Wat een meisje vermag

[p. 24]

III.
Marianna, de waschvrouw.

Toen 's anderdaegs het eerste morgendlicht door de met yzeren staven bezette vensters van het bedelaershok schoot en het akelige tafereel van zoo vele ellende klaerder liet bespeuren, sprak de vader tot zyne oudste dochter op angstvollen toon:

- Nella, zou de policie de wooning van Marianna wel gevonden hebben?

- Ik hoop ja, vader, antwoordde het meisjen, schoon zy zich zelven tot hopen niet kon overtuigen, en evenwel haren vader poogde gerust te stellen.

- En zou zy voor ons bestaen wel durven verantwoordelyk blyven? vervolgde de oude man met verflauwde stem; gy hebt immers wel gehoord wat de heer policiekommissaris zegde, zy zou moeten voor ons onderhoud borg spreken, en weet gy wel, Nella, dat dit voor haer zoo gemakkelyk niet wezen zal; zy is immers niet ryk en moet ook haren kost met werken verdienen.

- Maer vader, sprak Nella hem verder moed in, zy is

[p. 25]

immers toch van ons dorp, zy is eene oude kennis, een meisjen uit de gebuerte; hoe zou zy ons kunnen verstooten! het menschelyke hart is toch zoo slecht niet, vader, om ongelukkigen, als wy zyn, meêdoogeloos van ellende te laten omkomen.

Terwyl het brave kind dit zegde, deed zy zich het grootste geweld aen om hare tranen te kunnen onderdrukken, want hadde zy geweend zy zou den ouden man nog meer bedroefd hebben; maer te vergeefs poogde zy die voorzorg te nemen.

De oude man herhaelde op bitteren toon, één voor één, de woorden: ‘het menschelyk hart is toch zoo slecht niet!...’ en hy borst in eenen vloed van tranen los. -

Nella kon zich ook nu niet langer bedwingen, zy ook verleende vryen stroom aen het smartvocht dat haer de ziel beklemde! Zy weende luidop terwyl zy haren vader tegen hare borst drukte.

Dit erbarmlyk gesnik en geween deed de jonge Amalie, die door overmaet van vermoeijenis, tot dan toe in hare pynelyke sluimering gebleven was, plotseling ontwaken.

Hoe wreed was haer dit ontwaken!... Waerom mogt het arme kind niet langer in den slaep de bewustloosheid zyner diepe ellende vinden!...

De dag was reeds vol opgeklaerd; de klok had negen geslagen. Op dit uer werden een aental bedelaers door policieagenten uitgehaeld en weggeleid.

Het gezin Goents bleef onaengesproken.

De tyd vervloog pynelyk en langzaem; het was omtrent middag geworden en de ongelukkigen verwachtten nog op ieder oogenblik hulp; by elke beweging richtten' zy het hoofd op; by elken voetstap, die zy aen de deur hoorden, meenden zy de troostende, de verlossende Marianna te erkennen. Maer niemand verscheen!...

[p. 26]

Door die bittere teleurstelling aengespoord, voelde Nella hare krachten weêr aengroeijen.

Een bediende trad de plaets door, zonder zelfs de ongelukkigen eens te bezien; maer het meisjen sprak hem op zoo beleefden, op zoo innemenden toon aen, dat hy het zich gewaerdigde naer hare woorden te luisteren; zy drong er sterk op aen om den heer kommissaris, dien zy 's avonds te voren gezien had, nog eens te mogen spreken.

De bediende, hoe zeer aen het barsch weigeren ook gewoon, willigde haer verzoek in en ging dadelyk den heer kommissaris verwittigen.

Deze verscheen en op de weemoedige vraeg der ongelukkigen of zy weldra zouden losgelaten worden, antwoordde de policiebeambte:

- Ik heb reeds inlichtingen laten nemen; hebt geduld tot namiddag.

- Ho, mynheer, smeekte Nella, vertraeg toch niet langer onze vrystelling!... Gy ziet, wy zyn zoo diep ellendig!...

De heer kommissaris, getroffen door de lydende schoonheid van het weenend meisjen, gaf den ongelukkigen oorlof hem te volgen.

