Blocnote klein formaat

[31]

Er is een soort gratie van de Duivel nodig om, zelfs als men anarchist is, het leven zó zwart te zien als Céline in Voyage au Bout de la Nuit, en er dan over te praten met het gebor-

[p. 61]

rel van een ketel die altijd maar overkookt.

Een van de meest poëtiese dingen in het systeem van Freud is de idee dat men in het leven altijd een momenteel (bewust) ik is, in de droom een totaliteit waarin het kind en de gekultiveerde mens samensmelten. Ook als het volstrekt niet zo was, zou men het willen geloven. Evenzo de reiniging, door de droom, van alle onderdrukte verlangens. Deze zelfde reiniging bestaat trouwens ook in de poëzie; vandaar nu dan de naam ‘wensdroom-poëzie’. Maar ook de roman kan op deze manier reinigend werken; zowel Julien Sorel als Fabrice zijn levendgeworden wensdromen van Stendhal - en als men doordenkt, hoeveel reiniging is er dan niet in de polemiek? Zou men niet eindigen met zich af te vragen of de laagste standen van het leven niet reeds hùn reinigingsdiensten hebben en of wij, die in de zomer de keus hebben tussen stikken of door ons open

[p. 62]

raam door de radio van onze buren te worden verbijsterd, niet oorgetuigen zijn van een innerlike reiniging zoals wij er zelf nooit een behoefden?