Onder de groene linde. Verhalende liederen uit de mondelinge overlevering. Deel 1. Liederen met magische, religieuze en stichtelijke thematiek

[p. 274]

31
Hoort katholieken al

Samenvatting

De zoon van een menist^1. zweert zijn geloof af, vertrekt naar Rome en bekeert zich daar tot het rooms-katholieke geloof. Bij zijn terugkeer wordt hij door zijn vader vervloekt. De jongeman bidt om een wonder. De geest van zijn gestorven moeder verschijnt en vertelt hoezeer zij moet lijden omdat ze een meniste was. Dan bekeert ook de vader zich en besluit in een klooster te treden.

1. Doopsgezinde, aanhanger van Menno Simonsz (1496-1561).

Toelichting

De gekunstelde taal waarin het lied is geschreven heeft een groot aantal verminkingen tot gevolg gehad, al heeft de duidelijkheid van het verhaal daar niet onder geleden.

In liedschriften uit de zuidelijke provincies is het woord ‘menistenkind’ vrijwel altijd vervangen door ‘ministerskind’; ook in de Belgische Kempen, waar het lied alom bekend was, werd rond de eeuwwisseling door Theophiel Peeters ‘ministerskind’ opgetekend^2..

2. Peeters 1952, derde bundel, 74-77.

Lied
Hoort katholieken al

Door de rubato zangstijl krijgt dit lied, waarvan de melodie in majeur staat, het karakter van een recitatief, en tegelijkertijd een onregelmatig metrum. Wel zijn er, ook in het rijmschema, vijf regels te onderscheiden die beginnen met een opmaat en eindigen met een gepuncteerde kwartnoot. De lengte van de delen van deze regels varieert in overeenstemming met het wisselend aantal lettergrepen. Alleen de eerste regel bestaat uit twee symmetrische delen; voor het overige ontbreekt een duidelijk vormschema: de melodie vormt een doorlopend geheel.

[p. 275]

Opname 27 februari 1967

(wij reconstrueerden de melodie met behulp van een opname van 1 mei 1969)

Hoort katholieken al
Wat ik u zingen zal.
Een wond're zaak waarachtig is geschied
In Amsterdam, en zo vermeldt het lied
Een rijk ministerskind^*
Was altijd tot het rooms geloof gezind.
Zijn vader - - - - -^*
Was steeds Satan het werk.^*

Hij sprak eens tot zijn zoon
Wel dat u wel betoon.
Ik hoor uw studie is voordelig fijn,
Gij zijt bekwaam om predikant te zijn.
De zoon antwoordde min
Dit is geheel niet mijne zin,
Ik zou veel liever een koopman wezen.
Laat mij naar Londen gaan
Hetgeen u lief bestaan.

* elders: menistenkind

* elders: vol menistenstreken

* elders: Lei altijd zich in 't werk.

[p. 276]

3

 

Maar zoon begrijp het wel

 

Het is geen kinderspel,

 

Zo jong te reizen al naar een ander land.

 

Toch, zo ge wilt, gebruik dan jouw verstand.

 

Ik zal u laten gaan,

 

Als gij maar vaste geloof blijft staan

 

En neemt voor leiding en zult hoeden mij

 

Duizend dukaten mee.

Juist lag een schip op zee^*
Waarmee hij stak op ree^*
Zo kwam hij te Londen aan het strand.
O, riep hij uit, dat is voor mij geen land.
Ik trek naar Rome toe
Want ik ben allang die ketterleer moe.
Toen is hij naar Rome toegestoken
Waar al die valse leer
De waarheid gaat te keer.

De heilige Vader zegt
't Is zo'n geest oprecht.
Kunt gij geloven dat de heilige mis
Gods vlees en bloed daar tegenwoordig is,
En dat de heilige maagd
In aller toevlucht zo'n hart aan God opdraagt?
De heiligen voor ons bidden.
O heiligheid, lang vast,
Dat ik het geloven vast.

Mijn zoon, in ootmoed,
Viel hij de paus te voet.
En riep, eerbiedig oprechte toon
O, heilige Vader, ziet een dwalend zoon
Wiens vader een menist
Die wil dat ook zijn vader waarheid is.
Toch, ik wil tot ferme leer heil zijn.
Mijn hart was steeds zo sterk
Geneigd de roomsen kerk.

* elders: ree

* elders: zee

[p. 277]

7

 

Maar als hij niet was bekeerd

 

En het vals geloof afzweert

 

Aanvaardde hij geest'lijke staat.

 

En als menistenbroeder gelijke vaart

 

------------

 

Zag hem als priester staan voor Gods altaar.

 

Toch durft hij niet zijn vader melden

 

Die schier van droefheid smoort

 

Als hij iets van hem hoort.

Hij heeft de weinige tijd
Verlof gevraagd en zijn ideaal
Om eens naar Amsterdam te mogen gaan.
Mocht van zijn wereldlijk kleed
Dat hij zijn vaders woning binnentreedt
Die gans van blijdschap opgestoven
Dat hij zijn zoon weer ziet
Weer krimpend van verdriet.

Want toen hij had verteld
Hoe het met hem was gesteld
Vertrok zijn vader, riep heel vermoeid
Ontaarde zoon, wat gij mij leed aandoet.
Ik vloek een hels bestaan
De schandvlek die g' mij hebt aangedaan.
Vertrek voor altijd uit mijn ogen!
De jonkman knielde neer,
Riep: Doet een wonder, Heer.

Hierop verdween^* terstond
Een vlam al uit de grond
Waarin de geest der moeder, lang reeds dood,
Het verschrikkelijke schouwspel bood.
Hij riep met woeste getier
Een wonder mag zien men tot voorbeeld hier
Om te zien hoe ik moet lijden
Daar ik als meniste bleef doof
Voor 't enige waar geloof.

* elders: verscheen

[p. 278]

11

 

Hiermee verdween de ziel

 

Terwijl in onmacht viel

 

De vader, hersteld, vol schuld riep uit

 

O wat hels gespuis roept mijn hart zo diep.

 

De zoon sprak: Vader ja,

 

Verzaak die valse leer weldra.

 

Wilt u tot het rooms geloof bekeren

 

Omdat uw ziel bevrijd

 

Voor de eeuwige zaligheid.

De vader, neergeknield,
Door 't schrikbeeld gans bezield,
Riep: Lieve zoon, ik voel tot u kracht
Doop mij terstond door uw priestermacht.
De maagd Maria riep zij mijn hulp en bijstand ook zijn,
'k Wil in het klooster mij begeven.
De zoon, met - - - - -
Bracht lof en dank aan God.

Marie de Ridder-Brosens (geb. 1910) te Westbeemster, die het lied zong, is afkomstig uit een landbouwersgezin met tien kinderen in Chaam (Noord-Brabant). Ze noteerde de liederen die ze haar in Bavel geboren moeder had horen zingen in schriften. Voorzover ze zich kon herinneren was in het ouderlijk huis haar moeder de enige die zong.

Data en plaatsen van opname

27 02 1967	Westbeemster
01 05 1969	Rozendaal

Kaart

Zie de volgende pagina.

Vermeldingen/Literatuur

Peeters 1952, derde bundel, 74-77; Vermeulen 1937; Wouters 1943, 62-65.

[p. 279]