Journaal. Deel 1, boek 1

Vande belegeringe van Deventer.

Sijne Ex^tie als voorseyt is den lesten may op treckende naer Deventer, heeft de brugge voor Zutphen gedaen opnemen ende aen stukken neerder drijven naer Deventer met alle het geschut munitieschepen, vivresscheepen ende soetelaersscheepen, ende opden avont omtrent Deventer commende heeft in alder ijl aldaer doen maecken de brugge ontrent een

[p. 15]

quartier mijls boven de stadt, welcke brugge ten selven avont al weder gemaeckt was, datmen daer overtrecken conde. Den viant heeft den selven nacht noch verloopen ende verlaeten beyde de forten leggende opde Veluwesche sijde recht over de stadt, t’een ront omme beslooten, ende van tamelijcke defensie, ende het ander van buyten tamelijcken voorsien, doch naer de stadt sijde oopen ende ongerampareert ¹. Sijne Ex^tie is met alle sijn volck blijven leggen opde oostsijde vande brugge, ende den Graeve van Solms mette sijne opde westsijde vande stadt opde Veluwe.

1 Niet van borstweringen (remparts) voorzien.

[Den eersten ende tweeden Junij]

Den eersten ende tweeden Junij is niet besonders vuyt gerecht, dan de stadt mette ruyteren alleen beslooten gehouden soe veel doenlijk was, daertegens die vande stadt seeckere lichte schermutsinge deden. Ende Sijne Ex^tie beraetslaechde hem dien tijt geduyrende off hij de stadt soude aentasten ende in wat vougen, tsij met gewelt, ofte ala longue, ofte dat hij, dien laetende, op een ander soude trecken. De redenen van sijn beraetslaeginge waeren dat men wiste de stadt tamelijcken wel gefortificeert te sijne, ende voorsien van polver ende oick tamelijcken van vivres. Oick dat graeff Harman Van den Rerch ² daer inne commendeerde met 14 vendelen knechten, maeckende mette versterckinge omtrent duysent mannen, beneffens noch ontrent xl lanciers ende soe veel carabijns, hem houdende in alles off sij geresolveert waeren de stadt te behouden. Doch, alle difficulteyten overwegen, werde goet gevonden de stadt aen te grijpen tsij met gewelt ofte ala longue, naer dat haer de occasie soude toedraegen.

2 Herman van den Berg was een van de zestien kinderen van Willem IV, Graaf van den Berg en van Maria, de zuster van Prins Willem van Oranje. Hij was Stadhouder van Gelderland voor den Koning van Spanje, die hem in 1596 met de Geldersche leenen beleende.

[Den iii^en Junij]

Dien volgende heeft Sijne Ex^tie den iii^en Junij de stadt gedoen besetten ende besluyten. Te weeten hij met Sijn G. Graeff Willem van Nassau ende tregement van Graeff Philps blijvende op de oostsijde van de brugge (die ten selven daege een groote musquetschoot naerder de stadt geleyt werde) en houdende bij hem ses vaen ruyteren te weeten de sijne, Barchon, beide de Baxen, Chinsky ende Etmont, mette garde ende tvendel van den Gouverneur vande Briele ende van den heer van Famars ³, daermede be-

3 Charles de Lévin, Seigneur de Famars, was een van de onderteekenaars van het compromis, en maakte in 1570 en 1572 den oorlog met Prins Willem van Oranje mede. Hij was Gouverneur van Heusden en werd in het jaar 1586 tot Generaal der artillerie aangesteld. (Commissieboek van Leic., bl. 37 verso.) Hij sneuvelde in 1592 voor Ootmarsnm en werd als Generaal der artillerie door Jan Pieter van der Does opgevolgd.

