Wat een meisje vermag

[p. 16]

II.
De wet op de bedelaers.

Dry dagen waren verloopen sinds het huisgezin Goents besloten had het geboortedorp te zullen verlaten.

Voor aleer te vertrekken, hadden de vader en de twee zusters eenen pynlyken pligt vervuld. Zy hadden hunne stappen naer het kerkhof gerigt om eene laetste bede van vaerwel der afgestorvene moeder en den zoo jong ontslapenen Karel toe te spreken.

Vervolgens waren zy den grooten weg naer Brussel opgegaen. Vier franken was de prys van het kruisken geweest. Vier franken waren dus het gansche bezit, dat die ongelukkigen mogten het ‘hunne’ noemen. En met dit geringe bezit moesten dry persoenen, waer onder een ouden ziekelyken man, eene lange pynlyke reis, uit het midden van Vlaenderen naer Brussel, afleggen! Reis die aen de eindpael welligt niets anders dan teleurstelling zou opleveren. Immers, zouden zy Marianna in eene zoo groote stad wel vinden? Zou Marianna wel in staet zyn hun spoedige hulp toe te deele? Zou Marianna

[p. 17]

wel christelyke liefdadigheid genoeg bezitten om dry ongelukkigen uit hunne ellende te helpen?...

Zy, die reeds zoo veel geleden en zoo vele beproevingen doorstaen hebben, mogen, met zeker regt, de menschelyke goedhartigheid verdenken; het zy den rampzaligen dus niet ten kwade te duiden dat zy, zonder zekerheid, Marianna's liefdadigheid betwyfelden.

Zy reisden intusschen smartelyk voort. De oude vader steunde op de schouders zyner twee dochters, en na elke pynlyke dagreis, waerby het schrale voedsel van de vier franken werd afgeperst, moesten zy op eene of andere pachthoeve langs de groote baen de herbergzaemheid voor den nacht afsmeeken.

Eene schuer, of een hooistal was hun voldoende om er den nacht door te brengen. Zy moesten toch hun voedsel niet bedelen! Immers, zy sliepen toch niet; als men eens zoo diep ellendig is dat men geene uitkomst aen zyn lyden meer ziet, dan is er ook op aerde geene ruste meer. Het wee des harten, de folteringen des gemoeds doen zich op het ryke dons even grievend als in de boerenschuer op een handsvol strooi in de holte des nachts gevoelen!...

Het was in de lente. De natuer herleefde; de aerde spreidde hare hernieuwde schatten ten toon. De olmen boomen schoten hunne vergroende takken en bladeren over den grooten weg uit; de vogelen zongen alom in het veld den eeuwigen lof des Allerhoogsten; alles getuigde van vreugde en genot in de natuer! - alleen de oude vader met zyne twee dochters leden geweldig, niettegenstaende dit heerlyke schouwtooneel der schepping!...

De vreugdeklanken der vogelen drongen hun als een laster door de ziel; het zachte gepiep der herborene insecten sneed hun pynlyk door het hart! Het stille geridsel

[p. 18]

der bladeren klonk hun als eene aenhoudende weeklagt dermenschelyke ellende toe!... Hoe schooner, hoe heerlyker de natuer zich om hen uitspreidde, hoe eindeloozer, hoe grievender hunne smarten werden!... Zy immers bleven alleen van het algemeen genot verstoken!... Zy alleen, behoorden tot de hergeboorte der schepping niet!...

De nachtegael zong in het bosch; de krekel piepte onder het gras; de zwaluw zworf vry door de lucht; de kikvorsch kwakte vrolyk by zyn ontluikend kroost! en zy... zy, de armzalige verstootelingen, zy weenden en zuchtten' - en dan nog weenden en zuchtten' zy niet vry! zy vreesden, door vryen stroom aen hunne grievende uitboezemingen te geven, hun onderling lyden nog te vergrooten.

In zulk lyden bestaet geen egoïsmus; de lyders hebben medelyden met elkander en verduren boven hun eigen lyden nog het medelyden met hunne smartgenooten.

De vierde mael zonk de zon naer het Westen sinds de ongelukigen hunne noodlots-pelgrimaedje ondernomen hadden, toen zy in de verte de torenspits van het stadhuis te Brussel boven de gebouwen zagen uitschieten.

