Kinderen der eenzame

4 oktober

Het is vroeg donker, maar de sterren stralen boven de grote stadshaven, waarop mijn verdieping uitziet. Ik laat zo lang mogelijk de gordijnen open. Ik houd van het zacht glanzende water, dat de warm-gele lichten der donkere scheepssilhouetten weerkaatst. De kranen, die als spookgestalten aan de overkant oprijzen, zijn me zeer vertrouwd. Misschien is het sentimenteel, maar na het eten ga ik altijd even aan het raam staan om van dit uitzicht te genieten. Moeder hield er ook zoveel van. Ik weet, dat ze 's middags, wanneer ze in ons kippehuishoudentje klaar was, met een van haar vele breiwerkjes in de erker ging zitten, om uit te kijken over het water, dat duidelijk tussen de twee massale iepekronen door te zien is. Hoe vaak heeft ze me niet gezegd, dat ze nu veel verder kon kijken, nu de weggebombardeerde huizen nog niet herbouwd zijn. Of laat ik liever zeggen, nu de gebombardeerde huizen ergens anders opgebouwd zijn.

[p. 17]

Als ik op mijn fiets naar de school ga, zie ik de stad groeien. Blok na blok rijst uit de grond, straat na straat wordt bewoond. En het hart van de stad groeit weer dicht. Overal werkt en bruist het leven. Je kunt niet lui zijn in Rotterdam, je kan je leven niet laten leven. Het is alsof de stad jezelf dwingt, tot actie, tot bewust werk. Als ik zo voor het raam sta, besef ik telkens weer, hoeveel dit uitzicht, hoeveel deze stad voor me betekent. Ik heb er eens over gesproken met de Jager, na moeders dood de medebewoner van ons huis. Hij komt uit de provincie en ik dacht, dat hij dit wel dubbel moest ervaren. Maar hij vond Rotterdam ‘alleen-maar-druk’. En zijn vrouw is iedere middag uit winkelen. Die bedrinkt zich aan de warenhuizen, met een slagroomwafel voor een kwartje over een toonbank. Ik voel dat ze van elkaar afraken, dat er geen eenheid is. Je kunt er niet over praten. Ik heb geprobeerd, dit jonge vrouwtje, (ze is twaalf jaar jonger dan ik, en verschrikkelijk kinderlijk) mee te nemen, naar mijn zangvereniging, naar de vrouwenbond. Het lukte niet, die dingen had ze thuis ook, en het is alsof ze die met haar verhuisbiljet afgeschreven heeft. Ook vergat ze tot nu toe haar attestatie in te leveren. Ze ontwortelt zichzelf, en als ze straks alleen staat, met een paar buurvrouwen als oppervlakkige kennissen, zal haar leven verschalen, tot wat winkelen, meubelswrijven, en ze zal ontevreden en zuur worden. Ik weet, dat het zo gaat. Komen niet veel zulke moeders, hun kinders brengen? Ze worden toch zo zenuwachtig van die kinderen, zeggen ze dan. Ja het zijn oorlogskinderen moet de juffrouw maar denken, het is de tijd en het is de leeftijd. Ik vraag me wel eens af wanneer het de tijd en de leeftijd niet is. Toch heeft de oorlog een brede rug. Hij is aansprakelijk voor de grootste helft van de misdaden, die de kinderen (ook al zijn ze na de oorlog geboren) bedrijven. En hij krijgt de schuld van de

[p. 18]

zenuwen van de moeder. Maar als ik er voorzichtig over begin, dat er toch wel eens een andere oorzaak voor zou kunnen zijn, kijken de meeste vrouwen me minachtend aan en zeggen, - nu ja, maar u bent ook niet getrouwd. Net of je tegelijk met het boterbriefje ook de wijsheid krijgt. Laat ik me daar nu maar niet nijdig over maken, ook niet in dit zeer intieme schrift, maar laat ik liever opschrijven de grote vreugde, wanneer de dagen weer eens grauw en moedeloos worden.

In de klas hebben we vandaag, toen de wind de dorre bladeren over de tegels van het schoolplein joeg en de wingerdbladen van onze tuin tegen de ramen tikten, de herfstboom geplakt in de klas. Zulke dingen moet je altijd doen als de omgeving inspiratief werkt. De kinderen waren in de herfststemming en toen ik ze vandaag papiertjes liet scheuren, waar we blaadjes van zouden plakken voor een mooie boom voor de klas en voor kleine boompjes, die ze mee naar huis mochten nemen, schitterden hun oogjes. Kinderoogjes zijn zo mooi. Terwijl we zo met zijn allen aan het plakken waren, Corrie de Groot en ik de grote boom voor de klas en de kinderen de kleintjes, en ik vertelde, dat de bladertjes op de grond vielen, maar dat er toch weer knoppen aan de bomen kwamen, stak plotseling Steefje Goossens zijn vinger op. Steefje Goossens is de dichter van onze klas. Hij komt soms te laat omdat hij met de bloemen onderweg heeft staan praten, of hij heeft een poosje bij een poes gezeten, die zo verschrikkelijk alleen op de vensterbank zat. Juffrouw, vroeg hij, komen de bladeren ook in de hemel? Als Steefje zoiets vraagt gaat er dikwijls een vriendelijk gejouw in de klas op. Ik kan het bijna niet voorkomen, want onze volkskinderen zijn vroegwijs en tussen de nauwe kamermuren van de twee of meergezinswoningen opgegroeid, waar ze de grote mensen niet konden ontkomen om hun eigen wereldbeeld samen te stellen.

[p. 19]

Ook nu klonk het op, voordat Corrie kon zeggen dat ze stil moesten wezen.

- Waarom vraag je dat, Steeffie, vroeg Corrie vriendelijk. Ik schudde mijn hoofd, principieel ben ik een tegenstandster van zulke gewetensvragen, maar helder en klaar klonk het antwoord door de klas: omdat de Here Jezus ze zelf gemaakt heeft en omdat ze zo mooi zijn. Ik heb toen verteld van de mooie bomen, die aan de rivier des levens staan en waarvan de bladeren ieder mens, hoe ziek ook, beter maken. Daarom gaan de mensen dood, als de dokter ze niet meer beter kan maken, zegt Marietje plotseling, dan doet de Here Jezus het. Marietje zei dit. Ik moet het nog eens neerschrijven, want dit heeft Marietje op onze school gehoord, nergens anders. Ze komt uit wat tegenwoordig een a-sociaal gezin genoemd wordt. Vroeger heette het een schooiershuishouden en een luizenboel. De wetenschappelijke naam lijkt barmhartiger, maar is wreder. Luizen kun je uitkammen en vanuit armoede kan je je opwerken, maar het etiket a-sociaal, dat de maatschappelijke werksters door hun herhaald bezoek op zo'n gezin plakken, is nooit los te weken in dezelfde buurt.

Ik heb meer briefjes gehad over Marietje, (die werkelijk nog schoon is) dan over de ergste luizenbos vroeger. En daarom was ik zo blij, dat Marietje dit vroeg. Marietje, die nu weet, dat er Iemand is, die ook het kind uit het gemeden gezin aanneemt en geneest.