Blocnote klein formaat

[20]

Zodra een vrouw de pen opneemt, denkt de lezende man instinktief: ‘Hier krijgen wij de ontsluiering van specifiek-vrouwelike geheimenissen, of voor het minst een flinke portie vrouwelike ijdelheid’. Maar sedert ongeveer iedere plankenvrouw met sukses haar mémoires publiceert, zijn de stoutmoedigheden à la Marie Bashkirtseff niet alleen verre overtroffen, maar ook de erotiese specialiteiten der Raymonde Machards en andere Edith Werkendams. De mémoires van Sarah Bernhardt waren misschien alleen nog maar geladen met wat men destijds algemeen moet hebben aangezien voor een rechtmatig zelfgevoel, maar sinds Isadora Duncan haar ‘eerlikheid’ heeft uitgeschreven, sinds de herinneringen van de ex-mevrouw Maeterlinck geb. Leblanc, sinds hoe-

[p. 41]

vele anderen? is het schijnbaar uitzonderlike tot norm teruggebracht. De meest mannelike lezer mag er voortaan wel op rekenen dat hem, naast de agressieve warhoofderij die vooral op kunstgebied deze geschriften pleegt te kenmerken, ook een agressief exhibitionisme in de schoot zal worden geworpen. Men dankt aan het genie van Freud niet alleen zulke onfeilbare onthullingen als het psycho-analyties portret van Edgar Poe in twee dikke delen door de goede leerling Marie Bonaparte, zijn invloed heeft ook al het ‘verdrongene’ bij een bepaald soort schrijvende vrouw te voorschijn gebracht; in gulpen inkt stroomt het tegenwoordig los, en als de kunst er tenslotte weinig mee gebaat blijft, de psychologie, ook die van de amateur, heeft het recht niet de ogen te sluiten voor deze specimina van menselikheid. Al of niet freudiaans gerechtvaardigd, het zou onjuist zijn zich te desinteresseren van de artistieke malloot. De kruising ‘bacchante

[p. 42]

en non’ is voor haar het ideaal; bereikt zij dit niet direkt op het gebied van Freud, dan is daar nog de ‘grieksche oudheid’, waar het eenvoudig niet missen kan. Er is maar één vereiste voor: schrijven en denken met hoofdletters over alle bestanddelen der Kunst; hoe mistiger, hoe meer hoofdletters, en hoe meer de Kunst een Tempel wordt. Met enige sluiers van Kunst wordt men zonodig oneindig keren vestaalse maagd; met wat meer nuchterheid blijft men nog altijd priesteres van Venus; op het voornaamste kan men rekenen: dat de liefde voor het schandaal in de kerk bevredigd wordt. Ik voor mij heb in deze lijn een bizondere voorkeur voor de mémoires van Isadora Duncan, al komt dit misschien alleen door de toevallige volgorde waarin ik het soort literatuur inkeek of las. In ieder geval lijken ze mij een volwaardig en representatief specimen, en voor jongere zusters een moeilik te kompleteren reisgids voor de oorden waar

[p. 43]

men, dank zij een gelukkig mengsel van onverteerde kultuur en strenggekultiveerde aanstellerij, in het bezit komt van een autentiek-hysteriese genialiteit. Het ‘geniale’ is voor de plankenvrouw bij uitstek verwerfbaar, ook waar omtrent het ingeborene van dit bestanddeel nog alle twijfel mocht blijven bestaan; het heeft slechts één onmisbaar kenmerk: dat het meer dan elders met de erdoor aangedane op hol slaat. Misschien zijn er mensen die menen dat het geniale bij een aktrice of danseres haar gemakkelik parten kan spelen op papier - ik spreek dit tegen: sinds de formules van Freud immers bij iedere uiting de sleutel verstrekken tot het essentiële, zijn de mémoires ook van deze vrouwen (die men gerust beschouwen mag als het spreken van de patiënt tot de psycho-analyst) integendeel het kostbaarste dokument voor het bepalen van haar genialiteit waar dan ook.