Luizenjournaal

Onderweg

Mary Ellington: We staan stil op de weg. Het is nauwelijks een weg, meer een vaag spoor waar de wagenwielen het gras hebben geplet tot stro.

Het spoor slingert een beetje rond grijzige plukken kort gewas en verdwijnt dan langs gesteente dat er uitziet of het overtrokken is door olifantshuid. Geen mens op de weg. De lucht krijgt een intenser gouden kleur, al bijna koperachtig. Ze zullen ons komen zoeken voor de avond valt, daar ben ik zeker van. Ik zeg tegen James: ‘Trek je schoenen uit.’ Ik zie zijn schoenen op het pad staan, twee vormloze klompen, naar mij kijkend met hun blinde ogen vol zand, daarboven zijn broek stijf van de gedroogde modder die er nog aan is blijven hangen. Zo onverzettelijk, die grote stijve benen met daarboven een hoofd, en nog een hoofd: een tweede hoofd met een zonnehoed op en een openhangende mond daaronder: een vader op de zoon. ‘Doe je schoenen uit,’ zeg ik en ik hoor zelf de schrille klank. Ik voel mijn stem binnen in mij opdringenis het mijn stem wel? een opdringen, dat me bijna verstikt: ‘Doe in Godsnaam die schoenen uit.’ ‘Er zijn hier slangen,’ zegt hij. Mijn eigen voeten staan naakt tussen het dode gras, de schilfers steen, de gele aardkluiten. ‘Je kunt ze horen aan het geratel,’ zeg ik.

James' gezicht zit rood tussen die homp kleren, de knellende handen en het andere hoofd met de zonnehoed. Zijn ogen zien branderig en lijken wel uit hun kassen te willen springen. Dit is geen tijd voor paniek. Ik sluit mijn ogen. Een ogenblik. - Waarom moesten wij de wagen en de ossen verliezen? Waarom staan we hier op onze benen, zonder

[p. 99]

wagen, korrels zand in een woestijn van zand, kunnen we niet meer van onze plaats komen. De waanzin buiten je sluiten, koelte zoeken, ergens koelte zoeken om je geest in neer te leggen. De ossen in de rivier hadden tenminste nog een koele dood, zo maar wegzinken in een kil zuigend niets.

Ik strek mijn handen uit en James bukt zich een beetje en ik help de oude man van zijn rug af, wankelend met dat oude lijf in mijn armen. ‘Werk een beetje mee, vader.’ - Hoort hij nog iets? Ik verlies mijn greep, hij schiet toch nog onderuit en valt scheef neer.

‘Hij voelt nog wel iets,’ zegt James.

Even kreunt hij, nauwelijks hoorbaar, rolt zich op zijn zij en zijn armen bewegen als de scharen van een kreeft op het droge, zodat ik hem niet eens aan kan vatten. Zijn handen grabbelen in de stenen, hij kijkt niet op of om, het is of hij plotseling een uitweg ziet, een gat in de grond om in weg te kruipen, de zonnehoed nog op het hoofd. Het was altijd al een eigenwijze man, zo een die altijd zijn eigen potje wilde koken. ‘Laat hem nou maar, zeg ik tegen James. En die oude kruipt op een elleboog en een been op zijn zij gewenteld, met het verlamde been achter zich aan verder van ons weg, alsof wij melaats zijn. En dan een eindje verder bij zo'n grijs struikje, een beetje groter dan de andere, houdt hij op met dat gekruip en blijft liggen, de ogen onzichtbaar onder de hoed, boven de baardstoppels het gat van zijn mond. Ik kijk naar James, maar die is gaan zitten om zijn schoenen uit te trekken en zo ben ik alleen, een hoofd dat uitkijkt over een onafzienbaarheid.

Ik probeer het een en ander te ordenen in mijn geest; - jezelf ordenen, daar gaat het om, jezelf vast houden aan het leven als een mier aan een dunne stengel. Je hoeft alleen maar te lopen en er zal een eind komen aan dit alles. Als je nadenkt is het simpel: de aarde is dezelfde, zij strekt zich uit en gaat uitstulpen een eindje verder in een kleine krater vol lawaai en muziek en gestamp van beesten. Rook stijgt op van de vuren, er loopt een draad van jou naar het kamp, je hoeft alleen maar

[p. 100]

langs die draad te lopen.

‘Je zult de weg ten einde gaan, Mary Ellington,’ zei de profeet tegen mij, na mijn inwijding in de Tempel, ‘en door jou zal je nageslacht gered worden tot in alle eeuwigheid. Je lijkt tenger en zwak, maar je bent sterk, Mary.’ - Dat zei hij, en dat heeft hij niet tegen jou gezegd, James.

Ik kijk naar hem, zoals hij daar zit en niet op- of omkijkt en alleen maar oog heeft voor die kapotte hielen van hem, die hij bet met zijn halsdoek. Het valt ook niet mee als je altijd te paard hebt gezeten en je moet opeens zelf voor paard spelen met die oude op je nek. Wat lijkt hij klein in het gele grote land: zo klein wordt een man zonder paard, zonder ossen en wagens en een zweep om alles mee voort te drijven. Een klein mannetje, geamputeerd. En die andere, de oude, plat onder zijn struik, is al bijna onzichtbaar alsof hij een schutkleur heeft aangenomen. Je zou hem over het hoofd kunnen zien. Wie zou weten dat hij er nog was? Gewoon, opgenomen in het landschap, dat daar van wat modderige vodden en nauwelijks vlees. Ik kijk weer naar James, is hij nog niet klaar met die hielen? Ik nader hem, pak mijn rokken bij elkaar en ga zitten naast hem op de grond. Ik zeg: ‘De zon begint al te zakken, we halen het niet... tenminste, niet met hém erbij.’

