Vakantieland Joegoslavië

[p. 97]

De Montenegrijnse kust: zwarte cypressen en witte moskeeën

Budva - Svati Stefan - Sutomore - Bar - Ulcinj

Wanneer men van de wilde Lovćen-pas omlaagdaalt naar het groene oeverland van de Kotor-fjord, dan wijst in een bocht, die recht boven de stad schijnt te hangen, een handwijzer naar links: ‘Budva, 16 km’.

Budva is de eerste stad aan het Montenegrijnse kustland, dat zich over een honderdtal kilometers uitstrekt tot aan de grens van Albanië. Maar deze kust heeft weinig gemeen met het eigenlijke Montenegro, waartoe zij administratief behoort. Eeuwenlang was ze verwaarloosd wingewest, nu eens van de Turken, dan weer van de Venetianen.

Deze Montenegrijnse Rivièra is zonder twijfel het landschappelijk schoonste deel van de hele Joegoslavische kust. Nergens zijn de agaven zo groot en zo glanzend blauw. Knoestige olijfbomen, soms meer dan duizend jaar oud, bedekken de hellingen met wolken van zilvergroen loof. Voor de barre Albanese kust begint, verzamelt de natuur zich hier nog eenmaal tot een triomfantelijke finale. De bergen steigeren steiler omhoog, de zee glanst met dieper blauw, de stranden rekken zich langer uit, in bevallige halvemaanvorm. En wat meer naar het noorden uitzondering is, wordt hier regel: de stranden zijn van zand, grof zand weliswaar, maar na de schrijning van het grove kiezel doet het aan als een strelend tapijt.

Oud en nieuw raken elkaar hier met de ellebogen. Vanaf het terras van een groot hotel, waar elke avond jazzmuziek weerklinkt uit schorre luidsprekers, kan men een steen werpen tegen de middeleeuwse stadsmuren van het stille Budva. Enkele kilometers zuidelijker duikt uit zee een der

[p. 98]

merkwaardigste bouwsels van heel Joegoslavië: het eiland Svati Stefan, door een smalle dam verbonden met de kust. Hier bouwden in de boze Turkentijd rijke kustbewoners hun vluchthuizen om vrouwen, kinderen en kudden in veiligheid te brengen, wanneer er een overval dreigde. Enige jaren geleden werd het eilanddorp nog slechts bewoond door een paar dozijn oude vrouwen, met de nodige geiten en poesen. Thans is het hele eiland verbouwd tot een stadje van luxueuze hotelpaviljoens. Voor vereerders van het oude eiland om te huilen; maar de toeristen zullen juichen, want overal is ruimte te kort: in Miločer, in Petrovac, in Sutomore...

Sutomore heeft een oude kerk, met twee altaren: één voor katholieken, één voor orthodoxen. Is het deze paradijskust, die tot verdraagzaamheid dringt, of was het dooreenleven van vele rassen hier een dagelijkse les? Want weldra duikt, voor de eerste maal aan de Joegoslavische kust, de islam op: vanaf Bar verschijnen de Albanezen, die gelijk de meeste hunner landgenoten in het eigenlijke Albanië, nog steeds leven in het teken der Halve Maan.

Ook Bar vertoont een dubbel gezicht. Aan de kust wordt met beton en dynamiet gewerkt aan de nieuwe haven, die het eindpunt zal vormen van een gemoderniseerde autoweg vanuit de hoofdstad Belgrado. Oud-Bar, dat een uur gaans hogerop ligt, tegen de helling van het Rumijagebergte, heeft een ommuurd gedeelte, waarvan de ruïnes aandoen als het visioen van een surrealistisch schilder. Bijna duizend jaar oud is deze verwoeste stad. In het bewoonde deel ziet men reeds de witte en rode fez op de hoofden der mannen, terwijl de vrouwen de witte Albanese dracht ten toon spreiden, die de boventoon voert in het oriëntaalse Ulcinj met zijn witte moskeeën en Turkse huizen. De nieuwe hotels aan de haven zien uit op de brokkelende muren van Ulcinjs oude citadel. In dit oude Olcinium heersten achtereenvolgens Grieken en Illyriërs, Saracenen en Byzantijnen, Serviërs en Venetianen. In de zestiende eeuw werd Ulcinj een vlootsteunpunt van Uluch Ali, de bey van Algiers, en het bleef een berucht zeeroversnest tot

[p. 99]

ver in de achttiende eeuw. Deze Barbarijse zeerovers brachten uit Noord-Afrika negerslaven mee, en van hen stammen de negers af, die vandaag nog in Ulcinj leven. En zo is deze laatste stad aan de kust tevens een betekenisvol zinnebeeld van het veelvormige Joegoslavië.

In de gouden verte daalt bergketen na bergketen omlaag naar zee. De grens is nabij, en deze grens beduidt het einde van een reis, die in schone seizoenen voortschrijdt van verrukking tot verrukking. Wie eenmaal de oostkust der Adriatische Zee bezoekt, heeft er voorgoed zijn hart aan verloren.