|
| |
| |
| |
I.
Het huisgezin Goents.
Pieter Goents was over vyf-en-twintig jaren een deftige burger, die, met wekelyks eenige stukken lynwaed te doen vervaerdigen, zyn huisgezin van het noodige voorzag en langzamerhand zynen kleinen handel zag aengroeijen.
De man spaerde zich ook geene moeite.
Hy ging regelmatig alle weken op gestelde dagen naer de merkten van Gent, Lokeren, S. Nikolaes en Dendermonde, om zynen voorraed vlas ten profytigsten aen te koopen. De bewerker kocht regtstreeks van den kweeker en de winst was des te grooter daer zy te minder verdeeld werd.
De zorgvuldige huisvrouw bewaekte intusschen den weefstal en liet niet veel meer dan den rook uit de schouwpyp verloren gaen.
Een aental wevers en spinsters werkten by Pieter Goents en wonnen een schoon dagloon; het vervaerdigde lynwaed werd door den vooruitzichtigen Goents aen den grooten handel overgeleverd.
| |
| |
Hy was dus de man, die de laegste klas des volks aen de groote handelsbeweging schakelde; by was de man, die den arbeider brood voor werk verzekerde. Ingevolge was hy een der nuttigste leden der samenleving.
En zyn gansch vermogen bestond in niet meer dan tien duizend franken.
Engeland bragt zyne stoomtuigen in beweging en overstroomde de wereld met eenen vloed van nieuwe goedkoope voortbrengsels.....
België moest Engeland navolgen.
Maer om eene kleinere magt eene grootere te doen navolgen, zou, naer evenredigheid, de beweging der kleine moeten verdubbeld wezen om gelyken uitslag te kunnen opleveren, en dit was hier op verre na het geval niet.
België werd onder den groeten mekaniek-handel van zyne gebuerlanden verpletterd.
Pieter Goents zette zynen koophandel yverig voort, vuerde zynen moed aen naermate de zaken slechter gingen en hield zoolang mogelyk voet by staek.
Door zorg, yver en zelfsopoffering hield hy zyn werkhuis open tot over eenige jaren. Dan was het hem niet langer mogelyk het nog vol te houden. Zyn bezit verminderde dagelyks, en zyne moedige poogingen werden met achteruitgang beloond.
Zyn handel was te niet, en er stond hem niets te doen dan zelf werkman te worden.
Die vernedering was den vader des huisgezins, die tot dan toe eerlyk zyne kinderen had opgekweekt, een smartelyke toestand. Doch, men maekt van nood eene deugd. Zyn oudste zoon Karel was een volwassen kloeke jongen; zyne twee dochters, Nella en Amalie, hadden eene goede opvoeding genoten en waren in het vrouwen-handwerk zeer ervaren; de moeder was nog kloek genoeg om de huishoudelyke bezigheden te verrigten.
| |
| |
De vader en de zoon zouden dan op eene fabriek gaen werken; de dochters zouden hare handigheid in waschen naeiwerk by de ryke familiën benuttigen, de moeder kon alles in de keuken verzorgen. En het zoo diep vervallene vlaemsch huisgezin zou zich zelven aldus door bewonderenswaerdigen moed voor gebrek vry houden.
Maer, helaes! die beproeving was nog niet smartelyk genoeg. Een onbegrypelyk besluit der Alvoorzienigheid moest de ongelukkige familie nog wreeder ter neêr drukken!
Het uitgeputte Vlaenderen werd door eene vernielende ziekte, door de ongenadige hoofdkoorts bezocht; van huis tot huis, en by voorkeur in de gezinnen waer de ellende heerschte, velde zy hare slagtoffers neêr, rigtte zy hare verwoestingen aen!...
De familie Goents werd ook niet gespaerd.
De geessel trad den drempel des huizes over. De vader, de moeder, en de jongste dochter, Amalie, werden eerst aengetast. Karel en Nella verzorgden de zieken.
Dag en nacht zwoegden de brave kinderen om hunne ouders en hunne zuster te redden! maer de ziekte woedde hoe langs zoo heviger! De moeder stierf; Nella werd ook door de koorts overvallen, en Karel, de twintigjarige jongeling, bleef alleen, te midden dier woesteny van lyden en ellende, ongedeerd!
By Amalie nam de koorts af, het meisje was byna gered, de vader ook beterde langzaem, er was veel hoop den braven man te behouden en Karel vleide zich reeds met de troostende verzekering weldra een einde aen hun lyden gesteld te zien, toen de moedige jongeling zelf op eens door de ziekte zoo hevig werd aengerand dat hy bedlegerig werd en zeven dagen later een lyk was!...