Hy bragt den ouden vader met zyne twee dochters in eene zael waer alles zuiver en zindelyk was; daer ademden de ongelukkigen toch wat vryer, evenwel mogten zy nog niet vertrekken.

Middag was het reeds geslagen, toen de policieman, die met het nemen van inlichtingen was gelast geworden, op het bureel terug kwam; hy was vergezeld van Marianna, die als van de hand Gods geslagen stond, toen zy bemerkte in wat erbarmlyken toestand hare, voorheen zoo welstellende, geburen van het dorp zich daer bevonden.

Marianna was eene van die goede zielen, die geene vlieg

[p. 27]

kunnen zien lyden zonder dat zy eenen traen in het oog voelen opwellen. Zy was een regt medelydend mensch en had een zuiver christelyk hart; ware 't niet geweest dat zy neven die uitstekende gave van christelyk meêgevoelen er nog eene, even zoo uitstekend, bezeten hadde, te regt hadde men haer het edelmoedigste, het liefdadigste schepsel der aerde genoemd.

Maer by de teederste meêgevoeligheid had Marianna ook de gave der gestrengste spaerzaemheid, die, schoon digt aen gierigheid palende, toch in den vollen zin de woords by haer geene gierigheid mogt genoemd worden.

Dikwyls waren die twee, even krachtige, neigingen by Marianna in hevigen stryd.

Als zy iemand in nood zag, stuerde hare edelmoedigheid hare hand naer den zak om te geven, maer niet zoodra had zy aen dit eerste gevoel gehoorzaemd, of hare natuerlyke neiging tot spaerzaemheid verzette zich tegen hare weldadigheid.

Nogthans zou die stryd tusschen tegenoverstaende gevoelens van het zelfde hart dikwyls van de beste zyde, dat is van die der liefdadigheid, gezegepraeld hebben, had niet een derde vermogen, onafhanklyk van haren eigen wil, de zegeprael aen de spaerzaemheid doen blyven.

Marianna was getrouwd. Haer man was spaerzaem; dus moest ook Marianna spaerzaem wezen.

Daeruit volgde dan ook natuerlyker wyze dat Marianna niet de helft van de goede werken verrigtte, die zy wel hadde willen doen.

Hier evenwel stond voor althans geen beletsel voor de uitoefening van haer liefdadigheid.

De ongelukkige, de zoo ellendig neêrgedrukte familie Goents, vroeg naer werk, naer werk om het dagelyksch brood te verdienen. Marianna was yverig, had vele be-

[p. 28]

trekkingen in de stad en in de voorgebergten; zy verzekerde dan ook zonder aerzelen den heere kommissaris dal zydien menschen werk zou bezorgen.

By die verklaring werden de rampzaligen in vryheid gesteld.

Na in 't lang en in 't breed uitgelegd te hebben wat al ongelukken er op het dorp, sinds Marianna van daer vertrokken was, voorgevallen waren, en na by Marianna eenen goeden koffy met boterhammen te hebben genuttigd, werd er eerst rypelyk overdacht wat of er te doen stond om dadelyk uit eenen zoo pynlyken toestand te geraken.

Marianna had vele en goede kalanten, maer zy had in haer huis zooveel waschmeisjens als zy er noodig had; er daer oogenblikkelyk twee of meer van wegzenden, dit hadde geene deftige handelwyze geweest. Doch zy had dadelyk iets goeds by der hand. Vroeger, vóór dat zy op hare eigene rekening den waschstiel uitoefende, had zy nog te Schaerbeek op eenen grooten waschwinkel gewerkt; daer zou nu nog wel broodwinning te vinden zyn.

- Weest gerust, verzekerde Marianna, vóór avond zal alles afgedaen wezen; morgen reeds zult gy beginnen werken en vooralthans uit uwe armoede geholpen worden.

Marianna ging zonder vertoeven met de meisjens naer bedoeld waschhuis en hare hoop was niet zonder grond geweest; de twee zusters werden als waschersen aengenomen en mogten, van den volgenden dag aen, in dienst treden.