De wind strijkt warm langs ons heen of hij ons wil betasten, wij worden betast, getaxeerd; iets in die droge warme knisterende stilte kijkt naar ons en wacht. Heel in de verte zie ik twee antilopen over de prairie ijlen, alsof ze voortgeblazen worden als zaadpluizen. Vluchten ze voor iets?

‘We kunnen niet langer wachten,’ zeg ik, ‘als we tenminste het paard nog maar hadden...’

Dat van het paard had ik niet moeten zeggen, James schiet meteen een rooie hete blik naar mij: ‘Jij misgunde hem toch al elke hap eten,’ zegt hij. (En ik wil zeggen: Het beddegoed heb je verruild, en de zakken met bonen en de klok uit mijn vaders huis, alles voor dat paard. Liefkozende woorden, niet voor mij, maar voor het paard.) Maar ik zeg: ‘Vrouwen heb-

[p. 101]

ben hun huizen verlaten en hun kinderen geofferd, wat betekent daartegenover een paard?’

Maar dat is ook niet wat ik zeggen wou, ik moet de dingen niet verwarren, de zon staat aan de verkeerde kant van de hemel, er is geen tijd, er is iets dat wacht. Ik kijk naar de oude man. Is het zo dat hij zijn hoed onmerkbaar naar achteren heeft geschoven om ons te bespieden van onder de rand? Voorzichtig leg ik mijn hand op James' arm, maar hij schudt die af.

‘James,’ zeg ik, ‘hoe moeten we verder met hem erbij?’ (Ik weet wat je denkt, je had ook liever gehad dat de oude verdronken was in de rivier. Maar wie zal ooit hoeven te weten dat hij niet verdronken is tegelijk met de ossen in de rivier?)

Nog steeds zegt James niets, ik krijg het heet, ik kan niet langer wachten, overal is dat geelbruine boze land dat me kleiner en kleiner maakt. (Je zult de weg ten einde gaan, Mary Ellington.) Ik sta op: dit is het laatste offer dat we moeten brengen, James. Elk denkbaar offer is er van ons gevraagd en dit is het laatste. Abraham moest Izaäc offeren, vergeet dat niet. En wat betekent dan een oude man die toch al aan het einde is van zijn akker? Hij zal het niet eens merken.

James staat ook op, kijkt naar mij en in zijn ogen zie ik heel klein: de wolven en de gieren die de oude zullen opvreten, maar dan wend hij die ogen af en zegt: ‘Zeg jij het hem dan.’

Ik ga naar de oude man toe en buig mij voorover, het lijkt wel of er hitte van de oude afstraalt als van een steen onder de zon. Ik roep zijn naam. Zijn mond hangt open, zijn ogen zwadderen rond in zijn hoofd en gaan dan op mij zitten als twee vliegen. Ik wend mijn gezicht af om ze te ontwijken, ik wijs naar de weg. ‘Vader, we gaan verder,’ zeg ik. ‘Hoort u mij? Wacht hier op ons. Tot we terugkomen.’

Ik kijk terug naar zijn gezicht en die twee vliegen steken. Met donkere angels steken zij dwars door mij heen, de oude man is opeens geheel en al bij kennis, ik moet al mijn krachten verzamelen: wie had gedacht dat die half bewusteloze man

[p. 102]

nog zo zou kunnen kijken? Hij neemt die angels van mij weg en priemt ze in de gestalte van James die wat verder weg staat, zo belachelijk en duidelijk schuldig. De oude kucht en rochelt een beetje, maar de fluimen zijn al lang verdroogd in zijn strot, hij neemt zijn tijd, dat been van hem ligt met een onmogelijke knik voor hem uitgestrekt. Hij staart ernaar en tikt er eens op of het een vreemd dier is dat hij aan het lopen wil krijgen. Nog steeds geeft hij geen antwoord. Hij bekijkt mij niet eens, hij heeft me nooit bekeken, nooit meer na die ene blik die hij op mij wierp toen ik pas in de familie kwam, maar ik was wel goed genoeg om zijn hemden te wassen.

‘Tot weerziens, vader,’ zeg ik.

Dan gaan we verder door het bruine boze land. (- Mary Ellington, door jou zal je nageslacht gered worden.)

Oude man: Zolang ik ze nog kan zien, is het of ik word uitgerekt tot een lange vezel, met mijn oog als een vishaak in die twee daar. Twee vingers, twee stippen en dan méér stippen, dansend tussen de struiken, de rotsblokken, dansend over mijn gloeiende oogballen zodat ik niet meer weet welke de echte zijn. De grond is hard, venijniger hard dan grond behoort te zijn, mijn been steekt. Ik zeg tegen mijzelf: Ze zullen terugkomen. Maar iets binnen in mij, iets in de suizende vlakte beweegt als een klok en zegt: Nee.

Zij heeft altijd iets van mij weggenomen. Mijn tabakszak, toen mijn buks. ‘Je wordt te oud vader, je zou er ongelukken mee maken,’ zei ze. En nu heeft ze mijn zoon van mij weggenomen.

Als die ruimte er maar niet was die me neerdrukt, die me wil platdrukken, een reusachtige hand boven mij. Rechtop zitten dat is belangrijk, in beweging blijven, ademen, lopen... Het fluwelen groene klaverveld in Nauvoo, daar liep ik doorheen, ik liep naar mijn bijenkorven en luisterde naar het gegons daar binnenin. Zullen mijn bijen zijn teruggegaan naar de bossen?