Hoe nader hun doel zy kwamen, hoe benauwder hun de boezem klopte! - Van de vier franken hielden zy nog eenige centimen over!... En nu in die groote stad... Helaes! wat stond er hun daer te wachten?

Zy hadden vurig naer het einde hunner zoo pynlyke reis getracht, en nu zy aen dit einde gekomen waren, vroegen zy zich angstvol af of zy niet beter gedaen hadden op het dorp te blyven, en dáér redding of dood af te wachten, dan haveloos naer de hoofdstad te reizen!

In die gemoedsgesteldheid kwamen zy sprakeloos, en afgemat om ten gronde te storten, voor de stadspoort aen.

[p. 19]

Hunne schoenen waren van hunne voeten gesleten, hunne kleederen waren letterlyk aeneen genaeide lompen; met één woord, de dry ongelukkigen hadden het voorkomen der uiterste ellende!

- Myne kinderen, zuchtte de vader, toen zy nog op eenige schreden van de stadspoort af waren, ik kan niet verder voort, myne voeten zyn ten bloede bezeerd en ik kan byna niet meer adem halen.

- O vader, moedigde hem Nella aen, nog een weinig krachtinspanningen wy zullen, hoop ik, toch troost en ruste vinden.

- God gave dat gy waerheid spraket, myn kind, zuchtte de vader met vertwyfeling.

Middelerwyl strompelden zy nog pynlyk voort en traden de stadspoort binnen.

Maer nauwelyks hadden zy eene straet wegs gedaen of zy werden aengesproken door een man, die met een degen gewapend en in een fraei uniform gedoscht, naer den toon waerop hy sprak te oordeelen, een hooger gezag moest bekleeden.

- Het is verboden te bedelen! Volgt my!... snauwde hy den ongelukkigen toe.

Als waren de dry smartvolle reizigers van den bliksem ter neêr geslagen, wisten zy terstond geen enkel woord uit te brengen.

Op het tweede ruw bevel des policiebedienden:

- Volgt my!...

Stamelde de oude krachtelooze man:

- Mynheer, verschoon ons, wy bedelen niet... wy...

- Bah! bah! hersnauwde de policieman, gy bedelt niet! dit zeggen de landloopers altemael, en op den duer zou wel gansch Vlaenderen naer Brussel op den rug der ryke menschen komen zitten!

[p. 20]

En hy hernieuwde zyn bevel:

- Volgt my!...

Terwyl hy den ouden man aen den arm vastgreep en hem zoo maer meêdoogenloos voortsleurde.

Nella, die nu eerst tot haer zelven kwam, poogde met beleefde en nederige woorden den stadsergeant te doen begrypen dat zy geene landloopers, geene bedelaers waren, maer dat zy om te werken naer de hoofdstad kwamen. Doch te vergeefs wendde zy zich tot de rede diens mans, die voor eenige pligt scheen te hebben bot en onbeleefd te wezen.

Hy dreef met geweld de diep rampzaligen, die schier geen voet voor den anderen meer zetten konden, door de straten heen naer de gevangenis, die men te Brussel met het spaensch woord amigo aenduidt.

De oude vader, overstelpt van smart, had, om zoo te zeggen, alle bewustzyn verloren; de grysaerd liet zich gedwee als een offerlam voortslepen.

Amalie weende en snikte zoo luid en zoo pynlyk dat zy de versteendste harten hadde bewogen; en inwendig leed zy evenwel zoo geweldig niet omdat zy haren toestand minder diep inzag.

Nella was als eene stalen veêr, die, ontspannen, weinig kracht schynt te hebben, maer meer weêrstand biedt naer mate men ze geweldiger neêrdrukt.

Het meisjen rukte met geweld haren vader uit de handen des baldadigen los en sprak:

- Wy zullen u vrywillig volgen! maer laet mynen vader los! hy heeft geene misdaed gepleegd!...

Zy nam haren vader in hare armen, liet den man op haer rusten en zoo droeg zy hem voort tot dat zy aen hunne bestemming geraekt waren.

Nella vroeg dadelyk om met een hooger policiebeambte te mogen spreken.

[p. 21]

Dit verzoek werd haer onmiddelyk toegestaen.

Zy verklaerde zich met eene mannelyke onbeschroomdheid, en tevens met eene welvoegelykheid die den heer policiekommissaris scheen te treffen.