Nu moest er nog vóór avond naer herbergzaemheid uitgezien worden. Marianna kende het voorgeborgte Schaerbeek van straetjen tot hoekjen en het duerde ook

[p. 29]

niet lang of zy had by arme, doch deftige liên een zolderkamertjen voor het gezin Goents gehuerd.

Inmiddels de verkregen arbeid vruchten zou opleveren, moest de van alles ontbloote familie toch leven; Nella had reeds aen Marianna bekend dat zy geenen centiem meer bezat.

- Nu hoort, zeî Marianna, ik zal u uit verlegenheid helpen, ziet hier om te beginnen - en zy leende een vyffrankstuk; ik zou, zoo vervolgde zy, toen hare tweede neiging opwelde, u dit geld wel geven, maer, myn man... gy verstaet, wendde zy zich op anderen toon tot vader Goents, als men een man heeft.....

- Ho, wees gerust, goede Marianna, viel Nella in de rede, het eerste geld, dat wy voor ons werk ontvangen zullen, zal gebruikt worden om u het geleende weêr te schieten.

- Goed, goed.... viel Marianna in de rede; en, zoo snapte zy voort, nu moet er eventjens voor wat huisraed en bedding gezorgd worden! Komt, gebood zy den beiden meisjens, terwyl zy zich gansch vreugdig gevoelde eene goede daed te mogen verrigten, zonder hare spaerzaemheid te moeten kwetsen, komt, wy zullen seffens naer myn huis loopen en het noodigste gerief voor uw huishouden meêbrengen; vader zal intusschen hier in zyne nieuwe wooning wat rusten... Komt!...

De twee meisjens vergezelden de krygele⁽¹⁾ Marianna, die hun het onontbeerlyke huisgerief zou leenen, en den daer op volgenden nacht was het gezin Goents in het voorgeborgte Schaerbeek op een klein en armoedig, doch

(1) Algemeen door het volk aengewend in den zin van zeer werkzaem.

[p. 30]

voldoende en reddend voor de ongelukkigen, zolderken gehuisvest.

De verstootelingen der zamenleving hebben zoo gering eenen troost noodig, om de hoop in hunne ziel te laten dalen!

De arme familie zag nu reeds in de toekomst een schrael doch eerlyk bestaen, dat zy, wel is waer, slechts door zwaren arbeid zou verwerven. Maer dit was immers voor de ellendigen reeds een schat; zy zouden dan toch de schande der bedelary niet moeten verduren! Zy zouden door eigen krachten, door eigen werk bestaen, en dan had hun immers niemand iets te verwyten!

Ja, wy vreezen niet het te verklaren, reeds dien eersten nacht op dit armoedig, van alles ontbloote zolderkamertjen schoot den rampzaligen reeds eene strael van geluk tegen; nu eerst, na zoo veel hooploos lyden, genoten zy de verkwikkende rust van den slaep....

...................

Uit het reeds beschrevene zal de opmerkzame lezer welligt reeds opgemaekt hebben dat vader Goents een dier voorvaderlyke vlaemsche charakters was, die moedig in den tegenspoed en gelaten in de uiterste ellende, als grondslag van al hunne handelingen, de eerlykheid, de regtschapenheid op den bodem van het harte dragen. Zulke lieden zyn zoodanig door de overtuiging van hun opregt godsdienstig gevoelen gesterkt, dat zy by hun sterfuer zelfs, het noodlot, dat hun vervolgt, niet vloeken, maer zich tot den laetsten adem aen den wil des Albestuerders gelaten onderwerpen.

Voor hem vreesde hy niet den storm der onheilen nog heviger te voelen woeden; voor hem kon het weinig schelen of al de rampen uit de helsche afgronden op zyne neêrgedrukte kruin uitstortten'! Hy immers kon maer

[p. 31]

sterven, sterven van ellende, bezwyken onder den overlast van smarten! En waerom zou hy gevreesd hebben te sterven? Eens der aerdsche wroegingen ontrukt, moest hy immers by zynen hemelschen Vader het loon zyner bestendige deugd gaen ontvangen!...

