Voor kleine parochie (Cahiers van een lezer)

[p. 15]

3

Jean Cocteau, Le Mystère de Jean l'oiseleur, Phototypie Daniël Jacomet. (Driehoek, Juli '25).

Het is meer dan een luxe, het wordt een onderscheiding, te genieten van een uitgave als deze: niet zozeer onmogelik als wel ondenkbaar voor ieder Nederlands uitgever. Na 3 bladzijden geschreven inleiding (met al de doorhalingen) heeft Cocteau zich precies 31 malen uitgetekend: met en zonder hoed, in kamerjapon en badkostuum, als sterrebeeld, met stralen en raderen in de ogen, met een rood dasje, met blauwe schaduwen op de wangen, met verrukkelike monstertjes op de schouders, met ontbloot hart, met de pen in de linkerhand (die de rechter is). Ik wilde dat hij er niet bij geschreven had dat zoveel zelfportretten geen ijdelheid verraden. De boekhandelaar die mij het exemplaar aanbood, dat nu het mijne is, zei: ‘Het is zo pueriel dat men het bij niet één idioot zal aantreffen.’ Wat mij een gelukkiger verdediging lijkt.

Men kan Cocteau veel ontnemen, niet dat hij vrijwel alles doet met gratie. Bij Jean l'Oiseleur wordt de eigenschap besmettelik; wij kunnen niet aanvaarden dan glimlachend; de ongelikte beer loopt weg. Wie heeft gezegd dat Cocteau's tekeningen onhandig waren? hij tekent zo meesterlik dat hij de roerendste onhandigheid nabijkomt. Men had zich met de 31 portretten ruimschoots tevreden kunnen stellen; hij is zelfs verre van lelik Maar hij heeft zijn tekeningen dikwels met tekst opgevuld, monologen, zegt hij, soms tamelik lang, soms uit één frase bestaande.

[p. 16]

Soms wat gemakkelikjes; naast de hoed van een kop, die aan een film-detektive doet denken, staat: Voit tout, entend tout, nul ne s'en doute; elders dit vondstje à la Cyrano: On reproche à Thomas l'Imposteur d'être trop brillant. C'est possible: brillant comme une larme. Maar: La mer et le rêve se ressemblent. Les plantes que l'on ôte de l'une et les phrases que l'on retire de l'autre perdent immédiatement leur beauté, schrijft hij, en men verdenkt hem ervan de gevonden waarheid op slag te hebben willen logenstraffen. Le luxe de la poésie écrase peu de monde. Men denkt aan Gossaert, die, door in een interview iets dergelijks te beweren, zoveel literatoren van streek maakte, in ernstvol Polderland. Ik maak uit langere bijschriften de volgende zinnen los: Seuls les artistes faibles tirent profit du désespoir. - On prend pour une oeuvre classique l'oeuvre qui ‘en a l'air’. Or une oeuvre véritablement classique ne peut que le devenir: elle ne saurait donc en avoir l'air. - Cocteau heeft waarschijnlik met Wilde gemeen dat zijn konversatie zijn geschriften overschittert.

Hij heeft met enige anderen gemeen dat hij kleiner lijkt wanneer men hem naast een groter man stelt. In een kritiese aantekening over zijn poëzie vertelde onlangs de heer Jean Cassou dat hij veel minder is dan Apollinaire, die dan ook een immens poëet is (wat helaas nog lang niet iedereen weet), veel immenser dan Cocteau (wat waarschijnlik iedereen zal toegeven die iets van de twee weet.) Een kritikus moest er zich nooit aan blootstellen op zo goedkope manier gelijk te krijgen. Willem de Zwijger is groter dan Willem Beukelszoon van Biervliet, maar Willem Beukelszoon vond het haringkaken uit. Bestaat er kinderachtiger

[p. 17]

pedantisme dan het nameten en vergelijken van grootheden, vooral bij tijdgenoten? Laat ons aannemen dat Cocteau geen groot man is, maar een bizonder man: misschien kan men dusdoende geitje en kool sparen? Constant van Wessem heeft in Holland een lezing gehouden over Cocteau en een medewerker van Den Gulden Winckel begreep maar niet hoe het iemand ernst zijn kon met de bewondering van een zo nietszeggend kameleontisme. Er is niets aan te doen: serieusheid - levenswijze, godsdienstige, humanitaire, maatschappelike en andere - legt nu eenmaal 80 procent méér gewicht in de schaal, bij het nawegen van een grootheid. Bij alle zelf-serieuzen. D.i. vrijwel iedereen. Men kiest zijn publiek, en Cocteau schijnt te zeer het plechtige te hebben vergeten van het lijden der mensheid en het zuchten naar de Godheid, of desnoods naar goddelikheid, om de meerderheid der kritici, en voorzeker in Holland, gerust te stellen. Men kiest niet zijn publiek, men kiest zijn kritici. Het publiek is willig en knap en doet mee: honderdduizend man achter honderd voorlichters; honderd, waaronder één hoofd-voorlichter, persoonlikheid, erkend, bijgevolg van een vorige generatie; de negen-en-negentig bij-voorlichters de navoelers en vulgarisateurs van die éne persoonlike voeler, de erkende man uit de vorige generatie.

In Nederland heerst de ernst: men vertaalt er Mauriac, de Tharauds, Duhamel. Waarom houdt de heer Van Wessem er lezingen over Jan de Vogelaar? Zijn Thomas à Kempis en de Beweging van '80 er eindelik voldoende bestudeerd?