[p. 16]

sluytende de geheele suytsijde vande stadt. Op de westsyde vande stadt sijn gebleven drie vendelen voetknechten vanden drossart van tsallant. Opde noortsijde vande stadt aen d’IJsele heeft den Colonnel Vere met xiiij^en vendelen engelschen ende vier vaen ruyteren (te weeten de sijne, Sidney, Parcker ende Pauli) sijn quartier begreepen, hebbende bij hem den Colonnel Groenevelt met seven vendelen ende den Colonnel Balfour met thien vendelen Schotten mitsgaeders noch seven vaen ruyteren te weeten, Valckcsteyn, Sleyer, Balen, Putlis, Dubois, Voisin, ende Lepini. Opde selve syde aende galgenberch lach de Graeve van Solms met acht vendelen voetknechten ende Brederode met seven vendelen. Aende oostsijde aen de maladerie leyt den Oversten Dorp met vier vendelen. In vougen dat opde suytsijde vande stadt bij Sijne Ex^tie sijn xix vendelen voetknechten ende opde noortsijde xlvj, maeckende met d’anderen te saemen wel omtrent ix duysent voetknechten ende de ruyteren maecken in alles xvij vaen, wel monterende tot XV^c goede vuijtgelezen ende vechtende paerden.

[Den iiijⁿ Junij]

Den iiijⁿ Junij werde niet besonders gedaen dan de quartieren pertinentelijcken beslaegen. Doch deden die van de stadt een vuytval met ontrent L paerden ende quaemen bijnaest tot tquartier van Sijne Ex^tie toe. Daer tegens de ruyteren van Barchon, Etmont, Sijne Ex^tie ende Marcelis Bacx mede vuytcommende vervolchden d’andere met sulcken aenloop, dat sij onvoordachtelijcken hen worpen in seeckere embuscade van musquettiers, die met meenichte op hen schooten, mitsgaeders oick seeckere groff stucken vuyte stadt, die veel quaets onder tvolck van Sijne Ex^tie deden. Want daer wel bleven vier ruyters doot ende eenen gevangen, ende wel twaelff paerden doot ende noch soe veel gequest, ende onder anderen werden mede door thooft doot geschooten de lieutenant vanden ritmr. Etmont. Ende soude de viant noch veel meerder schaede hebben mogen doen, soe haere musqnettiers hadden blijven staen, dan die mede beginnende naer de stadt te loopen, ende over dese sijde de retraicte geslaegen wordende, is alle voorder schaede voorhoet.

Ten selven daege maeckten alle de quartieren seeckere trancheen, daer mede sij henluyden tegens een schielijcken aenloop beschantsten. Tusschen de iiij^en ende v^en des nachts werden voorbij de stadt gebracht seeckere quantiteit van pleyten, omme beneden de stadt mede een brugge te slaen, daer op die van de stadt schietende egeen sonderlinge schaede en deden, als niet dan eenen man doot schietende, en eenen anderen quetsende.

[Den v^en]

Den v^en werden alomme de begonsten trancheen ende wallingen volmaeckt, ende begonstmen de brugge beneden de stadt, een quartier

[p. 17]

mijls van dien te slaen, die oick ten selven daege soude volmaeckt geweest hebben, bij soe verre daer pleyten genouch waeren geweest, waerdoor men snachts daernaer weder eenige jachten ende ponten moste doen affdrijven, omme de brugge te volmaecken, t welck gedaen is, ende is doen weder een man geschooten. Ten selven nacht heeft Sijne Ex^tie op de suytsijde van de stadt seeckere approchen doen doen, recht over de havenpoorte, ende heeft soe opde bleyckerie als in de waetermoelen buyten de stadt aen de selve sijde leggende, gelogeert ses vendelen voetknechten, te weeten ’t vendel vanden gouverneur vanden Briele, ende vijff andere soe vriesche als van tregement van Graeff Philps, ende dat soe dicht onder de stadt, dat sij met musquetten de defensien van de muyren konnen beletten, maeckende haer loopgraeven soe diep dat die van de stadt haer niet en konnen krencken. Noch heeft Sijne Ex^tie twee vendelen van den Drost van tSallant in sijn quartier getrocken, beneffens noch ’t vendel van den heere van Famars, ende heeft alleen een vendel gelaeten in ’t fort opde westsijde van de stadt.