- Wees gerust, gaf haer de heer kommissaris ten antwoorde, zoo gy hier in stad iemand kent, die u werk wil verschaffen om te bestaen, zoo zal er u geen leed gebeuren; anders zult gy alle dry naer een bedelaershuis gestuerd worden. Ik zal inlichtingen doen nemen by de waschvrouw, wier woonst gy my aenduidt, en, zoo zy voor u borg spreekt, zult gy morgen op vrye voeten gesteld worden. Intusschen kunt gy hier vernachten.

En de heer kommissaris liet de ongelukkigen in eene groote plaets brengen. Langs henen de muren waren strooizakken neêrgelegd, waerop de aengehoudene bedelaers konden slapen.

Die plaets zag er allenzins vuil en walgachtig uit.

Een aental gevangene bedelaers zaten of lagen daer reeds op de strooizakken te klappen of te slapen.

Een half dozyn pertachtige straetjongens waren in eenen hoek aen 't spelen en schenen zeer gelukkig daer den nacht te mogen overbrengen; anders moesten zy in de hoeken der deurgaten slapen, en dan hadden zy niet zoo goed als hier kunnen snappen en spelen.

De kleine deugenieten, die op den bedelaersstiel reeds al te goed gesteld schenen om er nog ooit eenen anderen te willen aenleeren, vertelden aen elkander waerof de beste huizen stonden om veel te krygen, en aen welke keukenvensters zy van de meiden of koks de dikste boterhammen konden opdoen; ja, zy schenen, met de schande hunner levenswyze onbewust, en voor de toekomst gansch onbekommerd, zeer te vreden in hunnen ellendigen staet.

[p. 22]

De aenkomst der dry nieuwe gasten maekte weinig of geenen indruk op de reeds aenwezigen.

Nella zag dadelyk rond naer de geschiktste plaets om haren vader te laten rusten. Zy ontwaerde eene houten zitbank, die nevens de deur tegen aen den muer stond en liet den ouderling daerop neêrzygen.

Amalie plaetste zich van de eene en Nella aen de andere zyde des vaders.

De lydende man liet zyne verflauwde oogen eens rond dit groote hok dwalen, en zyn grys hoofd zeeg moedeloos op zyne borst.

De beide meisjens bleven in eene beschermende houding nevens hem zitten.

Terwyl de rampzalige vader daer nu in dit bedelaerskot tusschen zyne twee geliefde dochters zat, ontrolde zich op eens zynen geheelen levensloop voor zynen geest. Hy herinnerde zich hoe hy vroeger, geacht en bemind, aen het hoofd van een aenzienlyk werkhuis stond; hy herdacht den tyd toen zyne kinderen klein waren en hy voor deze zoo vrolyk kost en onderhoud won; de beeldtenis zyner geliefde gade kwam hem voor den geest, zy scheen hem toe te spreken: ‘Zie rondom u en besef al de uitgestrektheid uwer ellende!...’

En de wezenlykheid, de afgryselyke wezenlykheid spreidde zich gansch naekt voor zyne oogen in dit akelige bedelaershok.

Nella bleef slapeloos, in angstvolle bekommering op den morgendstond wachten.

Zou Marianna hen wel komen erkennen!... Zou zy wel voor dry ongelukkigen willen of kunnen borg spreken!... zou er wel dadelyk werk te krygen zyn!... O, moest hunne laetste hoop, moest hun eenig reddingsmiddel ydel wezen!... Zy zouden alle dry naer een bedelaershuis

[p. 23]

gestuerd worden, en daer, omringd van boosdoeners en straetloopers, moeten verblyven!...

Terwyl haer die akelige denkbeelden voor den geest zweefden, rilde zy in al hare lidmaten! Ho, hoe afgryslyk! hoe schrikkelyk zou hun lot wezen, moest zoo iets gebeuren!....

Amalie die, overstelpt van vermoeijenis, niet langer hare jeugdige krachten inspannen kon, en ook van natuerswege van eenen minder nadenkenden aerd dan hare zuster was, sluimerde op de bank in, en genoot die woelige rust, die wel aen den slaep gelykt, maer evenwel geene verkwikking geeft.

Zoo verstreek die angstvolle nacht voor onze dry rampzaligen in een bedelaersgevang.