Reis naar IJsland, Jan Mayen en Spitsbergen met den jagtschoener Foam, in het jaar 1856

Twaalfde brief.

Kopenhagen. – Bergen. – De Zwarte dood. – Sigurdr. – Naar het vaderland.

Copenhagen, 12 September 1856.

Sedert mijn laatsten brief zijn onze avonturen niet bijzonder merkwaardig geweest. Langs de kust hadden wij goed weder en gunstigen wind. Wij bleven éénen dag in Christiansand en een in Bergen. Maar hoewel, sedert wij weder lagere breedtegraden bereikt hebben, de nieuwheid van onze reis had opgehouden, zoo boodt ons toch ook deze kustvaart zelfs veel treffends en zeldzaams aan. Wanneer wij ons bijv. des morgens bij het ontwaken den schoener in de nabijheid van een houten huis voor anker vonden, of het scheepje in een sterken wind aan het ankertouw danste, dat aan een ijzeren ring in den steilen bergmuur was vastgemaakt, dan verkreeg hierdoor de eentoonigheid van het dagelijksche leven aan boord eene aangename afwisseling.

Het zeldzaamste voorval was welligt een bezoek, dat wij bij Christiansand ontvingen. Toen ik op het dek op en neder ging, zag ik eene boot met eenen gentleman naar ons toe komen. Hij was spoedig op zijde van den schoener, en terwijl ik nederzag en overdacht, wat wel het doel van dit bezoek zijn kon, zie ik, hoe die persoon op eens zijne beenen vlug over de sloep zwaait en ze met laarzen en al in het water steekt. Nadat zij ongeveer eene minuut afgekoeld waren, greep hij ons touw aan den valreep en kwam met gratie op het dek. Terstond trad Sigurdr, die bij alle gelegenheden als tolk dient, op hem toe, en nu volgde een gesprek, dat echter spoedig en plotseling werd afgebroken, terwijl Sigurdr naar het achterdek

[p. 204]

terugtrad en de vreemdeling weder in zijne sloep ging. Eerst een paar uren later kon ik mijn verontwaardigden vriend overreden, mij het doel van dit bezoek mede te deelen. Hoewel juist geen zeeman van beroep, behoorde de bezoeker toch tot die klasse van menschen, 'die met schepen op de zeeën varen en handel drijven op de groote wateren'. Zijn oogmerk was om over eene geldleening te handelen. Hij wenschte namelijk, dat ik hem 100 pd. st. zou leenen. Er moet wel iets zeer onschuldigs en vertrouwen inboezemends op het gelaat van onzen schoener te lezen staan, dat hem aanmoedigde met zulk een verzoek aan boord te komen, of was hier de oude lust naar buit nog merkbaar, die den Vikinger door den verfijnenden invloed van de negentiende eeuw in een modernen roofridder, half Paul Jones en half Jeremias Diddler, veranderd heeft. In plaats van met de galei, zwerft hij thans met den verrekijker op zee, en, gelijk zijne voorvaders, ontdekt hij met een scherp oog de gelegenheid, die hem buit belooft.

Bergen met zijne bleeke huizen, die aan den rand van de fiord opeengedrongen zijn, gelijk de zieken op eene Duitsche badplaats, is schilderachtig in zijne soort; maar de stad met de hoofdkerk en eene menigte andere kerken scheen ons na het marmer koloriet van Drontheim flaauw en kleurloos toe. Bovendien ontbrak het bekoorlijke der nieuwheid, daar ik reeds voor twee jaren bij mijne terugkomst uit de Oostzee reeds daar geweest was.

In Bergen was ik in het bezit van mijn onvergetelijken kleinen walrus gekomen, die nooit genoeg te betreuren is.

Niemand, die zich met de persoonlijke kennismaking van dit teedere monster verheugd heeft, kan zich in de verte een denkbeeld vormen van zijne beminnenswaardige eigenschappen. Ik beken, dat zijne gestalte juist niet van evenredige schoonheid was. Zijn gang had iets rollends, dat onwillekeurig aan het slingeren van een schip deed denken. In uw boudoir zou het diertje zich niet bijzonder goed gedragen hebben; maar op ons halfdek scheen het nergens te veel, en allen aan boord hadden het lief als een broeder. Met welke smachtende gratie was het gewoon zich in het water rond te rollen, wanneer wij het

[p. 205]

over boord schoven en het bespoten en begoten, tot dat het zich koel en aangenaam gevoelde, en dan naar ons toekwam en als een dik kind verzocht, dat men het toch zou opnemen. Hoe gaarne liet het zich het touw om het dikke middel slingeren, en met welke vreugde kwam het op het dek terug, glad en druipend, en hoe tevreden uitte het zich in een aangenaam knorren, als wilde het zeggen: 'Het is toch eigenlijk nergens beter dan thuis.' Met welke kalmte des gemoeds was het dan gewoon zich aan eene zoete sluimering over te geven, doch altijd op de ondoelmatigste plaats! Hoe zacht rustte zijn kop op het kompashuisje (vooral wanneer naauwkeurig sturen van de hoogste noodzakelijkheid was), of voor den ingang van den trap der kajuit, of op de patentglazen, of op den ruigen rug van Sailor, den Newfoundlander, die een waren afschuw tegen het onschuldige dier toonde. Hoe roerend eindelijk was het aan te zien, als het walrusje Mr. White achterna waggelde, die het met de liefde van eene moeder voor haar kind beminde, en met het meest beteekenende brommen en knorren om melk bedelde en mijn goedhartigen schipper op eene onwederstaanbare wijze aan zijne minnedienst herinnerde.