[Den vj^en]

Den vj^en heeft ’t volck van Sijne Ex^tie haere loopgraeven verdiept, ende geprepareert omme haer beter daer inne te mogen onthouden. Ten selven daege is de brugge over de noortsijde van de stadt volmaeckt geworden, in vougen dat men de stadt kan rontsomme begaen ende berijden. Die geene die gelogeert sijn opde noortsijde van de stadt, hebben ten selven daege gemaeckt seeckere schantskens ende loopgraeven omme vuytet engelsche quartier te mogen vrijelijcken commen in tquartier van den Graeve van Solms, tusschen welcker quartieren gemaeckt sijn drie forten, dienende de forten omme te beletten datter niemant vuyt ofte inne de stadt en soude mogen commen, ende de loopgraeven om malcanderen vrij te mogen helpen. Gelijcke loopgraeven sijn ten selven daege begonnen van ’t quartier van den Graeve van Solms naer tquartier van Dorp, ofte naer de berchpoorte toe. Noch hebhen de soldaeten opde suytsijde van de stadt bij schoenen daege begonnen te graeven inde conterscherpe ¹ van de stadt ende sulcx te beletten dat de viant niet meer vuyt de poorte aen dier sijde staende conde commen, jae hebben innegeloopen de grachten van seecker steenen huysken staende

1 Het woord contre-scharpe wordt door Duyck altijd voor ‘bedekte weg’ gebezigd, zoo als trouwens in zijnen tijd algemeen gebruikelijk was. Van Meteren zegt in zijne verklaring van de ‘vreemde krijghsche vocabulen’, die in zijn werk voorkomen: ‘contrescharpe is een buyten-weer om de grachten te beschermen, so gemaeckt dat men het volck daer achter kan bergen, ende voor schuyns nedergaende, om tselve vande walle, en van hem selven te mogen beschermen’.

[p. 18]

vast aende berchpoorte, daer de viant gelogeert was, waer door de viant tselve huysken heeft moeten in brant steecken ende naer de stadt verloopen. Ten selven daege sijn geweest omtrent drie hondert paerden van tregement van Verdougo, tot ontrent een mijle over dese sijde van der Schoelenborch ¹, hebbende elck paert voor op een saxken met polver, omme tselve inde stadt te brengen, dan en sijn omtrent de stadt niet gecommen, maer weder naer der Schoelenborch gekeert, sonder dat men weet waeromme ofte wat advertissement sij mogen gehadt hebben. Doch hadden sij naerder gecommen, sij souden werck gevonden hebben, omme redenen dat aen die sijde daer sij souden hebben moeten commen, alle daechs ende alle nachts, drie cornetten paerden waecken, behalven het voetvolck. Hiervuyt staet wel te vermoeden, datter soe veel polvers in de stadt niet en is, als de gevanghenen wel willen seggen, maer dat daerinne, ten minsten vrese van gebreck is, in sonderheyt soe sij desen dach, niet met groff geschut geschooten en hebben, als sij bevoorens gedaen hadden, ende wel hadden bequaemelijcken mogen doen, overmits tvolck van Sijn Ex^tie in vollen tochtoorden naer de loopgraeven trocken, ende die geene die daer inne waeren in gelijcke oorder weder daer vuyt toogen.

1 Het huis de Schoelenborg lag ten zuiden van Ommen, aan de Regge.

[Den vij^en]

Den vij^en werden die van de stadt soe cort geliouden dat niemant ter poorten vuyt en mochte, overmits die van de suytsijde eene lange loopgraeve geextendeert hadden bij de haven van de stadt heene totte berchpoorte toe, voor welcke poorte in seeckere waetermoelen ende verbrant huysken aldaer Sijne Ex^tie gedaen logeren hadde vier vendelen voetknechten, ende in de lange loopgraeve vier anderen, ende hadde oick de wech van de selve poorte die heel steenich was met houweelen doen ophouden ende doorgraeven, daer tegens die van stadt alleen schooten twee schooten met groff geschut sonder yemant te raecken, ende den ganschen dach en dede de viant anders niet dan met roers ende musquetten van de muyr schieten, daer tegens die van buyten weder met musquetten schooten. Van gelijcken die van de noortsijde arbeyden ende groeven alles naer ’t oosten toe om vrijelijck te commen naer ’t quartier van den oversten Dorp, ende hadden dese twee daegen ende nachten alsoe veel gedaen datter egeen wech, berch, ofte velt meer en was, daer over men naer de stadt soude hebben mogen commen, dat niet doorgegraeven ende affgesneden was, vuytbesondert een ofte twee passen, daer de quartieren op geleyt ende gefortifieert waeren, soe wel tegen die van buyten als die

