|
| |
| |
| |
V.
- Goede dag, Trees! Hoe stelt gy het? Goed?
- God zy geloofd, Lena; tamelyk wel. En hoe gaet het met u?...
- Wel niet slecht. Maer, wat donder! ge zyt zoo haestig: waer loopt gy henen?
- Verschoon my, Lena; ik moet spoedig den doktor halen.
- Wat zegt gy? Maer toef dan toch een oogenblik?... den doktor, zegt gy: ls uw man dan ziek?
- Toch niet; maer de vrouw, welke by ons boven woont.
- Wie? Anna?
- Ja.
- Zoo dan! Och arme! en gaet ze naer 'tgasthuis, Trees?
- O! ze moet wel, mensch lief; want, ze is ziek tot stervens toe.
| |
| |
- Och arme! laet ze dan maer gaen, Trees; want, dan is ze gelukkig: zy zal het er goed hebben!... Maer zeg eens, Trees, heeft uw man nog altyd werk?
- Och God, ja! tot hiertoe heb ik nog geen klagen; hy is van tyd tot tyd wel eens eenen dag leêg; maer, als het maer zoo blyft duren en dat we ons dagelyksch brood maer hebben, dan zal, God dank! de winter allengskens voorby gaen.
- Dan hebt gy het beter dan ik; want myn man is reeds lang zonder werk.
- Maer hoe krygt ge dan den kost voor al uwe kinderen, Lena, als uw man niets wint? En ge zegt nogtans dat het niet slecht gaet.
- Wel gy sukkel! men moet immers geen' honger lyden als men niet wil. Indien men zich niet schaemt zynen nood te klagen, dan kan men ligt onderstand vinden. Er worden zoo veel uitdeelingen van brand- en levensmiddelen gedaen: hier, geeft men hout en kolen; daer brood, aerdappelen en erwten; en dan nog is er van daeg een lykdienst in deze of gene kerk; morgen heeft er een huwelyk plaets, en, dit brengt ook nog al wat by. Wel, ik heb verledene week dagen gehad, Trees, dat wy vier guldens hebben rondgehaeld.
- O dan begryp ik alles!... Gelukkig zyn ze, Lena, die als gy hunnen nood durven te kennen geven, want, ze weten niet wat armoede is. Maer zie, geloof my, ik zou het toch niet kunnen doen en liever stierf ik van gebrek dan van iemand bystand aftebedelen.
| |
| |
- Ge zoudt ongelyk hebben, Trees, groot ongelyk; ge zoudt te beklagen zyn; want niemand zou er door lyden dan gy zelve. En zeg eens, waer toe dient toch al die eerzucht? Wy, arme menschen, hebben immers toch niets te verliezen. En wat baet het ons dat wy een' goeden naem hebben? Wy zyn weinig bekend en kent men ons, dan nog wil men ons niet bezien.
- Om het even, Lena; men kan toch zoo gemakkelyk zyn hart niet veranderen; men heeft zich zelve niet gemaekt; en, indien Anna had te werk gegaen zoo als gy, ze zou voorzeker zoo veel niet hebben uitgestaen; want, zie Lena, ge spreekt van armoê, eh? maer indien ge wist wat smart die vrouw heeft gefolterd, ô dan zou uw hart breken al ware het van steen!...
- Dus ziet ge, Trees, dat het is, zoo als ik u zeg? Wie lydt er door de eerzucht, als het eerzuchtig hart zelf?
- Och! laet ons daer maer over zwygen, Lena; want, het doet my te veel pyn er te moeten op denken; nu, vaerwel! ik heb my reeds te lang hier opgehouden; ik ga naer den doktor: Vaerwel, Lena!
- Vaerwel, Trees!
