Nederduitsche tael- en letterkundige lessen voor school- en zelfonderricht

J. David.
Leeft in Leuven.
9. - Karel de Goede en de Erembouten.

Boudewyn Hapkin had te veel gedaen voor de rust en de welvaert van Vlaenderen, om, op het einde zyns levens, de belangen van zyn volk te vergeten. Daer hem geene nakomelingschap vergund was, wilde hy in tyds zynen opvolger kiezen, omdat later het land niet te lyden mogt hebben van de heerschzucht der vorsten, die, van naby of van verre, tot het grafelyk stamhuis behoorden. Karel van Denemarken, Boudewyns volle neef, had en verdiende al zyne voorliefde. Hy was in Vlaenderen opgevoed, gekend en hooggeacht, niet alleen om zyne buitengewoone deugd, maer tevens om zyne riddelyke koenheid, waer hy blyken had van gegeven in Palestina, Hy scheen dus als voorbeschikt om de gelukkige regering van Boudewyn voort te zetten. Ook had deze hem sedert lang tot zynen erfgenaem bestemd, en ter wyl hy te Rousselare bedlegerig was, riep hy de grooten des lands in zyne tegenwoordigheid om hun zynen wensch en uitersten wil bekend te maken. Allen stemden gereedelyk toe, belovende Karel voor hunnen heer te zullen erkennen en getrouw te zyn tot der dood, zoo dat, wanneer de graef te sterven

[p. 287]

kwam, de opvolging in Vlaenderen reeds eene afgedane zaek was.

Intusschen, na Boudewyns afyvigheid, en als Karel bezit wilde nemen van het graefschap, ontmoette hy ernstigen wederstand, in zonderheid van wege Willem, burggraef van Yeperen en heer van Loo, ondersteund door de weduwe van Robrecht, II, door den hertog van Braband, den graef van Henegauw en anderen, ja zelfs in 't heimelyk door den koning van Frankryk.

Men ziet, daer ontbraken den jongen vorst geene vyanden: hun getal groeide zelfs nog aen, toen de adel hem, van eerst af, in 't voetspoor van zynen voorganger zag treden en den heerlyken vrede afkondigen onder de strengste bedreigingen. Gelukkig had Karel het volk meê, alsook verreweg de meeste Vlaemsche grooten, zoodat hy zonder schrik de tyding ontving, dat Audenaerde door de tegenparty verrast, en dat Huig van Sint-Pol met krygsmagt in de westelyke streek des lands gevallen was. Nu echter riep hy zyne leenmannen op, en, gevolgd van ontelbare stedelingen, trok hy Willem Van Loo te gemoet, en behaelde viktorie op viktorie; weshalve hy in korten tyd meester was en al zyne tegenstrevers tot stil zitten, ja tot onderwerping gebragt had. Lodewyk de Dikke, door de Engelschen verslagen in het plein van Brenneville, was bly genoeg van met Karel vriendschap te maken, wiens hulp hy sedert meer dan eens noodig had.

Des graven roem en de faem van zynen vromen levenswandel verspreidde zich van dag tot dag. In 1124 kwamen er boden uit het Oosten om hem de kroon van Jeruzalem aen te bieden. Een jaer later na de dood van Keizer Hendrik V, wilden de duitsche baronnen hem tot hoofd van het ryk kiezen; maer de grootmoedige Vorst wees beide weerdigheden van der hand, zich verpligt achtende alleen voor zyn volk te leven.

Voor zyn volk leven, dat volk gelukkig maken, in diens noodwendigheden voorzien, het beschermen tegen den moedwil der ryken, zulks was al zyn wellust. Voortaen mogt niemand meer met wapens verschynen op de markt, noch in de buert der kasteelen; pyl en boog zelfs waren verboden zoo binnen als buiten

[p. 288]

de steden: iedereen moest zyn vertrouwen stellen in het openbaer gezag, opdat uit den argwaen der goeden de kwaedwilligen geene gelegenheid zouden trekken, om, onder valsche voorwendsels, booze plannen te smeden.

't Is waer, Karel's yver werd van allen niet toegejuicht; zyne strengheid tegen de schenders van den heerlyken vrede mishaegde aen hen, die belang hadden in de wanorde, of meenden gekrenkt te zyn in hunne voorvaderlyke regten. De misnoegden waren byzonder in vry groot getal onder de bewoners der Vlaemsche kusten van Veurne af tot boven Brugge. Deze, over 't algemeen van Saksische afkomst en woest van aerd, gevoelden den meesten tegenzin om zich aen 's graven wetten te onderwerpen, beweerende, dat zy naer hunne oude regten en gebruiken mogten leven, en volgends die regten niet alleen wapens aen hunne heup gorden, maer zelfs eigen wraek oefenen, zonder zich naer de nieuwe verordeningen der landvorsten te moeten gedragen. Misschien hadden de vorige graven dat wrevelig volk al wat toegegeven; misschien ook konden zy de bevelen van eenen Vorst, die door geene erfelyke opvolging het land bezat, moeijelyker aennemen: hoe 't zy, hunne gehoorzaemheid was zeer gedwongen en hunne ontevredenheid groot. Deze werd nog gevoed door het tegenstribbelen sommiger edellieden, die, insgelyksch van Saksisch bloed, en fier op de onafhankelykheid van hun voorgeslacht, gene heerlyke regten in den graef wilden erkennen, maer hielden staen, dat zy, niet bezittende dan allodiale eigendommen, den vorst zoo min dienst verschuldigd waren als onderdanigheid aen de wetten, welk hy als leenheer aen zyne vassalen voorschreef.

Met zulke eischen, in zonderheid van den kant des adels, was het voor Karel zeer moeijelyk zyne menschlievende inzichten te vervullen. Nogthans hadden die eischen grond en schynen by Karel's voorgangers gegolden te hebben: hy zelf verwierp ze niet; maer ziende, dat het getal der genen, die, om zyn gezag en zyne verordeningen te ontwyken, oude voorregten inriepen, gedurig aengroeide, had hy belang om te onderzoeken, welke

[p. 289]

edellieden echte, welke in tegendeel gewaende titels van onafhankelykheid bybragten. Hy deed dan, na door oorkonden en getuigenissen het ware van het valsche te hebben geschift, eene lyst opstellen van al de gegoeden, welke hem, in zyne hoedanigheid van landheer onderworpen waren, en bevond dat de Erembouten tot die klas behoorden; maer deze verzetten zich daertegen met den meesten drift.

De Erembouten, ryk en edel, en in hooge bedieningen, waren te trotsch om op den tweeden rang te staen, vooral om, zonder 's graven oorlof, hunne veeten niet te mogen vervolgen. Een hunner, Bertulf genaemd, was proost van Sint Donaes en kanselier van Vlaenderen; diens broeder Robrecht was kastelein van Brugge; dry andere broeders, Disdir Haket, Wulferic Knop en Lambrecht Nappe bekleedden andere posten, althands zy waren niet min aenzienlyk om hunne bezittingen; Bosschaert, Lambrecht's zoon, was een van 's graven baljuws, doch de hevigste van allen om de betwiste regten van zyn stamhuis te handhaven: kortom de Erembouten in 't gemeen, en hunne bloedverwanten, wilden van geene onderhoorigheid weten, als strydig zynde met de vryheid van hun voorgeslacht.

(Gesch. Van Vlaenderen.)