[p. 19]

van binnen, beneffens dien extendeerden die van de selve sijde heur graeven naerder de stadt, omme die van de stadt oick van die sijde moyte te maecken. Ten selven daege begonst men van de suytsijde te graeven, recht achter de lange loopgraeff omme de bedden van tgeschut te maecken, ende sulcx de heele cortine aen die sijde, te weeten van de Riviere aff totte berchpoorte toe, te beschieten en aff te werpen, is van gelijcken geraempt eenich geschut in twesten over de riviere te stellen, omme te beschieten de suytwesthoucke van de stadt, ende voorts te flancqueeren de heele suyt cortine, mitsgaeders de santpoorte, ende dien volgende sijn ten selven daege opde Veluwesche sijde op lant getrocken drie heele ende vijff halve canons, ontrent de brugge boven de stadt gelegen. Ten selven daege werde oick eenich volck gelogeert in tweede fort over de stadt leggende, twelck naer de stadt sijde open was, ende eenichsins innegedolven, ende opgeworpen werde tegens de stadt, omme vrij daerinne te mogen sijn.

[Den viij^en]

Den viij^en werden alle approches van alle oorden naerde stadt toe gedaen ende de bedden gedresseert omme tgeschut te setten, te weeten tot thien stucken opde westsijde van de stadt over twaeter, ende tot achthien stucken opde suytsijde, oick aen twaeter, ende werden ten selven daege opden morgen alle de bedden gemaeckt, die vande stadt tselve siende ende met schieten niet belettende. Immers opde middach werden inde batterie van de thien stucken staende over twaeter gebracht ses stucken, daer tegens die van de stadt niet dan drie schooten met een valckonet en schooten sonder yemanden te raecken, des nachts daer aen volgende werden alle het geschut inde batterien op sijn bedden gebracht. Tenselven daege werde gesappeert op de suytsijde vande stadt naer de haeven toe, in meyninge die bedeckt opde haeven te brengen, ende seeckere brugge daer te maken, dan bleeff tselve werck daer steecken.

[Den ix^en]

Den ix^en des morgens voor sonne opganck begonst het geschut te schieten, ende schoot men seven voleen, waer naer men de stadt op eyschte, dan gaff Graeff Harman voor antwort, dat hij een soldaet was, dat hij de stadt voor den Coning hiel, ende daerinne sterven wilde, daerop de batterie deste heftiger begonst te speelen omme bresche te maecken ten wedersijde van seecker rondeel staende aen de suytwestsijde van de stadt, ende voorts van trondeel aff totte sandpoorte toe, in vougen dat sij voor de klocke thien vuyren geschooten hadden over de drie en twintich hondert schooten, ende doen begonstmen slappelijcken ende altemet te schieten tot ontrent drie vuyren toe, ten welcken tijde quaemen tien vendelen

[p. 20]

Engelschen (die de poincte versocht hadden) ende ses vendelen Schotten, omme aen den storm te gaen. Doen begonst d’artellerie te haester te schieten, ende in sonderheyt soe de ponte affdreeff met de brugge, die men in de mont van de haeven (leggende opde suytsijde van de stadt) wilde brengen, omme daer over te stormen, want doen lieten die van binnen heur bravelijck opde bresche vinden schietende met musquetten, naer de geenen die de brugge aen brachten met sulcke furie, dat men nauwelijcx hoiren ofte sien konden, ende schooten oick eenige die de brugge aen brachten doot, soe bootsgellen als soldaeten. Daer werden door den arm geschooten den brugm Corn. Maes, ende noch door tbeen geschooten ende in den arm gequest captn. Teeus scheepscaptn., die vuyte ponte met een aeck aen tlant voer, ende bracht de coorde aen lant, daer mede men de pont ende brugge inde haeven tooch, niet tegenstaende tgeschut van buyten soe furieuselijck opde bresche schoot als het konde. Daernaer begonsten de Engelschen te marscheren naer den storm ende waeren al wel dertich mannen over de brugge aen de bresche, dan soe sij niet wel vervolcht en werden keerden weder te rugge, ende niet konnende commen opde brugge (die wel vijff voeten te corte was) sprongen in twaeter, eenigen hen soo salverende inde ponte, ende anderen daer doot geschooten werdende, waermede, ende omde cortheyt van de brugges wille, de soldaeten verschrickt sijnde (soe het scheen) niet aen en konsten, omme twelcke te remedieren de capiteynen ende officieren hen voor gingen, ende in sonderheyt twee vendeldraegers, (d’eene van Metkercken ¹, die de voortocht hadde, ende d’ander van captn. Lambert ² liepen met heur vendelen naer de brugge toe, alwaer de captn. Lambert doot geschooten werde, doch liep de vendrich van Metkercken over de brugge met tvendel inde slinckerhant ende inde rechterhant een coutelas,

