|
| |
| |
| |
IV.
De verdrukking.
De stilte des doods heerscht op Ghistels kasteel,
Gebloemte en festoen zyn verdwenen;
De vlaggen ontvielen aen dak en rondeel;
Een vrouw zit er zwygend te weenen.
Het is Godelieve, mishandeld, veracht,
Door moederverdrukking gemarteld.
Zy zit op den toren; daer is het steeds nacht;
Geen vliegje zelfs dat haer omdartelt.
Door 't ruitje, met yzeren staven omzet,
Schiet schemering doodsch op de muren,
En wemelt op grendels en zitblok; een bed
Van stroo doet haer pynen verduren!
| |
| |
De kruike met water en 't karige brood
Dat brengt haer een meisje, bewogen:
't Is de eenige spys die de booze haer bood,
En nog is geen zucht haer ontvlogen.
Mild reikt zy ten aelmoes aen 't arme gezin
Heur voedsel; hoe meer men 't verminder',
Te min dringen nooden heur kerkerdeur in:
Geen honger baert kwelling of hinder.
Streng zendt de wreedaerdige moeder in huis,
Bevelen, die de arme doen haten:
Bedienden en meiden verzwaren haer kruis,
Elk heeft haer vyandig verlaten.
Ach! niemand bemint haer, dan 't dienstmeisje alleen,
Dat 't hart aen de brave voelt hangen;
Geheimelyk sluipt ze ten toren soms heen,
En wil er de stilte vervangen.
Zy spreekt haer zoo minlyk, bedient zoo beleefd,
En schreit als ze moet voor haer leden
Het stroobedde schudden, of 't middagmael geeft:
Wat brood, door de honden vertreden.
| |
| |
Eens had zy wat lekkers verdoken, bespaerd,
En sprong bly het celleken binnen:
‘Neem, edele vrouw, 'k heb voor u dat bewaerd;
't Verkloeke u, en trooste u de zinnen!’
‘O, kind, uwe deugd en uw zorg kan volstaen;
God zal u dat offer vergelden;
Maer laet my het water en 't brood; 't lacht my aen;
Ik nut het als manna der velden.’
Sabina verstomt; maer 't verdubbelt haer vlyt:
Zy weet heel die ziel te doorgronden;
Lydt dubbel het leed dat de schuldlooze lydt,
En wordt haer nog nauwer verbonden.
En 's morgens al vroeg sluipt ze weêr by haer in,
Draegt naeiwerk, en hangt aen de wanden
Den Christus, en knielt in godvruchtigen zin,
Naest haer, met gevouwene handen.
De beeldekens hangt zy het celleken rond,
En maekt het zoo lachend en reine;
De bloemekens strooit zy er mild op den grond,
En 't kluisje wordt hemel, hoe kleine.
| |
| |
| |
| |
Maer nauw is 't eenvoudig versiersel bespied,
Dat de arme de ramp deed vergeten,
Of nyd treft het meisje, die wraekblikken schiet;
En bloemkens en kruis zyn versmeten!
Het naeiwerk, de vrucht van heur vlytige hand,
Voor schamele moeders en weezen,
Verscheurt zy, de ontaerde! vertrapt het in 't zand,
En doet voor heur woede haer vreezen.
Nu, keerde Bertholf van de reis; maer de haet,
Deed ook hem het harte versteenen:
Hy draegt, als zyn moeder, den wrok op 't gelaet,
En durft zich by 't misdryf vereenen.
Ach! laet hy zyn gade soms vry, 't is om last
En werk met zyn knapen te deelen.
Hy zendt haer ten akker, waer 't onkruid op wast,
En kraeijen de graenkorrels stelen.
Zy draegt nu het lynwaden rokje; den voet
In moddrige klompen gedoken;
En trok aen heur leden het jakje, met moed,
Reeds lang door de dienstmeid verstoken....
| |
| |
Zoo slaeft en zoo zwoegt zy, die aedlyke vrouw,
Of wacht, by de brandende stralen
Der zonne, de kraeijen, zoo vlytig als trouw,
En bidt langs de velden en dalen.
Naest haer zwoegt heur rypaerd, vermagerd en styf;
Zyn zilvren gebit is ontdragen.
