Voor kleine parochie (Cahiers van een lezer)

2

Mr. P.H. Ritter Jr., Het Gracieus Avontuur. (Driehoek, Mei '25).

Dit boekje is aardiger dan menig ander Hollands liefdesverhaal. De heer Ritter Jr. heeft veel gereisd. Hij tracht ook iets nieuws te brengen: zijn verhaal is, zegt hij, een onopvoerbare operette, waarin mijmering en dialoog van elkaar gescheiden werden. Het gracieus avontuur is dat van Karel, vrijgezel en vrouwenkenner, die het handschoentje van zijn broer-in-Indië over Duitsland, Zwitserland en Italië naar de boot brengt, en onderweg van haar gaat houden. Mijmering noemt de schrijver die gedeelten waarin hij, Karel's gedachteloop volgend, ‘kleur en sfeer’ geeft: verreweg de beste. Ik citeer uit deze gedeelten: ... en uit de kaarsrechte schoorsteenen boven dat alles, flintertjes rook als magere, poreuze kaas (blz. 8). Een (spoorbeambte) zwaait er met een lamp heen en weer, zooals een misdienaar met een wierookvat (blz. 9). Ik ben een meneer, met sous-pieds aan, uiterst verzorgd in mijn reis-colbert en wollige overjas, zoo een als ik altijd heb gehaat toen ik een jongen was (blz. 12).

Het is mij bij toeval bekend dat de heer Ritter ook de held is van een bizonder nobel-aandoende pole-

[p. 13]

miek, gericht tegen Johan de Meester, die aan de Franse kultuur te veel eer had bewezen, vond de heer Ritter, ten koste des vaderlands. Het kwam in het kort hierop neer dat de heer Ritter van Franse lessen niet afkerig was, mits de Fransen dan weer wat van de Nederlanders zouden leren. Ik weet niet hoe oud de heer Ritter op dit ogenblik is, maar hij heeft (voor een zo bereisd man vooral) nogal kinderlike illuzies. Hoe het zij, hij persoonlik toont ons, door zijn ‘operette’, wèl van de Fransen te hebben geleerd; wat hij mijmering noemt is niets anders dan de monologue intérieur van Edouard Dujardin en Valery Larbaud, bij hem telkens onderbroken door de dialoog, waarin hij zich voornam de handeling te geven. En welaan: er is iets van de charme van Larbaud aan de heer Ritter blijven hangen. In de dialoog is hij evenwel, moet er misschien direkt bij gezegd worden, weer op-en-top Hollands: en op slag verdwijnt dan al het nieuwe.

Jenny zegt dan: ‘Zet het nu van je af, vergéét het nu eens, allemaal, wees nu eens even je zelf, je hééle, hééle zelf’ (blz. 59). ‘Dit moet nu het geluk zijn, zoo, van het hooge en ijle uit, staren naar een wondere wereld’ (blz. 87). Er zijn misschien vrouwen die het nog steeds interessant vinden doodgewone dingen zo hysteries ‘fijngevoeld’ te zeggen, zoals over vele jaren misschien nog vrouwen zullen bestaan die het ‘gewaagd’ vinden met kortgeknipt haar te lopen of sigaretten te roken. Maar waarom brengt een schrijver met enige smaak ze zó gelijkend in zijn geschriften? Weldra spreekt dan ook Karel, de vrouwenkenner, als de verliefde zelfkwellers die de laatste jaren in de

[p. 14]

psychologiese binnenhuiskonflikten van onze damesauteurs zo'n suksesrol hebben vervuld:

‘Is dat niet mooi? is dat niet heilig, wat er nu in het diepste van je omgaat? (zachter) het beangstigt je misschien, omdat het zoo ontroerend, zoo nameloos groot èn teer is, wat je gaat doen, wat je gaat zijn’. Het wordt gaandeweg erger, als hij zich beheerst om Jenny geen kus te geven, schijnt hij dat te moeten doen met bovenmenschelijke kracht. Alweer een meneer dus, die beseft ‘wat niet kan en niet mag’, die van ‘offers’ spreekt en van ‘wat moet volbracht’.

Dat Jenny zich ongeveer uitdrukt als een onderwijzeresje dat te veel leestrommelromans tot zich genomen heeft, is, hoewel onaangenaam genoeg, nog aannemelik, maar waarom wordt ook Karel, die wanneer hij mijmert een vrij genietbaar wezen lijkt, al sprekende hoe langer hoe bêter? Het is waar dat hij, goedbeschouwd, voor de eerste keer mint; toch had hij, dunkt mij, wat meer van zijn vrouwenkennerschap mogen profiteren... Zo wordt dit boekje van de heer Ritter, langzaam maar zeker, beduidend banaler dan het aanvankelik beloofde te zijn, maar het heeft tenminste de verdienste dat het toch minder gewichtig is, en serieus, dan de meeste Hollandse romans die een soortgelijk onderwerp hebben behandeld. Wij zijn niet lichtvoetig, waarom het niet toegeven? en dit avontuur is ten slotte met een beetje goede wil gracieus te noemen, al was de hoofdtoon weer goedkoop-gevoelerig. Letterlievende dames van de Jenny-kategorie zullen het zelfs gepast modern vinden.