Vriend of vijand (Cahiers van een lezer)

2

Gistoux, 30 Aug.

Voor Variétés een stukje over Hellens geschreven, en in één moeite door het volgende over de laatste manifestatie van Cocteau: à travers Jean Desbordes, om met hem te spreken. Het is of hij zijn best doet om volmaakt op de comte de Passavant te lijken uit de Faux-Monnayeurs, of dit boekje van Desbordes

[p. 27]

plotseling een onmeedoogend licht achteruit werpt over al de ingebeeldheid, de zelfreklame, de vondsten die dikwels geen vondsten waren, de leugens, al die jaren door, van deze komediant. Ik heb uit mijn biblioteek het laatste boekje verwijderd dat ik van hem aanhield: Les Mariés de la Tour Elffel. Il n'y a pas de charme qui tient. Deze ‘charmeur’ die zijn jeugd begint te verliezen, zoekt als een oudwordende prostituée te worden verward met de jongere hetaren. - Hieronder mijn notitie.

Jean Desbordes, J'adore

M. Cocteau est très intelligent, on l'a dit assez souvent; en tous cas, il donne souvent, à s'y tromper, l'illusion de l'intelligence. C'est pour cela sans doute qu'il s'est débarrassé, assez jeune, de son maître M. Rostand père, pour se laisser, en attendant, influencer plutôt par M. Gide; qu'il a trouvé (toujours à temps et de façon à se persuader qu'il était lui aussi, une espèce de précurseur) Apollinaire, le cubisme, Picasso, les ballets russes, Eric Satie, Sophocle, Roméo et Juliette, etc. Depuis quelque temps, fort sans doute de la réputation acquise, il s'est permis de revenir à sa nature et de s'adonner aux calembours. Il en a même fait un recueil de poésies, qui se vend sous le titre d'Opéra. Mais c'est loin d'être tout, car M. Cocteau, chez qui tout est poésie, sait au besoin créer des poètes. Il faut lire sa préface à J'adore pour apprendre comment il a créé M. Jean Desbordes sans presqu'y songer. Déjà quand il a publié son Jean l'Oiseleur on pouvait se douter que M. Cocteau possédait ce don en y lisant: J'ai voulu faire du blanc plus blanc que neige

[p. 28]

et j'ai senti combien mes appareils étaient encrassés de nicotine. Alors j'ai formé Radiguet pour réussir à travers lui ce à quoi je ne pouvais plus prétendre. J'ai obtenu ‘Le Bal du Comte d'Orgel’ ... Radiguet étant mort, M. Cocteau, à travers lui, n'a plus rien obtenu; il en a été fort inconsolable, comme tout le monde sait, mais à présent il a pris sa revanche: il a obtenu le J'adore du petit M. Desbordes. Le petit M. Desbordes, s'est montré un disciple bien dévoué; il a consacré dans son premier ouvrage quatre panégyriques aux ouvrages de M. Cocteau et déclaré ne pas connaître de meilleure poésie qu'Opéra. Pour le reste il a soigneusement travaillé d'après la recette connue: de l'eau de rose, très pâle, une étoile en papier d'argent au fond, deux gouttes de sperme. Mais c'est un sperme d'écolier et même de bon élève qui reste sans conséquence, n'en déplaise la main du maître. Ce maître qui est - n'est - ce pas? - M. Cocteau, se révèle définitivement dans cette dernière création: afficheur, cabotin, peu scrupuleux et même plutôt sagouin. Pour tout dire: un maître auquel il convient de ne plus toucher.

_**_*

Het stukje aan Hellens gegeven en enige dagen later vernomen dat Variétés het opnam. Dit zou werkelik sympatiek zijn van P.-G. van Hecke; ik had reeds gedacht het tenslotte in het een of andere anarchistiese blaadje te moeten laten verdwijnen. In Holland zou het plaatsen van een dergelijke bespreking tot de onmogelikheden behoren; en bovendien, het zou er hoogstens een beetje verdriet bezorgd hebben

[p. 29]

aan Constant van Wessem, wat waarlik onnodig is. Er was een tijd waarin ik meende dat Marsman een soort sous-Cocteau was. Het is belachelik, want het éne bundeltje van Marsman vertegenwoordigt een grotere waarde aan werkelike poëzie dan het volledig oeuvre van deze krullentrekker plus de volledige verzen van Radiguet. Overal waar Marsman een zekere intellektualiteit aflegt, - het soort intellektualiteit dat Valéry ongeveer belet heeft dichter te zijn, - overal waar hij, soms bij flitsen door het strakgespannen weefsel van zijn verzen, ons treft, is hij aangrijpend. Overal waar Cocteau het koorddansen voor het dansen verlaat, blijft hij op zijn best een danseur. Ik hoor hem, bij het schrijven van deze zin, al wauwelen over ‘het dansen naar de dood’ of over ‘de stuiptrekkingen van een geguillotineerde die bedriegelik veel lijken op een dans’, het soort praatjes waarmee hij sedert jaren de marktwaarde van zijn poëzie tracht op te voeren. Het drama van Cocteau is uitsluitend dat hij nooit iets anders zal zijn dan een danseur. Hij geeft er zich rekenschap van en tracht de danseur te doubleren (zoals dat heet) door een leugenaar. Een uitstekende opmerking van Azaïs: ‘Als de heer Cocteau verklaart: Een fatsoenlik man onderscheidt zich wat zijn kleding betreft in niets van anderen! kunnen wij er zeker van zijn hem op straat te ontmoeten, als roodhuid vermomd.’

_* * _*

P.S. - Te vroeg aan het onwaarschijnlike geloofd: de heer Van Hecke heeft tijd gehad om zich te be-

[p. 30]

denken en terug te krabbelen, en zijn lezeressen of de heef Cocteau te ontzien.