catten hadde, als ook de groote difficulteyt die daer was om tgeschut aen lant te brengen, die soe groot was, dat veele van tsucces begonsten te twijfelen. Ten selven daege werde alle tgeschut weder inde ponten gedaen om daer vuyt inde scheepen weder overgeset te werden. Noch vertrocken ten selven daege vuyten leger Milord Borris ende Sidney, met den Overste Vere, soe men vermoet om eenich meerder volck te doen marcheren, naer eenigen anderen aenslach, ofte Nimegen, daer men geheelijcken t’ooge op hadde. Des avonts triumpheerde men inde stadt met schieten ende anders van blijschap. In dese geheele belegeringe en sijn van ons volck maer drie geschooten, ende eenige gequets vuyte stadt, doch in tloopen ende pilgeren sijn noch eenigen vande boeren doot geslaegen ende gequetst.

[Den xxvj^en]

Den xxvj^en was last gegeven aen alle de scheepen dat sij haer vuyt het Saftinger gat begeven, ende naer Calffstaert vervougen souden, overmits Sijn Ex^tie in meyninge was des anderen daechs op te breecken, dan mits den stercken oostenwint, en konsten de scheepen niet alleen niet te rugge commen, maer oick twee ponten met geschut en konsten van lant niet commen, ende dat om dattet met dien wint niet hooch genouch vloeijen en konde, waer door alle de scheepen ende het leger mosten blijven leggen.

[Den xxvij^en]

Den xxvij^en continueerende dvoorsz. wint moste het geschut ende alle de scheepen mede blijven leggen. Desen dach quaemen int leger noch eenige vanden Raede van Staete, omme met Sijn Ex^tie op alles te resolveren.

[Den xxviij^en ende xxix^en]

Den xxviij^en ende xxix^en continueerde het voorsz. weer ende wint.

[Den xxx^en]

Den xxx^en begonst de wint te verslappen, sulcx dattet daeromme wat hooger vloeyde, waerdoor meest alle de scheepen los quaemen ende begaven haer voor een deel naer het Diep, dan overmits tgat soe heel quaet is, raeckten veelen weder aenden gront, in vougen dat sij niet vuyt commen en konden, quaemen nietemin eenigen door, die oick het Saftinger gat vuyt quaemen ende voeren naer de Calffstaert toe. Ten selven daege quam tgeschut mede los ende van lant ende werde soe doen, als daechs daeraen vuyte ponten weder tscheepe gedaen. Des nachts daer aen volgende quam meest al de reste vande scheepen los, dan en voeren niet verder sonder weder op lant te raecken.

[p. 57]

[Den j^en Octobris]

Den j^en Octobris vertrock alle het leger naer de Calffstaert, in meyninge aldaer weder te imbarckeren. Ten selven daege raeckten noch eenige scheepen vuytet gat ende anderen en konden mettet morgen tije niet los commen, waerover men ontrent middach sach de periculen daerinne men was, want de viant verspiet hebbende het vertreck van Sijn Ex^tie ende dattet laech waeter was, vertoende hem aenden dwersdijck daer ons volck te vooren geschanst hadden, ende liepen van daer over het slick naer eenige scheepen toe die op drooch saeten, ende staecken den brant daerinne, in vougen dat sij wel verbranden 13 scheepen, ende souden noch alle de reste verbrant hebben ten waere men daerinne voorsien hadde. In desen was een groot misverstant gebruyckt, want de oorloochscheepen meest al wech gevaeren waeren, vuytgesondert een ofte twee dwelcke ter stonden aen keerden naer de scheepen toe, dan mits den slappen wint ende dattet waeter noch niet en wies, en konden niet in tijts genouch commen, mits twelcke sij haere jachten met bootsgesellen gelaeden, derwerts sonden, welcke bootsgesellen haer terstont wierpen hier in t’een ende daer in t’ander schip, met haer roers omme dselve te bewaeren, ende een vande jachten op hebbende een gootelinge, dede seer wel sijn devoir in schieten. Middeler tijt arriveerden noch eenige andere jachten mede met bootsgesellen, die te saemen de resterende scheepen wesende wel 26 in tgetal preserveerden. Hierbij gevoucht dat dvoorsz. twee oorloochsscheepen metter tijt mede naerder quaemen ende den viant meer met haer geschut incommodeerden, gelijcken oick deden die vande stadt, waerdoor de reste vande scheepen gepreserveert bleeff tot dattet waeter wies, ende sij wech commen konden. Hadde in desen bijden Almirael vande vloote ordre geschickt geweest dat een oorloochschip ofte drie ofte vier jachten, om hooch boven de scheepen gebleven hadde, soe waere dit inconvenient geprecaveert geweest. Nietemin de bootsgesellen naer dat sij ontrent den viant quaemen deden seer wel haer devoir, met schieten ende met hem aff te keeren vande hoop, niettegenstaende sij weynich waeren te reeckenen bijden viant die heel sterck was. Hierinne meriteerde die vanden viants sijde egeen cleyne eere, als doende tgeene sij trachten, ende onse bootsgesellen oick, die met cleyn getal, soe veel scheepen van soe veel vianden preserveerden. Ten selven daege embarqueerde weder alle de cavalerie ende vertrock naer Bergen opden Zoom. Noch werden ten selven daege gescheept alle de voetknechten ende voeren weder naer Zeelant ende quaemen ten selven avont voor Rammekens.

[Den ij^en]

Den ij^en werde Sijne Ex^tie met groote eere ende pompe tot Middel-

[p. 58]

borch innegehaelt ende bleeff aldaer dien dach, ende trocken voorts een deel vande scheepen naer Dordrecht ende onder anderen het geschut.

[Den iij^en]

Den iij^en trocken noch eenige scheepen naer Dordrecht, ende quam Sijne Ex^tie te Vere omme van daer de veeren over te commen naer den Haege. Ten selven daege werde alle het geschut tot Dordrecht vuyt de scheepen in ponten geset.

[Den iiij^en]

Den iiij^en quam de reste vande scheepen tot Dordrecht ende bleven alles aldaer leggen.

[Den v^en]

Den v^en quam Sijn Ex^tie in den Haege omme naerder te beraeden opden aenstaenden aenslach, blijvende de soldaeten inde scheepen voor Dordrecht leggen.