1 Nicolaas van Meetkerken, Overste Luitenant van den Kolonel Groenevelt, ter repartitie van Utrecht, die bij dezen storm doodelijk gekwetst werd, was een van de vier zonen van den gewezen President van Vlaanderen, Adolf van Meetkerken, die als hoofdaanlegger van den aanslag der Leicestersche partij op Leiden, in 1587 naar Engeland gevlugt was. Hoezeer hij nog geen dertig jaren oud was toen hij sneuvelde, had hij zich reeds zeer onderscheiden en als Luitenant deelgenomen aan de expeditie der Engelschen naar Portugal in 1587. Zijn oudste broeder Anthonis was den 7den October 1586 in het beleg van de schans bij Zutphen gesneuveld. Hunne beide jongere broeders Balduin en Adolf dienden mede in het leger der Staten.

2 Charles Lambert, die als Luitenant van Héraugière deel nam aan de verrassing van Breda, was tot Sergeant Majoor van die vesting benoemd. In 1593 werd hem tevens het bevel gegeven over eene kompagnie van 150 voetknechten. Later werd hij Gouverneur van Nijmegen, welke betrekking hij tot zijnen dood bekleedde.

[p. 21]

ende degens de bresche op houdende sijn vendel boven de bresche, daer op ende over siende, dan soe hij van niemant gevolcht en werde, spronck weder te rugge ende viel soe van boven needer sonder anders gequetst te sijne, dan door den val, ende quam soe met sijn vendel, mitsgaeders tvendel van captn. Lambert (dat bij een anderen opgenomen ende oick over de brugge gebracht werde) weder bij den gantschen hoop. tSedert en quaemen die van buyten niet weder over de brugge, dan bleven schietende achter ende ter sijde de brugge, omme die te beschermen. De meeste soldaeten die daer bleven ofte gequetst werden waeren vande compagnie van Vere, daer waeren dooden ontrent twintich, ende wel tsestich gequetsten, daeronder Metkercken mede was geschooten in thooft met groote pericule van sijn leven, ende sijn broeder geschooten door tlijf, ende noch verscheyden engelsche lieutenants ende officiers, die haer couragie toonden. Geduyrende desen aenval toonden die van binnen haer lustich opde bresche, die beschermende, sonder daer aff te wijcken, ofte te vertreen, niet tegenstaende alle tgeschut gestadelijcken op henluyden schoot ende haer veel schaede dede, twelckmen gemackelijcken sien konde. Daernaer bleeff tgeschut dapper schietende totdat tvolck terugge getrocken ende den avont gecommen was, want doen begonst men wederom lantsaem te schieten ende de nacht geduyrende te beletten het toe maecken van de bresche, ende bleven de musquettiers van buyten achter de brugge leggen schietende omme de brugge te bewaeren. Geduyrende desen aenval werpen die van binnen verscheyden peckhoupen, omme de brugge te branden, dan en wirpense totte brugge toe niet. Wert geseyt dat de dooden van binnen wel waeren hondert vijftich ende wel hondert gequetst, die meest gequetst werden vande steenen vanden muyre, ende vande huysen, overmits seer veel huysen, dicht aen de bresche leggende, gansch ter needer geschooten werden. Dien dach en schooten die van binnen niet meer als seven schooten met een valckonet naer tvolck van buyten sonder nochtans groote schaede. Doch gelijckmen vermoet hadde datter van binnen gebreck van polver was, soe is tselve bevonden waerachtig, want die van binnen desen dach veel polvers gespilt hebbende, ende vresende dat sij de preparatien vanden anderden dach mitsgaeders de storm niet en souden konnen affslaen, hebben des nachts geroupen offer egeen captn. aen de brugge en was, om met graeff Harman te spreecken, ende heml. geantwoordt sijnde jae, heeft graeff Harman den selven geseyt, dat hij bij Sijne Ex^tie gaen soude ende hem aenseggen, dat hij twee capt. wilde inde stadt senden, hij souder weeder twee vuytsenden omme met Sijn Ex^tie te

