|
| |
6. - De echtscheiding.
Niet steeds is de liefde bestendig van duer,
Hoe snel zy den boezem deed jagen;
Zy bluscht wel somwylen ontydig haer vuer,
Hoo hel zy de vonk had geslagen;
En strikt zy haer bloemen weêr los van het paer,
En tilt het, o jammer! zyn keten zoo zwaer,
En kan die welras niet meer dragen.
| |
| |
Dat lot was het lot van Lorenzo weleer,
Het lot van Lenore voor dezen:
Hen knelde de keten, o jammer! zoo zeer,
Waertoe zy zich voelden verwezen,
De rozen verbleekten, verdorden alreê,
De doren deed beiden den boezem zoo wee:
De wond wou niet langer genezen.
‘Och,’ zuchtte Lorenzo, zyn zoon aen zyn hart,
Zoo diep met den vader bewogen:
‘Och lieve, vergeld eens, vergoed eens myn smart;
Geen ander zal ooit het vermogen!
God geev' het en gunn' my dien troost in myn rouw!
Gelyk' nooit uw harte naer 't harte der vrouw,
Wier borsten u hebben gezogen.’
‘Eilaes,’ kreet Lenore van smart en van spyt,
Geschokt en gefolterd van zinnen:
‘Och kind, dat zoo vroeg en zoo droef met my kryt,
Blyf altoos uw moeder beminnen:
Al staen ook u de oogjes zoo zwart en zoo hel,
Al lykt gy uw vader van trekken zoo wel,
Gelyk hem toch nimmer van binnen.’
Zoo sarden ze elkander, verhit op elkaêr,
En zaten zoo droevig te treuren;
Zoo tilden zy beiden hun keten zoo zwaer,
En lieten hun bloemen verkleuren;
Zoo reten zy beiden den boezem zich stuk,
En morden en wrokten en vloekten hun juk,
En wilden niet langer het beuren.
‘Kom meê, riep Lorenzo, kom meê dan, o vrouw!
Ginds is weêr de regter gezeten:
| |
| |
Verscheur' hy nog heden die haetlyke trouw,
Verbreek' hy voor eeuwig die keten!’
‘Kom meê dan!’ hernam zy en ging waer hy toog,
En wischte nog eens eerst een traen uit haer oog,
Zoo rood en zoo bitter bekreten.
‘Hier hebt gy, dus sprak hy, o regter, ons weêr,
Na zeven rampzalige jaren;
Nu doen ons, o jammer! de kluisters zoo zeer,
Hoe zacht en verlokkend zy waren.
Gy hebt hier, o regter, die banden gelegd.
Verbreek nu ook weder dien haetlyken echt:
Hy liet ons geen bloemen vergaren.’
‘Hier leg ik, zoo sprak zy, den trouwring weêr af,’
En hield hem zoo plegtig geheven:
‘O regter, verkort ons, verligt ons de straf,
Te lang en te zwaer voor ons leven!
Verbreek hier de keten, zoo knellend gesmeed;
Herneem hier, Lorenzo! uw ring en uw eed:
Hier hebt gy my beiden gegeven.’
‘O regter, hernam hy, gy ziet het en hoort,
Zy stemt zoo van harte my mede;
Ontsla ons, verlos haer, hergeef my myn woord:
Wy slaken, wy beiden, die bede.
Ik deel hier met haer wat de Hemel my gaf;
Zy sta maer myn kind en niets anders my af,
En trekk' zy dan elders in vrede.’
‘Bewaer ons, o Hemel!’ zoo kreet zy ontzet,
En wierp op de knieën zich neder:
‘Zoo wreed is geen schepsel, geen regter, geen wet,
Of tygers zyn zeker niet wreeder!
Ik vraeg om zyn goud, om zyn goed hem niet, neen!
| |
| |
Ik wil maer myn kind en myn kind maer alleen,
En zie hy dan nimmer my weder!’
‘O regter, hernam hy, by God, die ons ziet!
Die gruwel zal nimmer gelukken:
Ik bad om dat kind hem zoo vurig toch niet,
Om 't laf my te laten ontrukken.
Ik drukte het eerst het een kus op den mond:
Eens zal het, o regter, in treuriger stond,
Het laetst op den mynen dien drukken!’
‘O regter, zoo kreet zy, aenschouw hoe ik ly',
En laet my uw deernis verwerven;
Verwys naer woestynen en rotsen my vry,
Maer laet met myn kind er my zwerven.
Myn regten, o regter! zyn teerder van aerd:
Ik heb het met wee en met smarte gebaerd:
Och, laet in zyn armen my sterven!’
‘O regter, hernam hy, ik zwoer in myn vreugd,
Zoo ras my dat kind werd geboren:
Ik breng het, o Hemel, tot eer en tot deugd!
Dat heb ik, o regter! gezworen.
Die eed was zoo innig, zoo hartig, zoo dier!
Ik staef en hernieuw en herhael u dien hier:
Myn kind zal geen ander behooren!’
‘O regter, zoo kreet zy, en kroop voor zyn stoel:
God zou het op u eens verhalen.
Versmoor niet de stem van uw menschlyk gevoel?
Haer inspraek kan nimmer doen dwalen.
Myn kind is myn hoop en myn heul en myn troost!