Hem wegen 't gareel en de werkkarre op 't lyf.
Ach! last doet zyn adem zoo jagen!
Zy lydt in dien trouwen gezel zoo veel druk,
En mag hem niet troosten, niet streelen!
Of spreken van Londfort, van weelde en geluk,
En 's vaders beroemde priëelen.
Hy is haer zoo lief, en herinnert zoo vaek
't Voorheen en heur dorpje vol zegen,
Waer zy, Amazone, vol zedig vermaek,
Hem voerde langs lanen en wegen.
Ter mis roept het klokje van Ghistels kapel
De christnen die godvrucht beminnen:
- ‘Komt, vogelkens,’ zegt ze, ‘'k ga bidden, vliegt snel
Die opene deure daer binnen.’
| |
| |
En allen, gehoorzaem aen 't wonder gebod,
Verdwynen; zy blyven verscholen
In 't stalleken, tot zy geknield heeft voor God,
En vryheid hun weêr is bevolen.
En iederen uchtend, als 't klokje weêr riep,
Ontvlogen zy weder de velden.
Dit wonder trof 't hart van de moeder zoo diep,
Zy wrokte als ze 't hoorde vermelden.
‘'t Is schandig getoover!’ riep ze uit in haer nyd,
En zweert, in dolzinnige woede:
‘Nog harder zy 't duivelsch gebroed gekastyd,
En sla men haer lichaem ten bloede!’
En nog wordt haer spyze verminderd, meer snood
De brave beschimpt en bespogen.
En herder en stalknecht, met stampen en stoot,
Doen pynen en laster verhoogen.
‘Kom,’ zeggen zy, ‘gans, zie! uw kot is gestrooid,
Loop binnen; gy telt met de dieren;
Voor u moet geen lynwaed, geen tooisel ontplooid,
Verslinden u raven en gieren!’
| |
| |
Zy dansten voor haer met het lekkerst gebraed
En keur van welriekende spyzen,
Om wreeder haer honger te tergen; die haet
Doet haer noch ontroeren, noch yzen.
't Geloof steunt de kracht van de christene maegd,
Die 't uiterste lyden beproefde,
En 't martelend kruis met gelatenheid draegt,
Welks drukking haer nimmer bedroefde.
't Is nacht, en daer knielt, vóór het beeld van den Heer,
De vrome, in aenbidding verzonken.
Een engel verschynt: - ‘Ga, bedrukte, ga weêr
Naer Londfort; zy hulp u geschonken!’
En heimlyk vertrekt zy, geholpen door 't kind,
Sabina, die haer bleef beminnen.
Zy reisden twee maenden, zoo droevig gezind,
Braverend den nood als heldinnen.
En talryke bosschen, zoo donker en naer,
Doortrokken zy, bang en verlegen.
Geen gastvryheid ergens, voor 't dolende paer;
De honger verzelt ze allerwegen.
| |
| |
Zy lyden zoo moedig; zy bedelen 't brood.....
Gods hulp brengt ze 't ouderdak nader.
Haer moeder bezwymt, als ze staert op dien nood,
En, weenend, omhelst haer heur vader.
- ‘Myn kind, ô geliefde, wat schrikbaer verdriet
Konde u tot geraemte misvormen?
Wat oorzaek dat gy uw gezin zoo verliet,
En reisdet by koude en by stormen?’
‘Uw voeten bebloed, gansch met lompen gedekt,
Verteerd als de spruit der ellende;
Gy, hoog van geboorte, uit den adel verwekt,
Die u als zyn parel eens kende!’
- ‘Gods wille geschiedde; hoe zwaer hy kastyd'!
O vader, ik slake geen zuchten.
Zyn Engel gebood het; ik reisde verblyd,
Om hier in uwe armen te vlugten.’
Zy repte geen woord van heur kerker; geen klagt
Schetst vader of moeder heur lyden.
Zy jaegt droef vermoeden uit beider gedacht
Om liefd' heur gemael te doen wyden.
| |
| |
Trouw volgt zy de leer van den godd'lyken Zoon
Die moedig de rampen doet dragen,
En kussen de roê die, de weldaên ten loon,
Ons treft met haer bloedigste slagen.