[p. 22]

spreecken, twelck Sijn Ex^tie aengenomen heeft. Hier moet gelet werden dattet niet geraemt en was desen dach storm te doen, dan alleen de bresche te besichtigen ende daer onder te logeren soe het doenlijck was, doch d’Engelschen meynende de bresche bequaem genouch te sijn, liepen aen als voorseyt is, d’andere vendelen vande Engelschen stonden achter de batterie in slachtordre, achter heml. stonden de ses vendelen Schotten, daeraen volchden eenige Vriesche vendelen, dan naer den afftocht trocken de Vriesen weder in haer quartier, ende oick de Schotten, ende bleven d’Engelschen ontrent de brugge ende bresche.

[Den x^en]

Den x^en omtrent halff vijff vuyren heeft Sijn Ex^tie inde stadt gesonden Van der Noot ende hopman Lennep, daer tegens vuyte stadt gecommen sijn Captn. Nicoly ende Captn Brasselet, die met Sijn Ex^tie hebben begonst te handelen, ende omtrent ses vuyren gevallen d’accoort, te weeten: dat sij van dien daege alles vuyttrecken souden, met pack, sack, vliegende vendelen, slaende trom ende bernende lonten, ende voorts de stadt leveren in handen van Sijn Ex^tie. Doch hadden eerst geproponeert dat sij Sijn Ex^tie wel wilden eene poorte laeten, mits dat sij tot des anderen daegs hadden mogen blijven inde stadt, twelck Sijn Ex^tie niet en wilde consenteren, dan indien eenige capiteynen een dag ofte twee wilden blijven, dat liet hij gaerne toe. ’t Accoort dus gemaeckt, dede Sijn Ex^tie Graeff Harman bidden omme bij hem te commen middach eeten, twelck Graeff Harman nochtans niet en dede, hem excuserende op sijn quetsuur, alsoo hij daegs te voeren geweest was omtrent de bresche bij een huys met twee edelluyden, welck huys ter neder geschooten wordende, ende beide de Edelluyden doot, is hij in thooft ende aensicht seer gequetst, niet sonder pericule van sijn een ooge te verliesen, een ander huys corts daernaer mede ter neder vallende, verplette xxxij musquettiers die daer inne waeren, sonder datter een vuyt quam. Des nachts aen de defensie vande brugge bleef mede doot een Vries Captn. genaempt Aluwe. Des achternoens ontrent drie vuyren quam Graeff Harman vuyte stadt omme Sijn Ex^tie aen te spreecken, ende werde geleyt tusschen Graeff Willem, ende den Graeve van Solms, verselschapt voorts met Louckama ende meer anderen soo van sijne als vande Capiteynen ende edelluyden van Sijn Ex^tie, ende was ontrent een groot halff vuyre inde tente bij Sijn Ex^tie. Middeler tijt begonsten die van de stadt vuyt te trecken, ende voerden haere vrouwen kinderen ende bagaige vuyt met xx waegens, die Sijn Ex^tie haer gedaen bestellen hadden, behalven noch eenige waegens die sij selffs hadden, ende was daer te verwonderen de meenichte van kinderen die vuyt gevoert werden, ende hoe gepackt die opde waegens

[p. 23]

laegen in vougen dat sommige waegens op hadden 17 of 18 kinderen.