Die woordenwisseling had plaets tusschen Trees, de vrouw die wy reeds kennen, en Lena, eene harer gebuervrouwen. Deze bleef nog eenigen tyd aen de deur hare vriendin staen natezien. Eensklaps tikte er een man haer op den schouder en vroeg haer op barschen toon:
- Hoe is het, kan ik nu geld bekomen?
| |
| |
- Wel, goede hemel! zyt gy daer al wederom? - riep Lena, de handen te samen slaende en binnen tredende.
De man die haer geld gevraegd had, volgde haer.
Het was Lena's huisbaes - of beter, een zaekwaernemer, die het beheer had over de goederen eens ryken en voor dezen, de huizing welke Lena bewoonde en meer andere in de buert, verhuerde; doch, daer de huerders onbewust waren van deze omstandigheid, aenzagen allen hem als den huisbaes zelven.
Wat er in Lena's wooning was omgegaen, laet zich gemakkelyk gissen, daer de zoogezegde huisbaes er na ettelyke stonden kwam uitgeloopen, bleek, bevend en als om zoo te zeggen razend van gramschap:
- Ah! - mompelde hy, terwyl hy de handen stuiptrekkend wrong - ah! ik zal dit gespuis leeren!... die luijaerds!... By al dat ze u niet betalen, durven ze u nog honen! Maer!!... ditmael zal het hun duer te staen komen!... - en, achteloos, liep hy het huis binnen, waer Anna woonde, vloog, zonder zich beneden op te houden, den in den vloer staenden trap op, en - was op Anna's kamer.
Men denkt welligt dat zyne ziel bewogen werd by het somber vertoog dat zich daer aen zyn oog voordeed, dat zyne gramschap gestild werd? Neen! de armoede, de ellende en de nare smart, welke het vertrek vervulden, hadden geenen indruk op zyn hardvochtig gemoed.
- Geld! - sprak hy op vertoornden toon; geld, vrouwe! Gy zyt my thans vier weken kamerhuer schuldig.
| |
| |
De verschyning van den zaekwaernemer en zyn barsche uitval, vielen als lood op Anna's gevoelig en eerzuchtig hart. De adem werd haer als in eens benomen en slechts na weinige oogenblikken was het haer gegeven lucht te scheppen en stamelend uit te roepen: - O myn God! wanneer dan toch zal myn lyden een einde nemen?
- Geef my geld! - schreeuwde de man haertoe - uw ongeluk raekt my niet!... en voorzeker zal het eindigen, wanneer gy niet meer te lui zult zyn te werken!
- Ach, mynheer - smeekte de kranke - vergroot toch myn leed niet door uwe harde woorden: ik heb ze immers niet verdiend!
- Zy zyn streng, ja - viel de zaekwaernemer haer in de rede - maer daerom niet min waer. Indien gy werktet om uw brood te winnen, gy zoudt zoo ongelukkig niet zyn; maer gy, arme menschen, gy brengt liever uwen tyd door met slapen, of in ledigheid dan te arbeiden, om als eerlyke lieden door de wereld te geraken.
Anna antwoordde weenende:
- Gy beschuldigt den armen van iets, waeraen het grootst gedeelte onpligtig is, mynheer; doch God vergeve het u!... Gy weet niet wat het zegt arm te zyn; gy begrypt niet, hoe wrang de ziekte den eerzuchtigen werkman valt en hoe hartgrievend het voor hem is, zyn brood, in het zweet zyns aenschyns, niet te kunnen verdienen!
- Het is mogelyk dat ik dit alles niet versta - hernam de man
| |
| |
bitsig - doel dit scheelt my zeer weinig. Ik zeg nogmaels - en of ik gelyk of wel ongelyk heb, dit raekt my niet - ik zeg nogmaels dat, indien men tot den bedelstaf geraekt, men zyn lot aen zich zelven heeft toe te wyten. En nu - betael my hetgeen gy my schuldig zyt, dan blyven wy vrienden.
- Ach, mynheer, heb toch in Godsnaem medelyden met my en myne arme kinderen! - bad de rampzalige moeder.
- En waerom zou ik met u allen geen mededoogen hebben?