Hoe zoet is de vryheid! hoe streelend de lucht
Van Londfort! hoe zalig nu dwaelt zy in 't ronde;
Vergeet van heur ziel de gekankerde wonde;
Heur oog kent geen tranen, heur harte geen zucht.
Ze is 't vlinderke, snel de gevangkluis ontsnapt;
Het kirrende duifje, den roofgier ontvlogen;
De lustige leeuwrik geklommen ten hoogen,
Die zingend en fluitend de wiekjes bly klapt!
Nauw heeft de verloste nieuw leven gesmaekt;
Nauw heeft zy 't genot van het weêrzien genoten,
En Londfort doorzocht, en aen 't harte gesloten
Wat zy daer beminde, door blydschap ontblaekt,
Of zie! een paer knechten, boosaerdig en stout,
In vleijende boodschap door Bertholf gezonden,
Verlokken haer weder op Vlaenderens gronden.
Dra wordt ze op een vaertuig hun' zorge vertrouwd.
| |
| |
De brave, gehoorzaem aen pligt en aen deugd,
Verlaet nu der ouderen weeldrige wooning,
Beraden en moedig; zy hoopt op belooning,
En denkt: myne ramp is vervangen door vreugd.
Daer zeilen ze aen land op de onzalige kust,
En trekken naer Ghistel; de burg wordt ontsloten;
Doch reeds by heur komst wordt ze weder verstooten;
Voor haer geen genot, geen verkwikkende rust!
In 't adellyk huis zweeft geen lachje tot haer;
Geen handdruk, geen zoen die 't gemoed magverligten;
't Verachtend gemor en de barsche gezichten
Voorspellen een toekomst bedreigend en naer.
Al mort weêr het volk, met haer noodlot begaen,
Geen burger die 't misdryf, 't geheim durft ontwringen,
Of grootheid betigten: zy houdt in heur kringen
Het regt en de straf, die in boeijen durft slaen.
De burger is slaef; hy verzucht in 't gareel
Van 's adels gezag, en hy knielt voor de wetten,
Die werkman en boer door de wilkeur verpletten,
En 't voorregt doen heerschen op 't magtig kasteel.
| |
| |
Die almagt stort Bertholf meer trots in 't gemoed.
Hy stygt nu te paerd om by vreemden te dwalen,
By 's waerzeggers kunst tracht hy hulpe te halen;
Reeds heeft hy, snel dravend, nu Brugge begroet.
Daer kweekte die stad in heur woeligen schoot
Een man, die vooroordeel en bygeloof wekte,
Der waerzeggers naem tot beroemdheid verstrekte,
En toom aen 't bedrog gaf, zoo schandig als snood.
Zie! tusschen de trotsche gebouwen zoekt hy
Een straetjen; het kronkelt in donkere gangen.
Een huisje, aen het vensterke somber behangen,
Ryst daer in de diepte; hy is het naby.
Bleek stapt hy daer binnen; 't is donker en kleen;
Hy trekt in het kamerken, aeklig omgeven
Van nachtspook en doodshoofd. Ten zetel verheven,
Zit de oude bedrieger met krommende leên.
Hem kenmerkt een mantel - een golvende baerd,
En zwierende lokken, met sneeuw overstoven,
Een spiegel in 't oog dien geen grysheid kon dooven,
En 't ernstige wezen, dat treft en vervaert.
| |
| |
| |
| |
‘O! vader,’ zegt hy, ‘ach! myn lot is zoo wreed,
'k Ben jong en gehuwd; ik ontvlugtte myn gade,
Zy is het die my met de ramp overlaedde.
Zeg, grysaerd, ô zeg my: wat hulp voor myn leed?’
‘Ontsluit my geheimen; zeg, is myne vrouw
Een broedsel der helle? Ik gruw van heur hairen
En wondere leefkracht. Niets kan haer vervaren;
In spyt van gebrek en van lyden en rouw.’
‘Zy spot met den honger; en lacht met den nood,
Al derft zy het voedsel soms tallooze dagen,
Nog doet zy heur spyze ten aelmoesse dragen,
En heimlyk verkrygt zy het dagelyksch brood.’
