De druivenplukkers

[p. 270]

Pjotr

- Het loopt af - had de dokter gefluisterd; maar wanneer von Staib den markies tersluiks bekeek, kwam telkens de twijfel weer. Er zijn zonnen die aldoor in wolken dreigen te verdwijnen; telkens neemt de somberheid overhand; maar even dikwijls vereenigen de rafels licht zich tot een bundel die geluidloos lachend de somberte breekt, en door den hemel schijnt alsof er geen aanrukkende wolken bestonden. Zoo was het oog van den markies: een uitdaging aan den dood, die langzaam zijn leden verlamde. Hij sprak er over met een kalmte zoo vol ijzige spot, dat dit den baron verontrustte. Had hij vermoedens? Maar alleen het lot der velden scheen hem nog belang in te boezemen. - Zweer mij dat dit bezit bijeen zal blijven, von Staib! - viel hij plotseling uit. Von Staib schrok overeind. - Ik zal alles doen wat in mijn macht ligt - antwoordde hij langzaam. -

- Goed - knikte de markies, en toen nogmaals:

- Goed. Ik vertrouw U. -

Er viel een angstige stilte. Von Staib wierp een verlangende blik naar de velden. Was hij maar buiten, in de wind, waar woorden geen waarde hadden! Wat vermoedde de oude? Waarom keek hij hem zoo dringend aan? - Ik wist niet, dat een echtscheiding tegenwoordig zoo gemakkelijk was - zei hij snel.

- Werkelijk? - vroeg de Saporta langzaam. Von Staib zocht behoedzaam zijn oogen, maar zij waren nu naar buiten gericht. - Het herfstgebladerte

[p. 271]

is een zeldzame vreugde - mompelde hij. - Tenminste in mijn geval - vervolgde von Staib, - wanneer er bewijzen te over zijn. -

- Zoo - zei de markies. - De hazelnooten worden nu rijp - voegde hij er peinzend aan toe, - ik weet dat de mooie kleine Alice, de dochter van monsieur Jacques er dol op is. Zij heeft een boom voor zichzelf, ik gaf haar die toen ze zeven jaar oud was. Nu is ze achttien. Tijd, dat ze samen met een jongeman de philippines eet. Ik wensch haar een waarachtige liefde, niet de schijnliefde van zoovelen. -

Waarom legde hij zoo de nadruk op die laatste woorden? - Ik sprak U over mijn echtscheiding hernam von Staib haastig. - In geval van ontrouw, zooals... bij mijn vrouw, is dat eenvoudig. Nog een maand, en alles is voorbij. -

Hij zweeg, doodelijk verschrikt. Hij zag hoe de oude man zijn handen naar elkaar toetrok, en ze vinger voor vinger vouwde. Zijn oogen keken vol ontzetting naar buiten, zooals hij het soldaten had zien doen wanneer er vlak voor de loopgraaf een brandend vliegtuig omlaagstortte. Hij keek werktuigelijk naar het raam: de ahorntoppen stonden doodstil in de lucht. Eindelijk kwamen de woorden waarop hij wachtte; hijgend en onbeheerscht, elke toon een kreet om genade. - Beschuldig mij niet langer! Waarom die marteling? Ik bekende toch dat ik U groot leed gedaan heb? Wie mishandelt er een gevangene? O von Staib! von Staib! -

[p. 272]

Hij wierp zich voor den ziekenstoel op de knieen. Toen hij het eindelijk waagde op te kijken zag hij hoe de oude markies hem de hand op het hoofd wilde leggen. - Allen falen! - fluisterde hij, - vergeef mij mijn opwinding, von Staib. Wees even vergevingsgezind als ik het ben. En waarom zou ik het niet zijn? - besloot hij spottend, - vlakbij den dood verliest elke deugd zijn verdienste! -

Von Staib liep nog lang door het park, nijdig de blaren opzij schoppend. O, zijn vervloekte stomheid! Wie vroeg er om details? De Saporta niet! Maar wie kon de gedachten van de Saporta raden? Men kon even goed steenen werpen in de diepzee om te zien waar de bodem was! O die oogen! En daar moest hij tegenaan liegen, terwille van een vrouw, die met hem speelde? maar die hij liefhad? niet liefhad? wie wist het?

Hij stond luisterend stil, met een hand in de lucht, alsof hij aan de wind, die langzaam door de boomtoppen naderzwol, een antwoord ontrukken wilde. Uit de velden kwam het rauwe gezang der druivenplukkers. O heilige eenvoud van brood en wijn, en stroo en water, van speelkaarten en messen, van vrouwen die zich gaven zonder voorbehoud!