- zei hy spottend, er nydig byvoegende: - Doch geef my maer het beloop der verschuldigde kamerhuer.
Anna kon niet antwoorden op zulke lage spotterny. Moedeloos liet zy het hoofd op hare borst zakken en... zuchtte, weende slechts.
Eensklaps stapte de zaekwaernemer tot by de zieke vrouw, sloeg op haer zyne blikken, waeruit eene dolle woede straelde, en sprak knarsetandend:
- Ah! ik versta u... gy wilt my mogelyk ook weg zenden, zoo als uwe schoone gebuervrouw daer komt te doen? Maer dan bedriegt gy u... dan zult gy het voor haer mede bezuren!... Spreek: wat wilt gy?
- O mynheer! - kreet de ongelukkige snikkend - hoe wilt gy toch dat ik u thans voldoe: ik bezit niets ter wereld zoo als gy ziet, ik ben krank; de dood wacht op my; en myne kinderen hebben honger!...
- Ah! het is dan gelyk ik dacht!... riep de man, de kamer op en neêrgaende.
| |
| |
- Mynheer! - smeekte Anna - heb toch medelyden met my!... heb eenige weken geduld! als ik genezen zal zyn en werken kan, zal ik u voldoen zoo als ik tot hier toe heb gedaen. Van daeg nog, ga ik naer het gasthuis en...
- Wat zegt gy?... gaet gy naer het gasthuis?... O, dan zal ik u zeker geen uitstel verleenen!... Doch, waerom zyn al die woorden noodig? gy kunt my betalen: verkoop den bedzak waerop gy ligt en wanneer gy, hersteld, uit het gasthuis terug keert, werk dan om er een ander aentekoopen.
- O mynheer - stamelde de zwakke - behoorde dit bed my toe... ik zou...
- Welaen! dan zult gy hier niet lang meer verblyven... - riep de zaekwaernemer, en hy wilde heensnellen.
- Heb toch mededoogen met ons, mynheer! -kreet Anna - heb mededoogen! O, ik smeek u... gy hebt misschien ook eene vrouw... gy hebt mogelyks ook kinderen, die u aen het harte liggen?... O zeg eens, indien gy met die gade welke gy lief hebt en die aengebeden kinderen eens ongelukkig waert... als smarte, ziekte en ellende u eens ten deele gevallen waren!... als uwe kinderen honger hadden en gy hun geen voedsel kondet geven... en dat gy een schuldeisscher haddet... zog, zoudt gy dan niet willen dat hy uw ongeluk niet grooter maekte en medelyden met u hadde?... O mynheer, ik bid, ik smeek u, in den naem uwer echtgenoote, in den naem uwer kinderen, in den naem van al wat u heilig en dierbaer is... mynheer! in den naem van God!... geef my eenigen tyd uitstel... ik zal u voldoen!...
| |
| |
- Neen! oogenblikkelyk moetik geld hebben, of binnen eenige uren...
- O gy zyt dan onverbiddelyk!... uw hart is dan van yzer!... O ik begryp het!... gy zyt geen echtgenoot!... gy zyt geen vader! Er is niets op aerde dat gy lief acht!... gy zyt alléén en bemint slechts u zei ven.. Welaen! indien gy dan medoogloos zyt... dáér... dáér is myn hart... geef my dan maer den doodsteek!... - kreet de rampzalige, wanhopig.
- O mynheerken lief, heb toch medelyden met ons!... heb medelyden met onze arme zieke moeder!... Ach, wy zyn zoo ongelukkig!... - kreten de kinderen ter zelfder tyd, en zy wierpen zich aen de voeten des onverbiddelyken mans en reikten de handjes smeekend tot hem.
Eensklaps ontstond er een gerucht op het portael naby de kamer, als van menschen die elkander, als het ware, geweld aendeden. De zaekwaernemer luisterde aendachtig; weldra kon hy goed verstaen wat er gezegd werd, want, na eene kleine poos klonk het:
- Vrouwe, wederhoud my niet langer! laet my binnen gaen en den wreedaerd onder het oog zien!... En, van Trees gevolgd, snelde de doktor binnen; het was zyne stem welke men gehoord had.