Het lamplicht ontvonkelt. In satansche spraek,
Doorleest hy de handen; geheimen van 't leven
Ontnevelt zyn kunst, die het harte doen beven.
Hy spreekt: ‘Uw bestemming duldt rust noch vermaek.’
‘Het onheil vervolgt u, ô ridder!’ zegt hy;
Uw vrouwe betoovert; haer naem zal onteeren,
Gy moet van uw adel die schandvlekke weeren;
De duivel en 't kwaed staen almagtig haer by.’
| |
| |
- ‘Genoeg! Ik zal wreken die grievende schand,
Myn stam is bezoedeld; myn adel zal vallen.
't Volk zal my beschimpen; de donder zal knallen,
My dreigen met straf, als de vloek van myn land!’
‘Ik zweer het! die tooverheks neem ik niet weêr!
't Gebod van de kerk doet haer wetten volvoeren;
Het dwingt my den knoop van myn echt niet te ontsnoeren:
Zy sterve! Neen, langer niet rooft ze myne eer!’
Graef Boudewyn, 's lands goedertierige heer,
Wil vaderlyk 't kind der ellende bewaken,
Gebiedt hem de brave niet meer te verzaken,
Of kerklyke ban zende vloek op hem neêr.
't Gebod werd gezegeld en overgebragt.
De grysaerd zendt wenschen en beden er nevens,
Herinnert heur deugden en geestgaven tevens,
En wil dat haer 't grievende lot zy verzacht.
Vergeefs! hy zoekt de jagtvermaken,
En viert de wilde vreugd,
En blyft den zoeten pligt verzaken
Van huwelykstrouw en deugd.
| |
| |
Het steekspel, jagtparty en dansen,
Op Ghistels slot. De luchters glansen
Baronnen, graven, eedle vrouwen
Maer eenzaem moet zyn gade rouwen,
Zy hoort gejoel, gejuich en klanken;
En zoekt haer troost in 't God bedanken:
Soms doet haer zoet herdenken weenen,
Als haer de moed verlaet;
Maer ylings is hy weêr verschenen,
En blinkt op 't kalm gelaet.
Maer 't doet den booswicht knarsetanden:
Haer dood vertoeft te lang.
Steeds feller voelt hy haet ontbranden,
Die gloeit in oog en wang.
| |
| |
Hy vonnist haer: door gruwelplannen
Beslist hy 't schrikberaed.
Met beulen zal hy samenspannen,
Voor goud is 't gruwelwerk voldongen...
Twee knechten, boos en wreed,
Heeft hy den moord'naers-eed ontwrongen:
Een dag nog, en dan moet zy sterven.
By haer hen toegang doen verwerven;
En grypt haer hand, en drukt ze teeder,
En weent van diep berouw.
‘O,’ zegt hy, ‘'k bied myn liefde u weder,
‘Geliefde, 'k heb u wreed verstooten;
De dwaling dreef myn wraek.
Als twee onscheidbare echtgenooten
Wacht ons het zielsvermaek.’
| |
| |
‘Een buervrouw, engel op deze aerde,
Verdreef myn kwaden geest.
Haer zedepreek, die rust my baerde,
Vertrooste u nog het meest.’
‘Ik ga op reis; van nacht, Godlieve,
Hoe zeer u nog de zwakheid grieve:
Poog voor haer op te staen,’
‘En open spoedig; volg haer treden
En spreek haer in de zael, beneden:
't Is stil daer als in 't graf.
Zy vat zyn hand, maer kan niet spreken,
En laet die hand niet gaen,
En drukt haer, onder plots verbleeken
Ze is als een beeld ter aerd' gezonken,
Verpletterd door de vreugd.
Schaers blyft een strael van leven vonken
In 't harte zoo vol jeugd!
| |
| |
Zy weent; herademt, voelt nieuw leven,
Drukt Bertholf aen de borst,
Gelooft den handkus, haer gegeven,
En 't woord dat liegen dorst.
Zy vreest verraed noch list. De goede
En beeft niet voor een erger roede;
Maer dankt en knielt voor God.
|
|
Auteursrechtvrij