Daer naer trocken vuyt ontrent xl carabins, daer naer volchden 14 vendelen voetknechten, maeckende ontrent sevendalff hondert mannen, ende ten lesten volchden een vaen lanciers van ontrent xl lancien, beleyt bij den lieutenant, overmits den ritm. geschooten was, daer naer quam bij hemluyden Graeff Harman met eenige andere capiteynen ende trock soe mede wech, ende werden bij drie vaenen ruyters, te weeten Bax, Chinsky ende Etmont geleyt een mijle buyten het leger, ende gingen de waegenen mede naer der Schoelenborch. Eer de viant uyt de stadt trock was daerinne gelaeten de compagnie van de guarde van Sijn Ex^tie doch daer naer trocken inde stadt de compagnie van Sijn Ex^tie in Overijssel, Lennep ende Coen van Steenwijck, ende quam opde avont de garde weder vuyt. Daer werden in de stadt bevonden soe cleyn als groot xxvj metaele stucken, ende daeronder een heele cartauwe; van polver werde gevonden ontrent twee hondert pont ¹. De bresche die was tamelijcken, ende indien de brugge over de mont vande haven geleyt lang genouch geweest hadde, ende ons volck met macht daerop aengedrongen, sij souden apparentelijck de stadt geemporteerd hebben, doch niet sonder verlies van volck, overmits die vande stadt achter de Santpoorte de straete opgedolven, ende geretrancheert hadden, daeraff sij d’onsen commende aenden storm en opde bresche sijnde grootelijckx beschaedigt souden hebben, doch niet konnen beletten d’inneneminge vande stadt, overmits de huysen soe seer ter needergeschooten waeren, datmen daer door lichtelijcken inde binnenste slraeten mochte commen.

Doch Godt almachtig heeft ons bij dit middel de victorie gegeven ende ons volck ende oick de viant ende de borgeren van binnen gespaert ² welcke borgeren appoinctement gelooft ende gehouden werde als die van Zutphen, niet tegenstaende de soldaeten van hemluyden niet en spraecken. Noch hadden de soldaeten van binnen veel bedden ende cussens inde bresche

1 Het grootste gedeelte van het veroverde geschut bleef in de stad, terwijl er uitgevoerd werden ‘een heele cartouw van 6500 pont, noch een nootslange wegende 9000 pont. Item 2 veltstucken wegende een yder 1700 pont. Noch drye coperen cameren wegende yeder 80 pont met noch etlijcke haecken ende veel koegelen ... en ses groote clocken wegende omtrent negenthien duysent pont’ (Resol. Staten Generaal, 2 October 1591.)

2 ’Vom den Stateschen mogen umbtrent 25 personen doot und 110 gewundt sein, darvon der mehrer deil mit der hulf Gottes widderumbt aufkommen sullen’. (Brief van G. Frinck aan E. Steuveren, Raadsheer van Jan den Oude van Nassau; - 4 Junij 1591. Oude Styl. - Archief van Z. M.)

[p. 24]

gebracht ende oick groote gaeten inde straeten gedolven, d’aerde daer vuyt gehaelt ende aende bresche gebracht. Ten selven daege opden avont sijn inde stadt getoogen Sijn Ex^tie, de Raede van Staete, ende die van sijnen Raede ende aldaer gebleven, is mede inde stadt gebracht den Captn. Metkercken ende sijn broeder, omme beeter haer gemack te hebben, dan is des anderen daechs de Captn. vande quetsuer gestorven, ende leyt inde groote kercke tot Deventer begraeven. Van gelijcken is des anderen daechs gestorven Corn Maes voornt.