- Myn God! - riep hy uit, het vertrek binnen komende, en - plotselings bleef hy staen, bragt de handen aen de oogleèn, staerde in vertwyfeling rond en langzaem vooruitstappende,
| |
| |
vervoorderde hy: - God! wat zie ik?... maer bedriegen myne oogen my niet?... Van Dommel... hier... alleen... op dit oogenblik... in dit rampverblyf... o, hy was het dan, die... Maer wat bitter lyden!... wat wrange nood!... O, ik huiver!... - en nu naderde hy tot den zaekwaernemer, greep hem by den arm en vervoorderde, bleek van verontweerdiging: Gy, Van Dommel, gy waert het dan dien ik heb hooren spreken? gy zyt het, die deze kinderen des onheils tot het uiterste vervolgt? gy zyt het, die deze kranke moeder vermoordt!...
- Genoeg, mynheer, - viel de zaekwaernemer in - wees gelaten!... Weet, dat ik u geene rekening over myn gedrag jegens deze menschen verschuldigd ben, en ook, dat gy het regt niet hebt my hier te ondervragen!
- Hoe! gy durft zulken toon nemen - hervatte de doktor, woedend tot hem tredende, - en gy schaemt u niet!.... Is het u dan onbewust dat gy deze arme vrouw tot er dood toe hebt gehoond en gemarteld?... Verwyder u, schaemtelooze, laffe, vuige borst!... O, men heeft my reeds lang doen kennen, dat gy een valsche vriend, een slecht vader en een ruwe echtgenoot zyt; men heeft my reeds lang gezegd dat gy voor niemand ter wereld eenig zacht gevoel in uw hart koestert; dat gy voor schuldenaer en vyand een zwaerd zonder genade zyt; doch ik heb immer gedacht dat men u ten onregte in al te zwarte kleuren afschilderde; nooit heb ik kunnen gelooven, dat uw hart tot zulken graed van versteendheid gekomen was!... Maer
| |
| |
nu, nu begryp ik alles... O, van Dommel! indien hy, wiens plaets gy hier bekleedt, wist hoe gy handelt met zyne ongelukkige huerlingen, hy zou u voorzeker het beheer zyner goederen ontnemen en u wegjagen, als een eerlooze dienaer... Maer wat baet het, dat ik tot u spreek: Gy blyft koud, by al de aentygingen welke ik u doe... zy dringen in uwe ziel, even als de waterdrop in het marmer!... O, Gods wraek moest u hier verpletteren!... maer... - en van toorn bevend, tot de weenende Anna gaende, vroeg hy zoo zacht mogelyk: - Vrouwe, hoeveel zyt gy aen dit mensch schuldig?... -
- Vier weken huer, - stamelde de kranke, en twee stroomen tranen rolden over hare wangen.
- Vier weken slechts! - riep de doktor uit, rugwaerts stappende en van Dommel van het hoofd tot den voet, met verachting aenstarende: - Vier weken slechts!... O! dit gaet alle onmenschelykheid te boven!... dáér, vuige ziel! verachtelyk schepsel!... dáér, dáéris geld!... en verlaet deze wooning... Gy zyt den naem van mensch onwaerdig!... - En hy wierp den man eenige geldstukken toe en keerde hem den rug.
- Gy gaet te verre, doktor-viel Van Dommel plotselings in, - overweeg uwe woorden eens wel, voor aleer zy uwen mond ontvloeijen; want, zoo gy nog lang op den zelfden toon bleeft voortgaen, zoudt gy het u wel kunnen berouwen!
- En wat zoudt gy doen, schaemtelooze?
