Blocnote klein formaat

[p. 107]

[47]

Minister Marchant heeft alle gemoederen in opschudding gebracht met zijn nog-niet-eens-al-te-vereenvoudigde spelling: een vloedgolf van ingezonden stukken gaf nauweliks aan hoe erg, en als met satanies plezier heeft de heer P.H. Ritter Jr. daarop nog een ‘universele enquête’ ingesteld en de antwoorden met opgewekte, om niet te zeggen leuke, inleidinkjes gepubliceerd. - Acht u de nieuwe spelling van belang voor het terrein waarop u zich beweegt? - O ja! het kan allicht een béétje helpen verbergen dat onze schrijvers over het algemeen hun taal niet kennen. - Maar deze nieuwe spelling was helaas nog maar een kompromis, al scheen er eindelik een einde te zullen komen aan de voor ieder mysterieus geworden verbuigings-n.

Mevrouw Boudier-Bakker lijkt door dit verlies wel het ergst bedreigd; toch heeft zij ‘kort maar duidelik’ geantwoord. Zij acht de nieuwe spelling een groot nadeel voor de literatuur,

[p. 108]

want, zegt zij: Het wordt den schrijvers door het uitvallen van de naamvals-n onmogelijk gemaakt zich uit te drukken. - Dat het zó erg gesteld was met onze schrijvers (zelfs met die waarop mevr. Boudier het oog moet hebben) was mij onbekend, maar duideliker kan het inderdaad niet, en één remedie schijnt in het gegeven geval beter dan alle lapwerk: zou men Zijn Excellentie niet in overweging kunnen geven om schrijvers die zó hulpeloos blijken meteen pensioen te verlenen?

Mevr. Boudier meent verder dat de nieuwe spelling een indruk maakt van onbeschaafdheid en slordigheid; ik ben zo vrij dit tegen te spreken, behalve voor al de gevallen waarin de inhoud dank zij het nieuwe uiterlik door de mand valt. Daarom ook zou ik deze twee woorden willen vervangen door: onopgesmuktheid en kernachtigheid.

De heer Herman de Man levert de illustratie. Hij is werkelik al te ongerust over de toene-

[p. 109]

mende ‘konfektie-intellektualiteit van Jan Rap en zijn maat’, en men weet genoeg als men hem over taal en spelling hoort zeggen: Zij zijn de fijnvingerende instrumenten van ons woord-vermogen, het edelste vermogen van den mensch. Men voelt dan op slag waarom de fijnvingerendheid van 's heren De Man's woordvermogen inderdaad alles te winnen heeft bij schaduwen en slierten, en waarom onopgesmuktheid en kernachtigheid hier alleen nog maar tegen de inhoud kunnen vloeken.

De heer Eduard Verkade, die geen auteur is maar toneeldirekteur, acht de nieuwe spelling zelfs een groot gevaar voor het terrein waarop hij zich beweegt: men moet van toneelspelers op literair gebied inderdaad niet alles vergen. Maar bovendien maakt de heer Verkade zich bezorgd over toekomstige tekstuitgaven van 17e-eeuwse dichters, alsof hij die nooit eerder ‘vereenvoudigd’ had gezien, en hij drukt deze bezorgdheid uit in de volgende bewogen vol-

[p. 110]

zin: Zal men bij nieuwe uitgaven van Vondel bijv., een nieuwe spelling invoeren of zal de oorspronkelijke Nederlandsche taal en haar fraaiste uitingen, feitelijk een doode taal worden, vervangen door een nieuwe, hetgeen een extra leervak beteekent? Er zijn grenzen van wat ‘de geest’ kan toestaan aan een toneeldirekteur, vooral waar die zo graag zijn shakespeariaanse verrukkingen belijdt en Vondel volstrekt in het 17e-eeuws wenst te genieten: deze altans zou zijn grammatika met een veel urgenter bezorgdheid kunnen raadplegen.

Voor het overige heeft men de elukubraties gelezen van mensen die de Bijbel van waarde vinden om de estetiek en volstrekt niet alleen om de intrinsieke waarheid van God's woord, van filologen die elkaar met meer of minder ‘pittigheid’ op de geweldige betekenis van ij's en sch's attent maakten, en van 70-jarigen die met veel gezond verstand overwogen dat zij die nieuwe spelling toch niet meer hoefden

[p. 111]

te gebruiken... En vreemd genoeg is het veel minder de taalkundige dan de psychologiese kant van al dit geschrijf, dat de aandacht verdient: dat de taal slechts uitdrukkingsmiddel is werd hier opvallend duidelik, en bijgevolg dat zij bij ons dienst moet doen voor een onovertrefbaar aantal oude... spellers. De vloek van een nieuwe spelling - ook waar die nog maar een kompromis was - scheen eindelik over deze hoofden gekomen; wat een armoe om niet meer te kunnen schrijven: Den schoolvos kon de taaltuin haast niet meer bekoren.

Acht u den termijn van invoering (September a.s.) juist? vroeg de heer Ritter Jr. nog, als met een eerbiedig knipoogje voor de minister. - Hoe gauwer in dit geval een eind gemaakt wordt aan het konservatieve gewauwel, hoe aangenamer. - Maar de minister heeft gemeend zijn spelling met humor te moeten verdedigen, wat volkomen paste bij het karakter van de zaak, maar niet van het ras van Neder-

[p. 112]

land, dat van humor gruwt bij alle niet speciaal vooruit afgesproken gelegenheden. En de nieuwe spelling - zo kompromisachtig als zij was - dreigde te vallen. Men was al bezig zich af te vragen hoe De Vries en Te Winkel het ooit ‘gehaald’ hadden, toen de ministeriële werking toch de sterkste bleek te zijn. Wij hebben dus een spelling Marchant, met nog wat naschuimende sch's en onopgeruimde lijk-en. Als over 100 jaar ook deze uit de taaltuin geworpen zullen worden, zal het aan geschrokken oude spellers wederom niet ontbreken; men kan dan niet meer schrijven: Er was veel opgeruimdheid onder de kinderlijken.