Nu bleven nog de twee dochters en de vader aen de
| |
| |
goedjonstige dienstbewyzingen der geburen overgelaten; na hevig, na onbeschryflyk lyden, beterden evenwel de zieken. Amalie was nu, schoon nog zeer zwak, reeds in staet gesteld hare zuster te helpen; de vader, alhoewel de ziekte by hem scheen geweken te zyn, bleef nog krachteloos en lydend.
Toen de volgende lente met hare zoele warmte de aerde begon te verkwikken, waren de gespaerde leden der familie Goents geheel tot de gezondheid weêrgekomen. Maerzy waren van alle bestaenmiddelen ontbloot; kleederen, huisraed, werkgerief alles was verkocht geworden om hun ellendig bestaen tot de volkomene genezing te verlengen. Daerenboven had by vader Goents de ziekte spooren nagelaten, die hem waerschynelyk voor immer tot den arbeid onbekwaem zouden maken; zoodanig was de man vervallen dat zyne moeijelyke ademhaling hem het gaen tot eenen grooten last maekte.
Nella en Amalie waren goed hersteld. By de jonge meisjens had de kracht der jeudige natuer volkomen de bovenhand genomen, en zy voelden zich, zoo goed als voór hare ziekte, in staet om met aenhoudenden moed te arbeiden.
Maer wat zouden zy aenvangen? Waer zy te voren werk en broodwinning bekomen hadden, vonden zy nu niets! Al hunne hulpmiddelen waren uitgeput; de armoede, de schrikkelyke ellende grynsde het ongelukkige gezin in het verschiet tegen.
Een schrikbeeld vertoonde zich tegelyk aen vader en beide dochters... Alle dry beefden, ja, sidderden by de gedachte aen den bedelzak!...
Ha, als men door werken, door moedig arbeiden, door dag en nacht te slaven, immer eerlyk zyn brood heeft gewonnen! als men steeds deftig heeft kunnen
| |
| |
bestaen! als de menschelyke waerdigheid dat zeker iets in het hart heeft doen ontkiemen dat ons voor lafhartigheid, dat ons voor vernedering doet afschrikken! Ha, dan moet het wreed zyn tot bedelen gedwongen te wezen! dan moet het hart door een gloeijend vuer verteerd worden, terwyl de koude, bevende hand zich om eene aelmoes uitreikt!....
Na alles bedacht en overdacht te hebben; na zich de laetste hoop te hebben voelen ontrukken; na den moed herhaalde malen te vergeefs beproefd te hebben, kreeg de familie Goents de verpletterende overtuiging dat er haer niets overbleef dan haer betrouwen op den Algoeden te stellen en... te bedelen of... van gebrek te sterven!...
Hoe bitter weende dan de vader over het lot zyner ongelukkige dochters!... Hoe prangde de boezem der jonge meisjens zich pynlyk om de ellende des ouden vaders!... Ja, dan was de smart der rampzaligen zoohoog gestegen, dat zy - o menschelyke vernedering zulks te moeten bekennen! - dat zy hunne genezing als eene straffe aenzagen...
Nella was een meisjen van twee-en-twintig jaren oud. Amalie telde er nog maer achttien.
Nella was, door de hulp welke zy haren ouderen bieden moest, voorbarig tot den ontwikkelden of verstandelyken leeftyd opgegroeid. Het meisjen was, wel is waer, nog jong, maer zy had van hare teerste jeugd reeds het zwoegen harer ouders gedeeld; zy had menige harde beproeving doorgestaen, en de beproevingen immers zyn de toetsteen des gemoeds; de nood spant de krachten in en versterkt dezelve, zoolang er geene overspanning plaets grypt, - in dit geval kan er ook eene onherstelbare verzwakking ontstaen.
| |
| |
Nella hield het langst haren moed en hare wilskracht by. Vader Goents was oud en zwak, Amalie jong en onervaren. Nella dus moest naer reddingsmiddelen uitzien; in den toestand, waer het gezin zich bevond, kon het niet langer blyven.
Vroeger had Nella op haer dorp een gebuer-meisjen gekend, dat later als dienstmeid naer Brussel was gaen woonen, daer nu getrouwd was en als waschvrouw haer brood won.
Nella kwam op de gedachte om met haren ongelukkigen vader en hare jongere zuster naer Brussel te reizen; dáér, zoo was hare hoop, zouden zy toch wel hun brood kunnen winnen, dáér immers woonen zoovele ryke lieden, die in weelde baden en genoegen in ydele pracht vinden; daer ook moest dan wel veel geld met wasschen en kuisschen te verdienen wezen.
Als de redmiddelen schaersch zyn, en als men onder vele slechte vooruitzichten er maer één vindt dat eenige stralen van hoop laet opvatten, dan kan de keuze geene aerzeling verwekken.