Nooit zal ik het gelaat van Mr. White vergeten, toen hij mij eens in Ullapool Bay, terwijl hij naauwelijks zijn gevoel meester was, den dood van het dier aankondigde met de woorden: 'Ach, Mylord, het arme walrusje heeft ten laatste toch in het zand moeten bijten.'

Bergen is veel minder net en ordelijk gebouwd dan Drontheim. Een groot gedeelte van de stad bestaat uit een onaangenamen doolhof van straten en stegen, die zich onder zekere omstandigheden niet minder nadeelig zouden toonen, dan ten tijde van Olaf Kyrre. Deze manier om de straten zoo eng en opeen te bouwen schijnt uitgevonden te zijn, om de besmettelijke ziekten, die voor eeuwen zoo hevig woedden, te verspreiden. Bergen werd dan ook inderdaad bijna ontvolkt, toen de vreesselijke pest, welke in het jaar 1349 het noorden van Europa doortrok, over de stad losbrak. De toenmalige ziekte is onder den naam van zwarte dood in herinnering gebleven.

[p. 206]

Ik zou gaarne nog een oogenblik bij de aangenaamheden van mijn tweede bezoek in Christiansand willen vertoeven, want de stad heeft hare eigene bekoorlijkheid, onverminderd de belangrijke omstandigheid, dat wij van hier onze eigenlijke reis naar huis beginnen. Maar hoewel vreemde landen en onbekende menschen voldoende stof voor de verhalen eens reizigers zijn, zoo blijven toch de aangename uren, die wij in den huisselijken kring van onze vrienden doorgebragt hebben, gevoegelijk van zulke mededeelingen uitgesloten. Ik behoud mij derhalve voor, u mondeling te zeggen, hoeveel dank ik aan onzen voortreffelijken gastvrijen consul, den heer Mörk, verschuldigd ben, hoe ik zijne beminnelijke vrouw bewonder en hoe zeer ik wensch, dat gij beiden mogt leeren kennen.

Gelukkig van Noorwegen vertrokken en op weg naar huis, was het altijd nog een vervelende arbeid, door nevel, windstilte en tegenwind naar Kopenhagen te komen. Wij voeren de 'Zaag' bij dikken nevel om, zagen de wrakken van vier schepen, die daar gestrand waren, en waren bijna zelf aangeloopen door het onbehoorlijk zeilen van een zwaren koopvaarder, waarvoor wij echter de voldoening hadden, hem in onze moedertaal en in krachtige zeemanswoorden uit te schelden.

Deze laatste vijf dagen waren ontegenzeggelijk de eenige op de gansche vaart, dat wij verveling ondervonden. De vaderlandsche bodem moet iets magnetisch in zich hebben, want alleen daardoor laat zich het ongeduldig verlangen verklaren van het weder te zien, dat in dezelfde mate toeneemt, als wij het nader komen. Als dit zoo is, dan begon de Londensche aard, met de daarover liggende laag van vette, stinkende, door gas zwart geworden slijk, om dien tijd eene gevoelige aantrekkingskracht op mij uit te oefenen, waarvan de intensiteit met ieder uur vermeerderde. Mogelijk dat de gedachte u weder te zien zijn deel aan die verschijning kan gehad hebben.

Iemand (ik geloof Fuller) zegt op de eene of andere plaats: 'Ieder, met wien wij ons onderhouden, en iedere plaats, waar wij vertoeven, geeft ons iets en ontneemt ons iets, hetzij goed, hetzij kwaad,' hetgeen eene welligt opwekkende beschouwing voor wereldreizigers en dergelijke rustelooze geesten is, maar ook in

[p. 207]

vele opzigten eene troostrijke gedachte voor de reizigers naar de Poollanden; want wanneer wij zeehonden en beeren hierbij niet in aanmerking nemen, dan was er niet ligt iemand te vinden, die van ons iets kwaads had kunnen aannemen, terwijl wij van onze zijde een rijker overvloed van grootsche en heilzame indrukken uit deze ijsstreken mogten medenemen, wanneer wij bereid en genegen waren ze op te zamelen.

Morgen verlaat ik Copenhagen en mijn goeden Sigurdr, wiens gezelschap voor Fitz, zoowel als voor mij zelven, op de gansche reis eene bron van het reinste genot was. Ik hoop, dat hij eene aangename herinnering van onze slechts te korte kennismaking en van de zeldzame plaatsen en zaken moge behouden, die wij te zamen gezien hebben, zoo als ik mij slechts op eene aangename wijze zijn open, vriendelijk gelaat, zijne nooit ontbrekende deelneming en zijn onuitputtelijken humor herinneren zal. Van den dag af, waarop hij als vreemdeling bij ons aan boord kwam, tot aan den avond, waarop wij als vrienden scheidden, gedurende menig onaangenaam uur, onder omstandigheden, die moed en luim op de proef konden stellen, aan boord van een vaartuig van tachtig ton, gedurende vier maanden door den nood gedrongen in de bekrompenste ruimte te zamen te leven, heeft zich nooit, ook niet het minste wolkje, tusschen ons vertoond. Voortaan wekt het woord IJsland geen koude en droevige gedachte in mij op, en hoezeer ook de geschiedenis van het verledene van dit zeldzame eiland mijne verbeelding geboeid moge hebben, zoo boezemt mij toch het tegenwoordige om den wil van Sigurdr eene diepe en warme belangstelling in.

Morgen vertrekken Fitz en ik naar Hamburg, en spoedig daarop, zoo spoedig als stoomboot en spoorweg het toelaten, zal mij de vreugde geworden, u weder te zien. Ik heb een zeer gelukkigen tijd doorleefd. Ik vrees slechts, dat mijn genoegen u menig bang uur gekost heeft.