Maar ineens herinnerde hij zich Henri en zijn duistere fandango. Was het leed niet overal gelijk? En het geluk? Alleen de aanloop verschilde.

[p. 273]

Niemand bemoeide zich ooit met Pjotr, behalve Dmitri. Bulgaarsch en Russisch verschillen evenveel of weinig van elkaar als Russisch en Slowaaksch, en Vladja kon alles verstaan wat ze zeiden. Pjotr vertelde aldoor hetzelfde verhaal: - Ik heb in een limonadefabriek gewerkt, ik heb suikerbieten gerooid, en ook ben ik wisselwachter geweest op de Transsiberische spoorweg, maar dat is lang geleden, toen ik een vrouw en een kind had; ze zijn dood, en ik zal wel blind worden; maar de wijn is hier goed, en overdag is 't warm, en dat is maar gelukkig ook, want ik heb één hemd en dat is niet dik. Ik zal nooit zoo blind zijn dat ik geen druiven kan plukken, dat heeft de dokter gezegd; en als ik toch heelemaal blind wordt, wie kan er wat aan doen? Hier heb ik te eten; toen het leger van generaal Koltschak door de Tsjechen verraden was, leden we honger. Ik zegen maar één ding: de zon van Frankrijk; wanneer ik nog bidden kon, dan zou ik knielen, 's morgens om tien uur... wanneer we onze jasjes kunnen uittrekken... -

Maar elken dag werd dat later, want met de volle maan die kwam, verglaasde de Octobernacht de velden, zoodat het zand in den vroegen morgen ijskoud was tegen hun voeten. De zon kwam slaperig op, en moest elken dag hooger klimmen om de nevels kwijt te raken; in den middag zou je denken dat het werkelijk zomer was, wanneer de rookkolommen der verre loofvuren niet waarschuwend in de lucht gestaan

[p. 274]

hadden; en 's avonds scheen de zon haast te hebben om weg te zijgen achter de kalken heuvelkam, waar de verwoeste kerk bovenop stond; en elken avond gloeide de gele steen een eindje lager. Wanneer ze binnenkwamen glommen de borden al in het licht van de olielamp, en vliegen waren er bijna niet meer.

Na elken maaltijd-gingen ze geduldig aan 't werk, want over drie dagen zou de pluk voorbij wezen; dan kwam 't oogsfeest, en dan was 't goede leven voorbij. Een heel enkele kon blijven om te helpen snoeien; de anderen konden oprukken en zuchten en nadroomen over de mooiste maand van 't jaar. Want olijven plukken, met een stok in hooge magere boomen slaan, dat was toch zeker niet te vergelijken met het rijke gevoel, dat je had, wanneer het sap langs je handen droop? Je wist niet waarom, maar druiven plukken maakte je gelukkig; je voelde je de koning te rijk, en daarom werd je dubbel gemelijk, wanneer de ploegbaas je lastig viel. Waarom moest iemand die twee frank meer verdiende zoo'n kijftoon aanslaan?

Daarom ging Pjotr weg toen hij op een morgen zijn emmer niet meer terugvond. Ze wandelden nu dikwijls van veld tot veld, om hier en daar de rijpe resten te plukken; soms was het ineens middagrust; je liet je emmer vallen; het veld was groot en er waren duizenden struiken; en wanneer je aan 't verleden gedacht had terwijl je wegliep, dan had je mooi zoeken wanneer je

[p. 275]

terugkwam, met twee oogen die somber waren van de staar. - Aan 't werk! - gilde Jules, - zoeken of eruit! voor luilakken die hun emmers verstoppen is hier geen plaats! -

Pjotr's kop kwam harig tusschen twee struiken uit. Hij begreep niet heelemaal wat Jules zei, maar hij voelde dat het een aantijging was. Hij kwam langzaam overeind en kruiste de armen. - Moeder Gods, Ik heb het niet gewild - zei hij, met een blik naar de verwoeste kerk op den heuvel, - ik zweer dat ik gezocht heb; maar nu moet ik wel weggaan. Ik laat mijn blindheid niet beleedigen! - Hij liep naar Dmitri en omarmde hem. - Doe niet dwaas! - gilde Dmitri hoog, - over drie dagen is het druivenfeest; ik zal je helpen zoeken. -

Pjotr schudde treurig van neen. - Ik wil niet, dat je voor mij bukt - zei hij bestraffend, - en trouwens... ik had toch op willen houden. Ik heb nog maar zoo weinig tijd om naar alles te kijken, voor ik heelemaal blind word. En hier, waar zooveel menschen zijn, durf ik de bloemen niet te kussen. Nitschewo. Waarom zou ik mij afbeulen? Het leven is lang... -

Hij ging somber weg, aarzelend loopend, stap voor stap, als iemand in een droom.