Maer zyne kinderen!.... zyne verlatene dochters!.... Aen de ellende, aen het verderf der wereld, op den woeligen stroom des levens, overgelaten! aen alle gevaer blootgesteld!... Wat zou er van haer geworden?

Dit bekommerde den ouden vader; die ongerustheid kwol hem den geest, en de vrees voor de toekomst zyner kinderen was de grootste oorzaek van zyn grievend lyden.

Nella was een meisjen van verstandigen en charaktervollen aenleg; het ongeluk had haer hart getemperd; het lyden had haer gemoed bekrachtigd en gevormd. Wy hebben het reeds gezegd, zy was niet slecht aen eene veêr te vergelyken, die, terwyl zy ontspannen is, er zeer slap uitziet, maer merkelyk in kracht toeneemt, naer mate men ze geweldiger neêrdrukt.

Amalie was nog jong, maer liet evenwel reeds blyken dat zy nooit de wilskracht, het zelfsbeleid hebben zou, waervan hare zuster in hunnen rampspoed reeds zoo schitterende proeven had gegeven.

In den toestand waer de ongelukkigen zich nu bevonden, en by de flauwe strael van hoop, die hun reeds uit het duistere verschiet der smarten toeschoot, dacht Nella op middelen na, om het huishouden, zoo spoedig mogelyk in regel te brengen; er zou altyd zeker haren vader niets ontbreken. Zy bereidde er zich ook op voor, om des anderendaegs zich op het werkhuis beleefd, vlytig en gedienstig te toonen, om het vertrouwen der meesters te winnen.

[p. 32]

Amalie overdacht ook zoowel het een en ander, maer hare denkbeelden liepen op minder ernstige zaken uit. Zy rekende, met den geheelen zomer neerstig te werken en te sparen, tegen den winter toch wel een nieuw kleedjen, al ware 't dan ook maer een katoenen, te kunnen koopen, om er zoo wat ordentelyker uit te zien.

Nella zou eerst vooral huisraed, beddegoed, met één woord het strikt noodige aenkoopen.

Amalie was van gevoelen dat een spiegel een onontbeerlyk meubel voor een achttienjarig meisjen is.

Hadde een jongman aen Nella van liefde gesproken, zy zou wel zeker gedacht hebben: ‘Spot die met my!...’

Ware Amalie door een paer lieve oogen aengekeken geworden zy zou zich met eene zekere fierheid afgevraegd hebben: ‘Zou die jongman my wel beminnen!...’

Men ziet het, de twee gezusters, schoon even fraei, even bevallig en zwierig van lichaemsbouw, verschilden gansch voor het innerlyke.

Nella was een verstandig en zedig meisjen, dat op zyne twee-en-twintig jaren volslagene vrouwendeugd aen den dag legde.

Amalie daerentegen was ligtzinnig, oppervlakkig en op hare achttien jaren nog geheel kinderachtig.

Daegs na hunne aenkomst waren de twee vlaendersche meisjens naer het waschhuis gegaen en zy waren er met veel vriendelykheid ontvangen geworden; zy verrigtten' hun werk goed en wonnen weldra het vertrouwen der meesters.

Zoo leefde de familie Goents voort, en kwam langzamerhand uit de slaverny der ellende tot het werkelyke leven terug.

Marianna ging hun van tyd tot tyd bezoeken; en de meisjens lieten dan ook niet na op de zon- of feestdagen al eens naer stad by hunne weldoenster te gaen.

[p. 33]

Eenige maenden na de aenkomst te Brussel, had de jonge Amalie haer vorig lyden byna teenemael vergeten.

Nella hoopte op de toekomst. Iets nogthans verontrustte haer grootelyks.

Vader Goents bleef voortdurend zwak en afgetrokken; te vergeefs poogden de meisjens hunnen ouden vader op te beuren. De man was te hevig getroffen geweest; zyn hart was te diep gewond om zoo gauw hersteld te wezen.

De liefde, de engelachtige teederheid zyner kinderen alleen, liet hem toe nog genoegen in het leven te scheppen.