- Bedaer, doktor! bedaer!... ik ga henen: doch, weet vooraf,
| |
| |
dat ik zoohaest de verwytingen, welke gy my ter verdediging dezer vrouwe hebt toegebragt, niet zal vergeten; al uwe scheldwoorden zullen op haer vallen... ik zal my, niet op u, maer op haer wreken!.. - sprak de zaekwaernemer, en dit zeggende, vloog hy naer beneden.
- Ah! gy wilt den stempel op al uwe gruweldaden zetten, tyger!... maer gy zult er de magt niet toe hebben; al uwe verradelyke plannen zal ik verydelen... - schreeuwde de doktor hem achterna.
- Wy zullen zien wie van ons beiden zal zegevieren - riep Van Dommel hem tegen.
- Ik! - kreet de doktor - want ik zal u weten te vinden, voor aleer gy zelfs aen wraek zult gedacht hebben! - En nu sloeg hy de kamerdeur toe en wandelde gedurende eenige stonden het vertrek op en neêr. Zoodra zyne hevige ontsteltenis een weinig verminderd en zyne gramschap gestild was, naderde hy zachtkens tot by de zieke Anna, greep hare magere hand in de zyne en sprak met zoete stemme:
- Goede moeder, droog thans uwe tranen af; verban alle vrees en wees gerust; er zal u geen kwaed geschieden, weldra zal uw lot veranderen; na lyden zal verblyden komen; inmiddels zal ik u en uwe kinderen beschermen.
By zulke zachte tale, liep het gemoed der zwakke vrouw op nieuw over; hare tranen vielen in zilveren perelen op de hand des geneesheeren, zy kon niets uitbrengen om haren weldoener
| |
| |
te bedanken, dan de woorden: O, mynheer, dat God u voor uwe goedheid beloone!...
- Vrouwe! vrouwe! ween toch niet, bid ik u... wees gelaten... o, het alléén voor uw goed dat ik spreek!... - viel de brave doktor haer in de reden.
De ongelukkige voldeed aen dit verzoek - en de geneesheer onderzocht nu aendachtiglyk haer zwak ligchaemsgestel. Na eene kleine poos nam hy een zakboekje uit zyne tesch, greep twee vierkante papiertjes, schreef op ieder derzelve eenige regelen, en:
- Vrouwe - sprak hy tot Trees, die by Fransken en Jefken stond en dezen troostte, - vrouwe, zie daer een briefje, waermede gy straks naer het gasthuis zult gaen, om deze moeder te doen halen... - En hy overhandigde haer het papiertje. - Wat die knaepjes betreft, - ging hy voort - daer ik zie dat gy ze lief hebt, zou ik u wel voorstellen ze te willen verzorgen, tot dat hunne moeder hersteld zy? -
- O, mynheer, ik zou niet gedoogen dat eene andere, dan ik, hun inmiddels tot moeder verstrekke! - antwoordde Trees.
- En niemand zou beter dan zy, myne plaets by myne kinderen kunnen bekleeden - voegde er Anna by.
- Welaen, vrouwe! pas die kleinen dan wel op en laet hun niets ontbreken, ik zal alles betalen - hernam de doktor.
Eene hemelsche blydschap schilderde zich eensklaps, by deze woorden, op Anna's gelaet; zy opende den mond reeds om haren edelmoedigen weldoener te bedanken; doch deze ging voort, tot
| |
| |
Trees sprekende en haer het tweede papiertje, met eenig geld gevende: - En nu, vrouwe, nu moet ge aenstonds naer den naestby gelegen apotheker gaen, en zoodra hy zal bereid hebben, het geneesmiddel, dat dit schrift bevat, geelt hetzelve dan aen de zieke in. Verders weet gy wat gy te verrigten hebt. Inmiddels moet ik elders wezen en binnen éene uer zal ik hier terug komen om te zien hoe het met de kranke is. - En nu drukte hy nog eens de hand der ongelukkige moeder en harer kinderen, en verdween.
God waekte over Anna en hare zoontjes; weldra zou aller lot verzacht zyn!
|
|
Auteursrechtvrij