Blocnote klein formaat

[46]

3 Juli. - Gesprek in Le Murat. Ik zat op het terras, in de zon, proeven na te kijken. Plotseling een stem van over mijn schouder: - Dat zie je niet veel, hollandse drukproeven in Parijs. - Een heer schuin achter mij, sterk semities, goochem bruin gezicht, smeuige glimlach. - Er wonen meer Hollanders in Auteuil, zeg ik, dan u denkt. - Ja, maar drukproeven. - Ik vraag hem of hij er iets mee te maken heeft gehad. Ja, vroeger schreef hij wel korte verhalen in Elsevier's, Eigen Haard en ook wel in De Telegraaf. Als ik de krant las, vroeger, zou ik zijn naam weleens gezien kunnen heb-

[p. 102]

ben. Hij zegt mij die; een russiese naam. Ik moet hem wel zeggen hoe de mijne is, - die hem evenmin iets zegt als de zijne mij.

Maar hij staat op en komt naast mij zitten: hij leek groot toen hij zat, blijkt klein als hij staat. Indertijd, deelt hij mij mee, heeft hij Dirk Coster goed gekend. Diens Dostojevsky-studie, indertijd, was prachtig; maar hij had hem aan Dostojevsky gebracht. Later, toen hij Dirk Coster nog eens ontmoet had, had die hem er nog heel bizonder voor bedankt. Dat hij Dostojevsky zo vroeg kende, kwam natuurlik door zijn russiese afkomst (hoewel, oorspronkelik russies las hij niet). Maar om dezelfde reden had hij geen hollands schrijver kunnen worden, zijn vrienden vonden zijn korte verhalen erg goed, maar ze waren niet hollands, ze waren toch weer te russies. Toch had Robbers hem de eer aangedaan - (dit met een brede glimlach) - om hem te noemen onder de hollandse jongeren van die tijd. Tegen-

[p. 103]

woordig zetten de jongeren een grote mond op tegen Coster, maar die was toen ook een jongere, en modern.

(Ik herinner mij hier een gesprek met de heer Benjamin Crémieux op de N.R.F., die mij vertelde dat hij Dierk Costèr zo sympatiek gevonden had: ‘parce qu'il aime ce que j'aime, et puis, voyez-vous, Dierk Costèr c'est un vrai auteur hollandais, c'est ce que j'appelle - je ne sais pas si vous me comprenez - un auteur Orangiste enfin’. Ik begreep hem geenszins.)

Tegenwoordig las hij niet meer, al tien jaar niet. Hij had de literatuur vaarwel gezegd, nooit gebundeld ook, want zonder publiek ging dat niet. Tegenwoordig was hij uitvinder, ook wel zakenman. Hij had twee uitvindingen gedaan, waarvan één heel goed scheen te zullen gaan. Als hij rijk werd zou hij misschien weer aan literatuur doen.

En wat las hij nog? - Conrad en Somerset Maugham. Er waren mensen die Conrad beter

[p. 104]

vonden, maar hij niet, hij vond Somerset Maugham beter haast, want zo... klassiek, zo... in evenwicht. Verder ook Sinclair Lewis. Hij moest altijd eerst zien of een schrijver een verhaal goed kon vertellen, en als hij er dàn nog wat bizonders bij te zeggen had, nou dan nam hij zijn hoed voor hem af. Maar anders, als het alleen maar literair op poten stond - (glimlach) - kon het hem niet zoveel schelen. Ik geef toe dat het principe voortreffelik is en noem Stendhal. - Natuurlik, Stendhal, dat zeker ja. Maar wist ik wel wàt zo belangrijk was in Stendhal? Zijn mémoires. - U bedoelt Henri Brulard? - Hoe zegt u? - Henri Brulard, of Souvenirs d'Egotisme? - Neen, neen, zijn brieven. Al zijn brieven, die hij zijn leven lang aan zijn zuster geschreven had. Dat weet u toch wel?... Maar, hoe zei u zoëven ook weer? (Ik moet hem de twee titels herhalen, die hij in een boekje noteert).

Of ik wel eens gehoord had van een modern

[p. 105]

frans schrijver, Malraux, van La Condition Humaine. Nou, had hij tegen zichzelf gezegd, dat wou hij nou toch wel eens lezen. En het was heel knap werk, hoewel psychologies toch vaak er naast. Aardige bijkantjes, maar niet de kern. Zo bijv. die scène van die bankier, Ferral, in de kamer van ‘die kuif’ die hem voor het lapje had gehouden. Hij begroef zijn gezicht in haar pyama, hoorde stappen, greep naar zijn revolver, en als zij het was geweest, zou hij geschoten hebben. - Nou zeg, dan glimlach ik toch... Dat is toch sexuele grootspraak. Zulke dingen kennen we toch allemaal, niet? - Ik zeg, al is het nutteloos, dat Ferral dacht te zullen schieten, dat Malraux niet zegt dat hij geschoten heeft; wat mij onderwijl amuseert is het feit dat hij in het hele boek deze scène releveert. - Hij: Neen, want ga maar na, als hij met die pyama al zo bezig was, wat zou het niet geworden zijn als de vrouw zelf was binnengekomen!

[p. 106]

Een ogenblik later sprak hij zijn verwondering uit dat niemand tegenwoordig Thackeray meer las. Hij had laatst Pendennis weer eens gelezen; dat was zó reusachtig modern, als iemand dat nu schreef, zou je zeggen... Daar kwam een hoofdstuk in voor van... (Hij leest waarschijnlik hoofdstukken; type van de lezer die subtiele dingen zegt over één bladzij in een boek en door die bizondere keus van een detail een bizondere smaak suggereert. Die bovendien daaraan het recht ontleent om zich van de rest niet veel te herinneren.)

Maar het prettige van de jongere schrijvers, vond hij, was dat ze zich tenminste met politiek bezig hielden. Dat vond hij prettig, want dan had hij het gevoel dat hij zijn tijd niet verdeed, dat hij... hoe te zeggen? - Dat u een alibi krijgt als u een boek leest inplaats van zelf aan de politiek te doen? - Precies, dat was het.