Zonder dan nog grondig al het moeijelyke, al het onzekere van zulk eene onderneming overdacht te hebben, verhief zich de moedige Nella uit de doodende neêrslagtigheid, waer het onheil haer had in gedompeld, en zy sprak:
- Vader! Amalie! ik heb een redmiddel gevonden!... wy zullen naer Brussel gaen. Gy weet, Marianne de dochter van den houtkliever, is immers te Brussel getrouwd en wint daer treffelyk haer brood met voor ryke menschen fyn goed te wasschen; zy zal niet weigeren ons werk te bezorgen; zoo zullen wy ten minste van onzen arbeid kunnen leven en de schande niet te dragen hebben hier de hand om eene aelmoes te moeten reiken!...
| |
| |
De jonge Amalie keurde dit voorstel ligtzinnig goed, en waende zich reeds gered by het enkele vooruitzicht werk te hebben en dan geene armoede meer te moeten lyden.
De oude vader zuchtte en bleef sprakeloos. De man overdacht hoe of zy het aenleggen zouden, om, zonder geldmiddelen, van alles ontbloot, met hem, zwakke en ziekelyke grysaerd, de reis naer de hoofdstad te ondernemen. En wat zou er dan, mogte die reis goed afgelegd worden; wat zou er dan ginder in die, voor hen gansch vreemde, streek met hen gebeuren?
Nella bespeurde de vertwyfeling die zich op 's mans uitgemagerd gelaet afteekende.
- Vader, hervatte zy met nadruk, wilt gy ons dan van schaemte doen sterven, en ons hier, waer wy geene de minste uitkomst meer zien, ellendig langs de straten doen bedelen!
De vader voelde zich door die tael ontroerd; eene nieuwe kracht scheen hem op te wekken en hy sprak op beraden toon:
- Ja, komt, myne kinderen, gy hebt gelyk! wy moeten de schande ontvlieden!... Sterven kan toch maer het einde wezen! Sterven van gebrek! - liever elders dan hier!... Want ik voel in myn verbryzeld hart, dat er het eergevoel nog niet is uitgedoofd!... Dus, moet het u, myne kinderen, nog smartelyker wezen dan my, de schande met rasse schreden op ons te zien aenrukken! Ja, myne dochters, wy zullen gaen!... De hemel zal ons beschermen!
Nella, het brave meisjen, vloog haren ontstelden vader om den hals, kuste de bittere tranen van zyne verbleekte wangen, sprak hem moed in, en poogde hem tot bedaren te brengen.
| |
| |
- Niet waer, myne kinderen, hernam na eene poos de oude man met eene onuitlegbare bitterheid, niet waer, wy zullen niet bedelen!.... Eerder sterven dan ons tot dus verre te verlagen! niet waer, myne kinderen?
- Neen! neen, vader! wyzullen niet bedelen, spraken te gelyk de zusters met bevende stem.
- Hoe zullen wy dan, vroeg nog de vader, hoe zullen wy dan de hoofdstad bereiken? Hoe zullen wy, zonder geld, die reis doen? want wy hebben niets! niets! zelfs geen meubel meer te verkoopen! Hoe zullen wy verscheidene dagen langs de baen doorbrengen?....
Terwyl de vader aldus sprak, trok Nella van onder den versleten doek, die haren maegdelyken boezem bedekte, een gouden kruisken dat zy in de grootste aendoening met overvloedige tranen besproeide.
- Vader, zie hier, stamelde het meisjen, wat ik van moeder op haer sterfbed kreeg! Ho, het zal my wel pynlyk wezen my van die laetste gedenkenis te moeten ontmaken! maer, God wil het zoo!... Het is noodig om uw leven te verlengen!... Het is noodig om u, mynen vader, brood te verschaffen!...
Het teêrhartige meisjen kuste nogmaels het kruisken en smoorde in diepe zuchten.
- Ho, smartelyke herinnering! gilde de vader terwyl hy het kruisken aenstaerde. - Myne kinderen, verklaerde hy na eene poos, toen ik dit juweeltjen kocht, was ik er geenszins op bedacht hetzelve in omstandigheden, als die waerin wy ons heden bevinden, te moeten verkoopen! Ik schonk het uwer dierbare moeder op onzen trouwdag!...
En terwyl nu die dry rampzalige wezens om het kruisken, om de gedenkenis der zoo droevig verlorene moeder snikten en weenden, hielden zy hunne armen in elkan- | |
| |
der gevouwen en lieten hunne hoofden op malkanders borst rusten. - Zy maekten aldus eenen smartgroep uit waerby de gansche aerde, waerby het geheele menschdom van afgryzen zou moeten sidderen!...
|
|
Auteursrechtvrij