Ontscheur aen geen moeder, o regter! haer kroost:
Ik zou met de dood het betalen!’
| |
| |
‘O regter, hernam hy, ontsluit gy haer oog,
Verlicht haer, verstrek haer ten rader;
Al dryft zy haer rouw en haer regten zoo hoog,
Myn kind blyft niet minder my nader.
Een dochter, voorzeker, behield zy met regt:
Een zoon is de vrucht en de troost van myn echt:
De zonen behooren den vader.’
‘O regter, zoo kreet zy, myn kind is myn kind:
Ik heb het gebaerd en gezogen;
Ik heb het getroeteld, gekoesterd, bemind;
Bemind als het licht van myn oogen.
Myn zoon is myn kind, en myn kind is myn bloed...
Ik kruip u, o regter, wanhopig te voet:
Och, wees met myn jammer bewogen!’
Toen droogde de regter een traen van zyn wang,
Maer wist niet een woord te verzinnen;
Toen sloop er een knaepje, zoo bloô en zoo bang,
De regtzael al bevende binnen;
Het knielde ter neder en snikte zoo luid,
En stak wel de lipjes tot spreken vooruit,
Maer dorst niet en kon niet beginnen.
‘O knaep, sprak de regter, en deed zich geweld,
Gy moogt hier, gy moet hier beslissen;
Verklaer hier, wien beider gy liever verzelt,
Wien beider gy liever wilt missen.
Uw vader, uw moeder bemint u zoo zeer:
Spreek op nu! wien mint gy, wien minder, wien meer?
Maer poog eerst uw traentjes te wisschen.’
‘O regter, zoo nokte, zoo snikte het kind:
U wil ik, u neem ik tot hoeder:
| |
| |
Zyn beiden zoo gram en zoo boos en zoo blind,
Wees gy my, onnoosle, dan goeder.
Och, hoor my: ik smeek u, ik schrei van verdriet:
Verhoor niet hun bede: zy meenen die niet...
Och, laet my myn vader en moeder.’
‘Verkies! riep de regter met dringender stem:
Van wien zyt gy willens te scheiden?’
‘Van hem noch van haer, noch van haer noch van hem!’
Zoo kreet het en greep zich aen beiden.
‘Van hem noch van haer!’ voer het voort in zyn smart,
En knelde zyn vader en moeder aen 't hart,
Die stonden en zwegen en schreiden.
Toen greep het de moeder zoo vast by haer hand
En troonde zoo lokkend haer mede;
Toen trok het den vader al voort by zyn pand
En won al gedurig een schrede;
Het bragt hen al digter en digter tot een.
En sloeg reeds zyn armpjes om beiden hen heen
En dwong hen nog eens tot een trede.
Toen schoof het hun handen zoo zacht in elkaêr
En klemde die vast met zyn kussen;
Toen zag het zoo teeder naer hem en naer haer,
En zocht maer hun wrevel te sussen;
Het hief naer den regter zoo smeekend een oog,
En tilde zyn handjes zoo roerend omhoog,
En bad zoo inwendig intusschen.
Toen stonden daer beiden, de handen in een,
En 't hoofd op den boezem gebogen;
Toen blikten zy beiden ter zyden zich heen,
En zagen elkander in de oogen.
Toen voelde Lorenzo zyn boezem zoo slaen,
En prangde zoo hartig Lenore daer aen,
Op eens in zyn armen gevlogen.
| |
| |
‘Neen, neen!’ borst hy los, in vervoering en vuer,
En liet zyn verrukking hem leiden:
‘'k Verstok my niet wreed voor den kreet der natuer!
Ons kind behoor' eeuwig ons beiden!
O vrouw, die dat kind my gebaerd hebt met smart:
Herneem weêr uw regt en uw plaets in myn hart:
De dood zal alleenig ons scheiden.’
Toen gaf hy den trouwring, tot pand van zyn eed,
Op nieuw haer zoo plegtig en teeder;
Toen wierp zy, tot smeltens geroerd en gekneed,
Nog eens aen zyn boezem zich neder;
Toen greep hy zyn zoon by zyn vrouw aen zyn borst,
En hield hem verrukt op den schouder getorscht,
En keerde met beiden toen weder!
| |
Aenmerkingen.
Onder de talryke populaire gedichten van den grooten nederlandschen Zanger, is de Echtscheiding wel zeker een der meest gekende, der meest verspreide. Wy zeggen populaire gedichten, en wyzen hier terug op het artikel van Nicolaas Beets (bl. 199). By Tollens, even als by Cats is het bewezen dat het populaire geene kunstgreep is, maer wel een resultaet van het byzonder genie, van het gevoel dat de Dichter uit zyne ziel put.
Men studere het dichstuk ‘De echtscheiding’ met het oog op:
| 1o | Den rythmus; de trippelmaet geeft hier eenen lossen en zwierigen gang aen het vers; men zegge in tegenwoordigheid van zulke verzen niet, dat de nederduitsche tael stroef, en voor de poëzy ongeschikt is. |
| 2o | Het verheven, en tevens kiesch en zacht dramatisch gevoel, dat tot in het diepste der harten grypt, roert en tot tranen beweegt; en, |
| 3o | Lette men op den schat van beelden: metaphoren, metonymiën en synecdochen, welke dit stuk opsieren. |
En men zal het geheim ontdekt hebben, waerdoor een Dichter populair wordt.
|
|
Auteursrechtvrij