[Den xj^en xijen ende xiijen]

Den xj^en xij^en ende xiij^en is anders niet gedaen dan begonnen ordre inde stadt te stellen, ende voorts te beraetslagen waer men tvoorders aenvatten wilde, eenige van opinie sijnde den leger naer Nimegen te brengen, ende anderen naer Groeninge. D’opinie van Nimegen werde gefundeert opde oportuniteyt ende faciliteyt van t’exploict, die van Groningen opde importancie vande saecke, sijnde altoos Sijn Ex^tie meest geinclineert omme alhier tquartier te suyveren ¹ overmits de vrese die onder de viant is, ende dat de gelegentheyt sulcx is dat sij geen schielijck secours en hebben te verwachten, eyntelijcken gegaen inde opinie van Groeninge ende geresolveert datmen tselve in alderhaest soude aenvatten waerover den xiiij^en meest alle de scheepen sijn begonnen neder te drijven naer Campen, ende heeft men begonnen alle preparatien te maecken om opden xv^en daeraen volgende metten heelen leger op te rucken, ten welcken fynen tgeschut mede neder gesonden is. Ende om alle aenslagen vanden viant te voorhoeden werde den Oversten Dorp gesonden met sijn regement naer de schantse van Sgraevenweert ² om die ende oick Knodsenburch wel te besetten, ende mette vendelen die hem nog bij geschickt souden werden, hem daerwaerts te laeten vinden, daer den viant thooft soude mogen heene hebben.

1 Het is niet onmogelijk, dat Duyck met deze woorden wil te kennen geven, dat Maurits gestemd was voor de belegering van Steenwijk. Onze schrijvers maken daarvan wel geen gewag, maar zoowel Campama als Carnero en Coloma zeggen het bepaald, dat Maurits voornemens was die plaats te berennen, maar daarvan teruggehouden werd door de maatregelen van Verdugo, die zich in de nabijheid verschanst had. - ‘Hecho esto .... entró el Conde Mauricio en Frisa, con intento de sitiar à Estenuyque: pero avisado de que el Coronel Verdugo se havia atrincherado alli cerca con quatro mil hombres, pasóal Pays de Groninguen’. (Coloma, Lib. IV, p. 124.)

2 Deze naam werd toenmaals algemeen gegeven aan de schans, die in Mei 1586 door Maarten Schenk op het eilandje ’s Gravenweert gebouwd werd en later naar hem de Schenkenschans is genoemd. Eerst had zij den naam van ‘de Bril’, en ook wel dien van ‘Vossenhol’ gedragen. (Geschichte der Familie Schenk von Nydeggen, insbesondere des Kriegsobristen Martin Schenk von Nydeggen, bl. 222.) - ‘Ilqual Forte chiamavano communemente Scheinchescant, e anche di Brilla, quasi occhiali, per esser posto a cavaliero di due fiumi, Rheno e Vaal. (Campana, Della guerra di Fiandra, II, pag. 133.)

[p. 25]

[Den xv^en]

Den xv^en is theele leger opgeruckt des smorgens vrouch, ende dien dach commen logeren tot over de oostsijde van Swolle, ende is tgeschut tot Campen vuyte ponten in scheepen gedaen, omme over de Suydersee door twadt naer Groeninger Diep te mogen gebracht werden, ende voorts ordre geschickt dat de vivres voorbij Swarte Sluys tot ontrent Swolle gecommen sijn, omme de soldaeten vivres dien avont vuyt te deelen.

[Den xvj^en]

Den xvj^en is tleger voorts getoogen naer Meppel, alwaer ten selven daege arriveerde de avantgarde, ende bataille ¹, dan overmits de ongemaecktheyt van den wech, daer over veel tijts verlooren werde, en konste de arriere garde niet arriveeren die tot Rouveen bleeff, mits welcken men den xvij^en geheel heeft verwacht tot Meppel, om gelijckelijcken bij den anderen te wesen, ende de soldaeten wat te doen refraischeren, ende sijn de vivres door Swartesluys naer Meppel gebracht. Hier moet gelet werden dat alle daegen de ordre veranderde in vougen dat die d’avantgarde den eenen dach beleyt hadde, des anderen daechs beleyde de arrieregarde, ende d’arrieregarde verandert inde bataille. Van gelijcken moet gelet werden, dat de viant al van den xvj^en verliep van der Schoelenborch ende van dhuys de Richtere ², die daernaer bevoolen sijn bij d’innewoonderen van Sallant geslecht te werden, ende oversulcx begonst te slechten.

1 Het hoofdkorps.

2 Het huis Rechteren lag ten westen van Ommen, boven Dalfsen aan de Vecht.

[Den xvj^en]

Den xviij^en is tleger gelijck op geruckt naer Groeningen.